5 yên (tiền kim khí)

Năm yên

Nhật Bản
Giá trị	5 yên Nhật
Khối lượng	3.75 g
Đường kính	22 mm
Chiều dày	1.5 mm
Đường kính lỗ trung tâm	5 mm
Thành phần	k. 65% Cu k. 35% Zn
Năm đúc	1948–1958 (kiểu cũ) 1959–nay (kiểu mới)
Số hiệu mục lục	KM 72, 72a, 96.1 và 96.2
Mặt chính
Thiết kế	Lúa, nước và bánh răng
Nhà thiết kế	"Kiểu kí tự cũ"
Mặt sau
Thiết kế	Cây mầm
Nhà thiết kế	"Kiểu kí tự mới"

Đồng tiền xu 5 yên (五円硬貨 ^{(Ngũ viên ngạnh hoá)}, Go-en kōka^?) là một mệnh giá của đồng Yên Nhật. Thiết kế hiện tại lần đầu tiên được đúc vào năm 1959 sử dụng các ký tự tiếng Nhật được gọi là "kiểu kí tự mới", và cũng được đúc trong những năm 1948-1958 sử dụng các ký tự tiếng Nhật theo "kiểu kí tự cũ". Đồng tiền xu năm yên bắt đầu có từ năm 1870 (khi mà, do giá trị cao hơn của đồng yên lúc đó, chúng được đúc bằng vàng). Đồng tiền hiện đại đầu tiên được sản xuất vào năm 1948 với một dòng chữ khắc theo kiểu khác. Thiết kế này được thay đổi vào năm 1959 và được giữ nguyên không thay đổi kể từ đó.

Mặt trước đồng tiền xu mô tả một cây lúa mọc ra từ nước, với dòng chữ "Năm (5) yên" viết bằng kanji; mặt sau được đóng dấu chữ "Nhật Bản" và năm phát hành, cũng bằng kanji, được tách biệt bằng hai nhánh cây non. Ba yếu tố đồ hoạ này của đồng tiền xu đại diện cho nông nghiệp và thủy sản, các yếu tố chính của khu vực kinh tế thứ nhất của Nhật Bản. Xung quanh lỗ của đồng xu, có một bánh răng đại diện cho công nghiệp. Đây là đồng tiền xu duy nhất của Nhật Bản được lưu hành mà không khắc chữ số kiểu Ả Rập ở bất cứ mặt nào.

Ý nghĩa văn hóa

Cụm từ tiếng Nhật "năm yên," go en (五円 - ngũ viên) là từ đồng âm khác nghĩa với go-en (御縁 - ngự duyên), "en" (duyên) là từ chỉ một sự kết giao hoặc mối quan hệ mang tính nhân quả, và "go" (ngự) là một tiền tố kính ngữ mang tính tôn trọng. Do vậy, đồng tiền xu năm yên thường được dùng làm tiền công đức tại các đền thờ Thần đạo để cầu cho thần linh phù hộ, và người ta thường hay để một đồng tiền xu năm yên vào ví tiền mới trước khi bỏ tiền khác vào đó nhằm cầu điều tốt lành.

Sử dụng trong điều tra tai nạn hạt nhân

Xem thêm: Hoạt hóa neutron và Kẽm ôxít cạn kiệt

Sau vụ tai nạn hạt nhân ở Tōkai, Ibaraki năm 1999, các nhà vật lý Kohno Masuchika và Koizumi Yoshinobu đã cho thấy đồng tiền này có thể được sử dụng như thế nào để ước tính liều lượng neutron cho dân số xung quanh, bằng cách đo các tỷ lệ đồng vị kẽm của nó. Họ viết:

Đồng tiền xu năm yên Nhật có đường kính khoảng 22 millimet và dày 1,5 mm, nặng 3,75 gram và có một cái lỗ ở trung tâm rộng 5 mm. Chúng tôi đã chọn đồng tiền này để theo dõi phơi nhiễm neutron vì nó được lưu hành rộng rãi, hàm lượng kẽm được kiểm soát chính xác và đồng vị ${\displaystyle {}^{65}{\rm {Zn}}}$ được tạo ra có chu kì bán rã (244,1 ngày) và phát xạ năng lượng tia gamma (1.115,5 keV). Để có được một bản ghi về liều lượng neutron được giải phóng do tai nạn, chúng tôi thu thập tiền xu bị phơi nhiễm từ nhà của người dân ở khoảng cách từ 100–550 m từ cơ sở.^[1]

Họ kết luận rằng đồng xu có thể cung cấp thông tin về tổng hiệu ứng neutron trong vụ tai nạn, và về việc che chắn bởi những ngôi nhà Nhật Bản hiện đại, cho rằng tiền xu đã được thu hồi từ trong nhà.

Thiết kế

• 
  Tiền xu 5 yên từ 1948-1949
• 
  Tiền xu 5 yên từ 1949-1958
• 
  Tiền xu 5 yên từ 1959-nay

Số liệu lưu hành

Thời kỳ Chiêu Hoà

Dưới đây là những năm lưu hành trong triều đại của Thiên hoàng Hirohito. Các năm dưới đây tương ứng với năm thứ 23 đến năm thứ 64 (cuối cùng) trong triều đại của ông. Tất cả những đồng tiền xu năm yên được làm trước năm 1959 sử dụng Kyūjitai, hay tiếng Nhật với kiểu kí tự cũ. Chỉ trong năm 1949, hai kiểu chữ khác nhau được sử dụng trước khi một mẫu hiện đại hơn được thành lập vào năm 1950. Kiểu chữ thứ hai này được sử dụng cho đến năm 1958, khi kiểu chữ Nhật Bản hiện tại thế chỗ vào năm tiếp theo. Tiền xu trong giai đoạn này sẽ bắt đầu với ký hiệu tiếng Nhật 昭和 (Chiêu Hoà - Shōwa).

• Tiền xu Nhật Bản được đọc với thứ tự từ trái qua phải:

"Tên của Thiên hoàng" → "Số thứ tự đại diện cho năm tại vị" → "Năm" (Ví dụ: 昭和 → 四十八 → 年).

* = Kiểu đầu tiên
** = Kiểu thứ hai
^ = Kiểu thứ ba

Năm triều đại	Năm tiếng Nhật	Năm Gregorius	Lượng tiền được đúc (hàng nghìn) [2]
23	二十三	1948 *	74,520
24	二十四	1949 *	179,692
24	二十四	1949 **	111,896
25	二十五	1950	181,824
26	二十六	1951	197,980
27	二十七	1952	55,000
28	二十八	1953	45,000
29	二十九	1954	0
30	三十	1955	0
31	三十一	1956	0
32	三十二	1957	10,000
33	三十三	1958 **	50,000
34	三十四	1959 ^	33,000
35	三十五	1960	34,800
36	三十六	1961	61,000
37	三十七	1962	126,700
38	三十八	1963	171,800
39	三十九	1964	379,700
40	四十	1965	384,200
41	四十一	1966	163,100
42	四十二	1967	26,000
43	四十三	1968	114,000
44	四十四	1969	240,000
45	四十五	1970	340,000
46	四十六	1971	362,050
47	四十七	1972	562,950
48	四十八	1973	745,000
49	四十九	1974	950,000
50	五十	1975	970,000
51	五十一	1976	200,000
52	五十二	1977	340,000
53	五十三	1978	318,000
54	五十四	1979	317,000
55	五十五	1980	385,000
56	五十六	1981	95,000
57	五十七	1982	455,000
58	五十八	1983	410,000
59	五十九	1984	202,850
60	六十	1985	153,150
61	六十一	1986	113,960
62	六十二	1987	631,775
63	六十三	1988	396,120
64	六十四	1989	67,332

Thời kỳ Bình Thành

Sau đây là ngày lưu hành trong triều đại của Thiên hoàng hiện tại. Akihito lên ngôi vào năm 1989, được đánh dấu với ký tự 元 (nguyên) trên đồng tiền xu để tính một năm. Tiền xu trong giai đoạn này sẽ bắt đầu với ký hiệu tiếng Nhật 平成 (Bình Thành - Heisei).

• Tiền xu Nhật Bản được đọc với thứ tự từ trái qua phải:

"Tên của Thiên hoàng" → "Số thứ tự đại diện cho năm tại vị" → "Năm" (Ví dụ: 平成 → 九 → 年).

Năm triều đại	Năm tiếng Nhật	Năm Gregorius	Lượng tiền được đúc (hàng nghìn) [2]
1	元	1989	960,660
2	二	1990	520,953
3	三	1991	517,120
4	四	1992	301,130
5	五	1993	413,240
6	六	1994	197,767
7	七	1995	351,874
8	八	1996	207,213
9	九	1997	239,086
10	十	1998	172,612
11	十一	1999	60,120
12	十二	2000	9,030
13	十三	2001	78,025
14	十四	2002	143,662
15	十五	2003	102,406
16	十六	2004	70,903
17	十七	2005	16,029
18	十八	2006	9,594
19	十九	2007	9,904
20	二十	2008	9,811
21	二十一	2009	4,003
22	二十二	2010	510
23	二十三	2011	456
24	二十四	2012	659
25	二十五	2013	554
26	二十六	2014	87,538
27	二十七	2015	105,004
28	二十八	2016	35,064
29	二十九	2017	-

Tham khảo

1. Kohno, Masuchika; and Yoshinobu Koizumi (2000). “Tokaimura accident: Neutron dose estimates from 5-yen coins”. Nature. 406 (6797): 693. doi:10.1038/35021138. PMID 10963586.
2. ^ “Circulation figures”. Japan Mint. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 1 năm 2018. Truy cập ngày 23 tháng 2 năm 2017.

Liên kết ngoài

• The front sides of two five yen coins.