Kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa

Đừng nhầm lẫn với Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa là hệ thống kinh tế và mô hình phát triển kinh tế thuộc lý luận Đặng Tiểu Bình được sử dụng tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Hệ thống này dựa trên sự chiếm ưu thế của sở hữu nhà nước và doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế thị trường.^[1] Thuật ngữ "kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa" được Giang Trạch Dân đưa ra trong Đại hội toàn quốc lần thứ 14 của Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 1992 để mô tả mục tiêu cải cách kinh tế của Trung Quốc.^[2] Bắt nguồn từ các cải cách kinh tế Trung Quốc khởi xướng năm 1978 đã đưa Trung Quốc vào nền kinh tế thị trường toàn cầu, nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa đại diện cho giai đoạn sơ bộ hoặc "giai đoạn chính" của phát triển chủ nghĩa xã hội.^[3] Mặc dù vậy, nhiều nhà bình luận phương Tây đã mô tả hệ thống này là một hình thức của chủ nghĩa tư bản nhà nước.^[4][5][6]

Miêu tả

Cải cách kinh tế đối với nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa được củng cố bởi khuôn khổ Marxism của chủ nghĩa duy vật lịch sử. Vào cuối những năm 1970, Nhà lãnh đạo tối cao Trung Quốc lúc đó là Đặng Tiểu Bình và lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc đã bác bỏ sự nhấn mạnh của chủ nghĩa Mao trước đây về văn hóa và cơ quan chính trị khi các động lực thúc đẩy tiến bộ kinh tế và bắt đầu chú trọng hơn vào việc thúc đẩy lực lượng sản xuất vật chất là cơ bản và cần thiết điều kiện tiên quyết để xây dựng một xã hội xã hội chủ nghĩa tiên tiến. Việc áp dụng cải cách thị trường được coi là phù hợp với trình độ phát triển của Trung Quốc và là một bước cần thiết để thúc đẩy lực lượng sản xuất của xã hội. Chính sách này của Trung Quốc phù hợp với quan điểm mácxít truyền thống hơn, nơi nền kinh tế kế hoạch xã hội chủ nghĩa phát triển hoàn toàn chỉ có thể tồn tại sau khi nền kinh tế thị trường cạn kiệt vai trò lịch sử và dần dần biến thành nền kinh tế kế hoạch, bị thúc đẩy bởi những tiến bộ công nghệ giúp cho việc hoạch định kinh tế trở nên khả thi và do đó quan hệ thị trường ít cần thiết hơn.^[7]

Nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa được Đảng Cộng sản Trung Quốc coi là giai đoạn đầu phát triển chủ nghĩa xã hội (giai đoạn này được gọi là giai đoạn "sơ cấp" hay "sơ bộ" của chủ nghĩa xã hội), trong đó sở hữu nhà nước cùng tồn tại bên cạnh một loạt các hình thức sở hữu phi nhà nước. Đảng Cộng sản Trung Quốc cho rằng mặc dù có sự tồn tại của các nhà tư bản và doanh nhân tư nhân với doanh nghiệp công cộng và tập thể, Trung Quốc không phải là một nước tư bản vì đảng vẫn kiểm soát sự chỉ đạo của đất nước, duy trì tiến trình phát triển xã hội chủ nghĩa.^[7] Những người đề xuất mô hình kinh tế này phân biệt nó với chủ nghĩa xã hội thị trường vì các nhà xã hội thị trường tin rằng kế hoạch kinh tế là không thể đạt được, không mong muốn hoặc không hiệu quả và do đó coi thị trường là một phần không thể thiếu của chủ nghĩa xã hội trong khi những người ủng hộ kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa coi thị trường là một giai đoạn tạm thời trong phát triển một nền kinh tế kế hoạch đầy đủ.^[8]

Tham khảo

1. The Socialist Market Economy: China and the World, by Ding, Xiaoqin. 2009. Vol. 73, No. 2, China: Socialism, Capitalism, Market: Why Not? Where Next? (Apr. 2009), pp. 235–241: "The socialist economic system at its primary stage is explicitly stipulated in Article 6 of the Constitution. 'The basis of the socialist economic system of the People's Republic of China is socialist public ownership of the means of production, namely, ownership of the whole people and collective ownership by the working people… In the primary stage of socialism, the state upholds the basic economic system with public ownership remaining dominant and diverse forms of ownership developing side by side'."
2. Vogel, Ezra (2011). Deng Xiaoping and the Transformation of China. Belknap Press. tr. 682. ISBN 978-0-674-72586-7.
3. “Socialist Market Economic System”. Ministry of Commerce of the People's Republic of China. ngày 25 tháng 6 năm 2004. Truy cập ngày 7 tháng 3 năm 2018. The development of the economic system with public ownership playing a dominant role and diverse forms of ownership developing side by side is a basic characteristic of the socialist economic system at the preliminary stage…The public economy consists not only the state-owned economy and the collective economy, but also the state-owned and collective component in the mixed-ownership economy. The dominant position of the public ownership is represented that: the public assets have a dominant proportion in the overall assets of the society; the state-owned economy controls the lifeline of the national economy and plays a leading role in the economic development, as is from the aspect of the whole country.
4. “The rise of state capitalism”. The Economist. ngày 21 tháng 1 năm 2012.
5. Bremmer, Ian (2009). “State Capitalism Comes of Age”. Foreign Affairs. Council on Foreign Relations.
6. "State Capitalism" or "Socialist Market Economy"? – Dialogues among Western and Chinese Scholars, by Cui, Zhiyuan. 2012. Vol. 38, No. 6, Modern China (November 2012), pp. 665–676: "However, most commentators in the West, from the Right as well as from the Left, believe that China is becoming increasingly 'capitalist,' and that the notion of a 'socialist market economy' is internally incoherent and at best serves the ideological role of window dressing. At midnight on a day in 1992, Jiang Zemin called Chen Jinhua, the Minister of Economic System Reform at the time, to ask him to prepare an in-depth study on the relationship between socialism and a market economy to counter Mrs. Thactcher's denial of the feasibility of a 'socialist market economy.' Chen's reply to Jiang was interesting and revealing. Chen discussed with his colleagues and found that Pareto, one of the leading figures of the Western economics which defines the very notion of 'market efficiency' as 'Pareto-efficient,' wrote a two-volume book titled Socialist System in 1902–1903. Chen told Jiang that since Pareto, whose influence in the Western market economics is arguably only second to that of Adam Smith, was himself interested in socialism, that means 'socialist market economy' must have some meaning even in Western economics"
7. ^ The Socialist Market Economy: China and the World, by Ding, Xiaoqin. 2009. Vol. 73, No. 2, China: Socialism, Capitalism, Market: Why Not? Where Next? (Apr. 2009), pp. 235–241: "It is another picture in China, where the market currently plays a more important role and a fundamental one in resource allocation after the reform and global opening-up. However, the planning dimension is not missing. It is the backbone of macroeconomic regulation, which is stronger than that in any capitalist nation. With the opening up we have moved from dominant planned regulation and a 'planned commodity economy' to a 'socialist market economy.' No one mix of the market and planning is correct for all times and situations; it all depends on concrete economic and global conditions. Economic and technological conditions may not exist to permit the implementation of a totally planned economy, abolishing the production and circulation of commodities. But the market economy has its inherent deficiency and it is mistaken to idealize or absolutize it. When the conditions for abolishing the relations of commodity and money and implementing a totally planned economy arise, this will happen in an inevitable historical process."
8. Market Economy and Socialist Road Duan Zhongqiao