Làn da sáng

Một phụ nữ với làn da sáng

Họa phẩm về hai thiếu nữ biểu tượng cho vẻ đẹp phương Đông (làm da vàng) và vẻ đẹp phương Tây (làn da trắng)

Làn da sáng (Light skin) hay làn da trắng là màu da của con người có mức sắc tố eumelanin cơ bản đã thích nghi với môi trường có bức xạ tia cực tím thấp^[1][2][3]. Làn da trắng sáng thường được tìm thấy nhiều nhất ở các nhóm dân cư bản địa ở Châu Âu, Trung Á và Đông Bắc Á được đo thông qua độ phản xạ của da^[4]. Những người có sắc tố da sáng thường được gọi là "da trắng"^[5][6] dù rằng cách sử dụng này có thể mơ hồ ở một số quốc gia nơi chúng được dùng để chỉ cụ thể đến các nhóm dân tộc hoặc cộng đồng người nhất định mang đặc điểm này^[7]. Làn da trắng sáng cùng với đặc điểm tóc vàng, mắt xanh, mũi lõ là những đặc trưng về nhân chủng học của người da trắng thuộc đại chủng Âu.

Đại cương

Những người có sắc tố da sáng có làn da có lượng eumelanin thấp và có ít melanosome hơn những người có sắc tố da sẫm màu. Làn da sáng mang lại khả năng hấp thụ tia cực tím tốt hơn, giúp cơ thể tổng hợp lượng vitamin D cao hơn cho các quá trình của cơ thể như phát triển canxi^[3][8]. Mặt khác, những người da sáng sống gần xích đạo, nơi có nhiều ánh sáng mặt trời, có nguy cơ bị suy giảm folate cao hơn. Do hậu quả của sự suy giảm folate, họ có nguy cơ bị tổn thương DNA, dị tật bẩm sinh và nhiều loại ung thư, đặc biệt là ung thư da. Những người có làn da sẫm màu sống xa vùng nhiệt đới có lượng vitamin D thấp, điều này cũng có thể dẫn đến các biến chứng về sức khỏe, cả về thể chất và tinh thần, bao gồm nguy cơ mắc bệnh tâm thần phân liệt cao hơn^[9]. Hai quan sát này hình thành nên "giả thuyết vitamin D–folate", cố gắng giải thích lý do tại sao các cộng đồng người di cư khỏi vùng nhiệt đới đến các khu vực có bức xạ tia cực tím thấp^[10] lại tiến hóa để có sắc tố làn da sáng^[3][11][12].

Sắc tố da là sự thích nghi mang tính tiến hóa với các mức độ bức xạ UV khác nhau trên khắp thế giới. Những người có làn da sáng sống trong môi trường có bức xạ tia cực tím cao có những ảnh hưởng tới sức khỏe. Các tập quán văn hóa khác nhau làm tăng các vấn đề liên quan đến tình trạng sức khỏe của làn da sáng, ví dụ như tắm nắng ở những người da sáng^[3]. Sự phân bố của các cộng đồng người có làn da sáng có mối tương quan chặt chẽ với mức độ bức xạ cực tím thấp ở các khu vực nơi họ sinh sống. Trong lịch sử, những người có làn da sáng hầu như chỉ sống xa xích đạo, ở những vùng vĩ độ cao với cường độ ánh sáng mặt trời thấp^[13]. Lịch sử sắc tố của con người ở châu Âu cho thấy những người săn bắt hái lượm tại bán đảo Scandinavia có mức độ biến đổi sắc tố ánh sáng cao hơn so với tổ tiên của họ đến từ các khu vực khác ở Châu Âu cho thấy sự thích nghi với điều kiện ánh sáng yếu^[14]. Một số nhà nghiên cứu đã bày tỏ sự thận trọng về những dự đoán về sắc tố da^[15][16][17]. Do quá trình thuộc địa hóa, chủ nghĩa đế quốc và sự di cư ngày càng tăng của người dân giữa các khu vực địa lý trong những thế kỷ gần đây, dân số mang làn da sáng ngày nay được tìm thấy trên khắp thế giới^[3][18].

Chú thích

1. light-skinned Princeton University
2. “Light-skinned”. thefreedictionary.com. Truy cập ngày 24 tháng 1 năm 2017.
3. ^ Muehlenbein, Michael (2010). Human Evolutionary Biology. Cambridge University Press. tr. 192–213.
4. Relethford, John (1997). Fundamentals of Biological Anthropology. Mayfield Publishing Company. tr. 270. ISBN 978-1559346672.
5. Oxford Dictionaries. April 2010. Oxford University Press. "belonging to or denoting a human group having light-coloured skin" "white" (accessed 6 August 2012).
6. Dictionary.com: white 3.a "marked by slight pigmentation of the skin"
7. “Global Census”. American Anthropological Association. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 9 năm 2018. Truy cập ngày 10 tháng 12 năm 2012.
8. Kirchweger, Gina. “The Biology of Skin Color: Black and White”. Evolution Library. PBS. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2018.
9. Cui, Xiaoying; J. McGrath, John; H. J. Burne, Thomas (26 tháng 1 năm 2021). “Vitamin D and schizophrenia: 20 years on”. Nature. 26 (7): 2708–2720. doi:10.1038/s41380-021-01025-0. PMC 8505257. PMID 33500553.
10. Appenzeller, Tim (2012). “Human migrations: Eastern odyssey”. Nature. 485 (7396): 24–26. Bibcode:2012Natur.485...24A. doi:10.1038/485024a. PMID 22552074.
11. Relethford, JH (2000). “Human skin color diversity is highest in sub-Saharan African populations”. Human Biology; an International Record of Research. 72 (5): 773–80. PMID 11126724.
12. Jones, P.; Lucock, M.; Veysey, M.; Beckett, E. (2018). “The Vitamin D⁻Folate Hypothesis as an Evolutionary Model for Skin Pigmentation: An Update and Integration of Current Ideas”. Nutrients. 10 (5): 554. doi:10.3390/nu10050554. PMC 5986434. PMID 29710859.
13. “Modern human variation: overview”. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 11 năm 2012.
14. Günther, Torsten; Malmström, Helena; Svensson, Emma M.; Omrak, Ayça; Sánchez-Quinto, Federico; Kılınç, Gülşah M.; Krzewińska, Maja; Eriksson, Gunilla; Fraser, Magdalena; Edlund, Hanna; Munters, Arielle R. (9 tháng 1 năm 2018). “Population genomics of Mesolithic Scandinavia: Investigating early postglacial migration routes and high-latitude adaptation”. PLOS Biology (bằng tiếng Anh). 16 (1): e2003703. doi:10.1371/journal.pbio.2003703. ISSN 1545-7885. PMC 5760011. PMID 29315301. From supporting information document S8, page 5/28: "However, for all three well-characterized skin and eye-color associated SNPs, the SHGs display a frequency that is greater for the light-skin variants and the blue-eye variant than can be expected from a mixture of WHGs and EHGs. This observation indicates that the frequencies may have increased due to continued adaptation to a low light conditions."
15. Vieth, Reinhold (2003). Agarwal, Sabrina C; Stout, Sam D (biên tập). Effects of vitamin D on bone and natural selection of skin color: how much vitamin D nutrition are we talking about?. New York: Kluwer Academic/Plenum Press. tr. 139–154. doi:10.1007/978-1-4419-8891-1. ISBN 978-1-4613-4708-8.
16. Hatchcock, J. N.; Shao, A.; Vieth, R.; Heaney, R.; và đồng nghiệp (2007). “Risk assessment for vitamin D”. American Journal of Clinical Nutrition. 72 (1): 451–462. doi:10.1093/ajcn/85.1.6. PMID 17209171.
17. Kimball, Samantha; Fuleihan, Ghada El-Hajj; Vieth, R; và đồng nghiệp (2008). “Vitamin D: a growing perspective”. Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences. 45 (4): 339–414. doi:10.1080/10408360802165295. PMID 18568854. S2CID 57808076.
18. O'Neil, Dennis. “Skin Color Adaptation”. Human Biological Adaptability: Skin Color as an Adaptation. Palomar. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 12 năm 2012. Truy cập ngày 10 tháng 12 năm 2012.