Lịch sự

Lịch sự (hay còn gọi phép lịch sự, tiếng Anh: politeness) ^[1] là cách cư xử hay phép xã giao tốt trong xã hội loài người. Mục đích của phép lịch sự là làm thỏa mãn và hài lòng các bên.

Định nghĩa từ

Từ tiếng Anh sát nghĩa nhất với từ lịch sự trong tiếng Việt là politeness. Theo Hoàng Phê vài nhà nghiên cứu, lịch sự mang nghĩa là "có cách cư xử lịch thiệp và biết tuân theo lề lối chuẩn mực xã hội trong giao tiếp".^[2] Theo quan điểm truyền thống Việt Nam thì lịch sự còn bao gồm khái niệm lễ, một từ Hán Việt có gốc là chữ li nghĩa là "lễ nghi".

Phân loại

Hai nhà nhân chủng học Penelope Brown và Stephen Levinson xác định có hai loại lịch sự dựa trên khái niệm của Erving Goffman theo biểu cảm khuôn mặt:

• Lịch sự tiêu cực: tạo ra một yêu cầu (xin phép) ít rắc rối, ví dụ: "Nếu anh không phiền..." hoặc "Nếu điều đó không quá rắc rối".
• Lịch sự tích cực: luôn tìm kiếm để thiết lập mối quan hệ tốt đẹp giữa các bên, tôn trọng nhu cầu cá nhân.

Theo vài nghiên cứu^[3][4] thì phụ nữ có vẻ dùng nhiều cử chỉ lịch sự hơn đàn ông, mặc dù sự khác biệt chính xác đó là không rõ ràng. Đa số nghiên cứu hiện tại cho thấy sự khác biệt giới tính ở cách sử dụng phép lịch sự thì rất phức tạp.^[5]

Xem thêm

• Phép xã giao
• Quan hệ xã hội của người Hoa

Tham khảo

1. Lịch sử, Từ điển tiếng Việt, Hồ Ngọc Đức
2. Hồ Thị Kiều Oanh (2011). Một số chỉ tố lịch sự trong hành động ngỏ lời giúp đỡ bằng tiếng Anh và tiếng Việt. Ngôn ngữ và đời sống.
3. Lakoff, R. (1975) Language and Woman's Place. New York: Harper & Row.
4. Beeching, K. (2002) Gender, Politeness and Pragmatic Particles in French. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
5. Holmes, J. 1995 Women Men and Language, Longman; Mills, Gender and Politeness, Cambridge University Press, 2003

Đọc thêm

• Brown, P. and Stephen C. Levinson (1987) Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge: Cambridge University Press.
• Holmes, J. 1995 Women Men and Politeness London: Longman
• Mills, S. (2003) Gender and Politeness, Cambridge: Cambridge University Press
• Watts, R.J. (2003) Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.
• Spencer-Oatey, H. (2000) Culturally Speaking, Continuum.
• Kadar, D. and M. Haugh (2013) "Understanding Politeness". Cambridge: Cambridge University Press.

Liên kết ngoài

Tra lịch sự trong từ điển mở tiếng Việt Wiktionary

• Model Citizenship Lưu trữ 2021-10-19 tại Wayback Machine Real-life Examples of Civil Politeness
• Sociolinguistics: Politeness Lưu trữ 2004-08-07 tại Wayback Machine
• Sociolinguistics: Politeness in Spanish