Thuyền thúng

Thuyền thúng, còn gọi thúng chai, là một loại phương tiện giao thông thủy cấu tạo đơn giản, di chuyển bằng sức người với mái chèo, sử dụng rộng rãi ở các tỉnh ven biển miền Trung Việt Nam.

Cấu tạo

Thuyền thúng có cấu tạo hình bán cầu như chiếc thúng, gồm phần thân chính đan bằng nan tre, phủ kín bằng phân bò^[1], sau đó quét, dầu rái, hắc ín để ngăn ngấm nước. Vành thuyền tròn đều, gia cố bằng lan tre lớn hoặc gỗ. Trong lòng thuyền gia cố bằng một kết cấu gỗ ở giữa đường kính cũng để làm chỗ ngồi.

Kích thước thuyền thúng có đường kính từ 1-2m.

Thuyền thúng không có động cơ hay buồm mà di chuyển bằng sức người với mái chèo.

Lịch sử

Theo ghi chép, từ thời Nhà Đinh, Trần Ứng Long trong trận Đỗ Động Giang đã cho quân chặt che làm thuyền thúng như một phương tiện cơ động phục vụ chiến đấu.^[2]. Tuy nhiên những chiếc thuyền thúng hiện nay có lẽ được phát triển mạnh từ thời Pháp thuộc, khi thực dân Pháp đánh thuế cao với nghề đi biển, họ đã chế ra chiếc thuyền thúng để tránh quy định về thuyền của thực dân Pháp nhằm tránh thuế.^[3]

Ứng dụng

Thuyền thúng rất phổ biến ở các tình miền Trung Việt Nam để đánh bắt hải sản^[4], di chuyển gần bờ như câu mực nhảy ở Cửa Lò. Có một số lễ hội và hoạt động tham quan trải nghiệm sử dụng thuyền thúng như Lễ hội đầm Ô Loan, Các lễ hội gắn với tục Thờ cá Ông ở miền Trung Việt Nam, Du lịch Rừng dừa bảy mẫu Hội An, Kỳ Co Quy Nhơn.

Trong văn hóa đại chúng

Thuyền thúng là vật dụng quen thuộc, gắn bó gần gũi với đời sống người dân lao động, xuất hiện trong nhiều thơ ca dân gian.

Anh tiếc cái thuyền thúng mà chở đò ngang

Để cho thuyền ván nghênh ngang giữa dòng

Anh chê thuyền thúng chẳng đi,

Anh đi thuyền ván có khi gập ghềnh

Ba chìm bảy nổi lênh đênh

Em chê thuyền ván chẳng đi,

Em đi thuyền thúng có khi trùng triềng

Có khi đổ ngả đổ nghiêng

Trách chàng ăn ở chấp chênh

Em như thuyền thúng lênh đênh giữa dòng

May ra trời lặng nước trong

Chẳng may bão táp cực lòng thiếp thay

Công thiếp vò võ đêm ngày

Mà chàng ăn ở thế này chàng ôi

Thiếp như hoa đã nở rồi

Xin chàng che lấy mặt trời cho tươi.

Trên thế giới

Dạng thuyền với kết cấu tương tự như thuyền thúng xuất hiện ở nhiều vùng sông nước trên thế giới. Chất liệu làm thuyền có thể khác một chút, từ gỗ, da, xương động vật.

Ở Ấn Độ, thuyền thúng (tiếng Tamil: பரிசல் parisal; tiếng Kannada: ಹರಗೋಲು, ತೆಪ್ಪ, aragōlu) thường thấy ở sông Kaveri Tungabhadra Nam Ấn Độ.

Thổ dân châu Mỹ có thuyền Bull boat bọc bằng da bò.

Ở xứ Wales, có loại thuyền tương tự gọi là Coracle.

Hình ảnh

Thuyền thúng ở Mũi Né
Thuyền thúng ở làng chài Hải Minh, Quy Nhơn
Thuyền thúng ở cảng Quy Nhơn
Một chiếc thuyền thúng bên mạn các thuyền trên sông Cái, Khánh Hòa
Thuyền thúng đánh bắt Hải Sản ở Phú Quốc
Thuyền thúng ở đảo Lý Sơn
Thuyền thúng trên sông Severn nước Anh
Hình ảnh chiếc thuyền thúng trong cuốn "Cassell's History of England, Vol. I", nước Anh
Thuyền Bull boat của thổ dân da đỏ châu Mỹ
Thuyền thúng trên sông Tungabhadra, Ấn Độ
Chèo thuyền thúng trên sông Kabini, Ấn Độ
Minh họa hình dạng kích thước một chiếc thuyền thúng, Ấn Độ
Thuyền thúng ở Dharmapuri, Tamil Nadu, Ấn Độ
Thuyền thúng ở Dharmapuri, Tamil Nadu, Ấn Độ
Thuyền thúng ở Châu Phi