3D-rolprent

Die verfilming van die prent Hidden Universe 3D met ’n IMAX-kamera.[1]

’n Driedimensionele stereoskopiese rolprent (ook bekend as ’n 3D-rolprent of S3D-rolprent)[2] is ’n fliek wat die illusie van dieptewaarneming verhoog en dus ’n derde dimensie byvoeg. Die algemeenste metode vir die vervaardiging van 3D-prente is deur middel van stereoskopiese fotografie. Hier word ’n gewone rolprentkamerastelsel gebruik om twee beelde uit verskillende perspektiewe af te neem (of ’n rekenaar kan ná die tyd twee perspektiewe skep). Spesiale projeksiehardeware of brille word gebruik om elke beeld tot óf die kyker se linkeroog óf sy regteroog te beperk. 3D-rolprente is nie beperk tot teateruitreikings nie; televisie- of videoprente maak ook van die tegniek gebruik.

3D-rolprente bestaan sedert 1915 in die een of ander vorm, maar het nie algemeen gewild geraak nie weens die duur hardeware en prosesse wat nodig is om so ’n prent te vertoon en die gebrek aan ’n gestandaardiseerde formaat vir alle segmente van die vermaakbedryf. Tog is baie 3D-prente in die 1950's in Amerika gewys, en in die 1980's en 1990's het dit ’n wêreldwye opbloei beleef danksy IMAX-teaters en vertoonlokale met Disney-temas. In die 2000's het dit al hoe gewilder geword en ’n hoogtepunt bereik met 3D-vertonings van die rolprent Avatar in Desember 2009. Daarna het die gewildheid weer afgeneem.[3]

Tydlyn

[wysig | wysig bron]

Vroeë patente en toetse

[wysig | wysig bron]

Die stereoskopiese era van rolprente het in die laat 1890's begin toe die Britse rolprentpionier William Friese-Greene ’n patent vir die 3D-rolprentproses uitgeneem het. Volgens sy patent is twee prente naas mekaar op die skerm vertoon. Die gehoor het deur ’n stereoskoop gekyk om die twee beelde te laat saamsmelt. Weens die hinderlike meganika van dié metode was teatervertonings nie prakties nie.[4] Frederic Eugene Ives het sy stereokameratoerusting in 1900 gepatenteer. Die kamera het twee lense gehad wat 4,45 cm van mekaar af vasgemaak was.[5]

Op 10 Junie 1915 het Edwin S. Porter en William E. Waddell ’n gehoor in die Astorteater in New York getoets.[6] Die gehoor het drie spoele toetse gesien in rooi-groen anagliewe; dit het plattelandse tonele, toetsskote van akteurs, Oosterse dansers en tonele van die Niagara-waterval ingesluit.[7] Niks is egter ná hierdie toetse vervaardig nie, volgens Adolph Zukor in sy 1953-outobiografie, The Public Is Never Wrong: My 50 Years in the Motion Picture Industry.

Stereoskopiese stelsels voor 1952

[wysig | wysig bron]
Fairall in 1922.
Fairall se 3D-kamera.

Die eerste bevestigde 3D-rolprent wat buite ’n rolprentteater aan ’n gehoor gewys is, was The Power of Love, wat sy première op 27 September 1922 in die Ambassador Hotel in Los Angeles gehad het.[8][9][10] Die kameratoerusting was ’n produk van die rolprentvervaardiger Harry K. Fairall en die kinematograaf Robert F. Elder.[4] ’n Dubbele strook is swart-wit afgeneem en ’n enkele anagliewe strook is gemaak met behulp van ’n kleurfilm wat deur Harry K. Fairall geskep en gepatenteer is. Een projektor kon gebruik word om die prent te vertoon, maar anagliewe brille moes gebruik word om daarna te kyk. Die kamerastelsel en spesiale kleurfilm is op 9 Desember 1930 gepatenteer.[11][12] Ná ’n voorvertoning in New York is nie weer van die prent gehoor nie en word dit nou as verlore beskou.

Vroeg in Desember 1922 het William van Doren Kelley, die uitvinder van die Prizma-kleurstelsel, munt geslaan uit die groeiende belangstelling in 3D-rolprente wat deur Fairall se demonstrasie begin is. Hy het tonele geskiet met ’n kamerastelsel wat hy self ontwerp het en die eerste in sy reeks "Plasticon"-kortfilms met die titel Movies of the Future is in die Rivoli-teater in New York vertoon.

Laurens Hammond (later die uitvinder van die Hammond-orrel), het ook in Desember 1922 sy Teleview-stelsel in gebruik geneem en dit is in Oktober gewys. Teleview was die eerste afwisselenderaam-3D-stelsel wat die publiek gesien het. Dit het gebruik gemaak van linker- en regteroogbeelde en twee gekoppelde projektors. Linker- en regterrame is afwisselend vertoon, met elke twee rame wat drie keer gewys is om flikkering uit te skakel. Kyktoestelle op die armleunings van die teatersitplekke het roterende sluiters gehad wat sinkronies met die projektorsluiters gewerk het, en dit het ’n skoon en duidelike stereoskopiese uitwerking gehad. Net een teater het Teleview geïnstalleer en net een reeks vertonings is gehou. Dit het verskeie weke geduur en goed geld gemaak as ’n nuutjie, maar daar is nooit weer van Teleview gehoor nie.[13]

’n Gehoor kyk in 1951 met spesiale brille na ’n driedimensionele stereoskopiese rolprent in die Telekinema in Londen.

In 1922 het Frederic Eugene Ives en Jacob Leventhal hul eerste stereoskopiese kortflieks begin uitreik wat oor ’n tydperk van drie jaar gemaak is. Die eerste prent, Plastigrams, is nasionaal deur Educational Pictures in die rooi-blou anagliefformaat uitgereik. Ives en Leventhal het daarna die volgende stereoskopiese kortflieks in hul "Stereoscopiks Series" vervaardig wat in 1925 uitgereik is: Zowie (10 April), Luna-cy! (18 Mei), The Run-Away Taxi (17 Desember) en Ouch (17 Desember).[14]

In die laat 1920's tot vroeë 1930's was daar min belangstelling in stereoskopiese prente. In September 1933 het Louis Lumière tonele met sy stereoskopiese kamera in Parys geskiet. In Maart 1934 het hy ’n nuwe weergawe van sy 1895-kortfliek, L'Arrivée du Train, op ’n byeenkoms van die Franse Akademie vir Wetenskap vertoon, dié keer in anagliewe 3D.[15]

In 1936 is Leventhal en John Norling op grond van hul toetstonele gehuur om MGM se Audioscopiks-reeks te maak. Die afdrukke was deur Technicolor in die rooi-groen anagliefformaat. Die eerste prent, Audioscopiks, se première was op 11 Januarie 1936, en The New Audioscopiks s’n op 15 Januarie 1938. Audioscopiks is in 1936 vir ’n Oscar benoem in die kategorie "Beste kortfliek, nuwigheid".

Ná die sukses van die twee Audioscopiks-prente het MGM nog ’n kortprent in anagliewe 3D vervaardig: ’n Pete Smith-fliek met die naam Third Dimensional Murder (1941). Anders as die vorige prente, is dié een met toerusting geskiet wat deur die ateljee gebou is. Afdrukke was deur Technicolor in rooi-blou anagliewe.

Terwyl baie van diè prente in kleur afgedruk is, was nie een werklik in kleur nie; die kleurafdrukke was maar net om ’n anagliewe effek te skep.[16]

Bekendstelling van Polaroid

[wysig | wysig bron]

Terwyl Edwin H. Land aan die Harvard-universiteit studeer het, het hy die idee gekry om skerp ligskynsels te verminder deur lig te polariseer. Hy het verlof geneem om ’n laboratorium in te rig en het teen 1929 ’n polariseringsplaat uitgevind en gepatenteer.[17] In 1932 het hy Polaroid J Sheet as ’n kommersiële produk bekendgestel.[18] Terwyl sy oorspronklike bedoeling was om ’n filter te skep wat die skerp skynsels van motors se kopligte verminder, het hy nie die bruikbaarheid van sy Polaroidfilters in stereoskopiese vertonings onderskat nie.

In Januarie 1936 het Land die eerste demonstrasie van sy polarisasiefilters in gebruik saam met 3D-fotografie in die Waldorf-Astoria Hotel in New York gegee.[19] Die reaksie was goed en hy het dit opgevolg met ’n vertoning in die New York Museum of Science.

Met behulp van polarisasiefilters was ’n heel nuwe projeksiemetode moontlik. Twee beelde, elk op óf die linker- óf die regteroog gerig, moes in die projeksie gesinkroniseer word deur middel van ’n eksterne sinkrotransformator. Verder sou gepolariseerde lig in ’n groot mate gedepolariseer word op ’n mat wit doek, en net ’n silwerdoek of skerm wat van ’n ander weerkaatsende materiaal gemaak is, sou die aparte beelde reg vertoon.

Later dié jaar is die rolprent Nozze Vagabonde ("Swerwerstroue") in Italië vertoon, gevolg in Duitsland met Zum Greifen nah ("Jy Kan Amper Daaraan Raak") en in 1939 met Sechs Mädel rollen ins Wochenend ("Ses Meisies Ry die Naweek Binne"). Die Italiaanse prent is gemaak met ’n Gualtierotti-kamera, en die twee Duitse prente met ’n Zeiss-kamera en die Vierling-verfilmingstelsel. Dit was die eerste rolprente wat vertoon is met behulp van polarisasiefilters.

In 1939 het John Norling In Tune With Tomorrow geskiet; dit was die eerste kommersiële 3D-prent in Amerika wat Polaroid gebruik het. Die première was in 1939 by die New York World's Fair. Dit was ’n kortprent wat spesifiek vir die Chrysler-pawiljoen gemaak is. ’n Hele 1939-model Chrysler Plymouth word daarin toweragtig gemonteer op maat van musiek. Dit was oorspronklik in swart-wit, maar was so gewild dat dit in kleur oorgeskiet is vir die volgende jaar se skou, met die titel New Dimensions.

In die 1940's het die Tweede Wêreldoorlog meegebring dat militêre toepassings van stereoskopiese fotografie voorrang geniet het, en 3D-rolprente het weer agteros gery.

Die "goue era" (1952-1954)

[wysig | wysig bron]
Plakkaat van die eerste stereoskopiese kleurrolprent, Bwana Devil (1952). Dit is deur Arch Oboler geskryf, geregisseer en vervaardig.

Wat aanhangers as die "goue era" van 3D-rolprente beskou, het laat in 1952 begin met die uitreiking van die eerste stereoskopiese kleurrolprent, Bwana Devil, wat deur Arch Oboler geskryf, geregisseer en vervaardig is. Die prent is in "Natural Vision" geskiet, ’n proses wat deur M.L. Gunzberg saam met hom ontwikkel en beheer is. Gunzberg, wat die toerusting saam met sy broer, Julian, en nog twee vennote geskep het, het dit sonder sukses aan verskeie ateljees probeer verkoop totdat Oboler dit gebruik het. Sy eerste prent was The Lions of Gulu.[20] Die prent, wat deur resensente afgeskiet is, was nogtans baie gewild by die publiek vanweë die nuwigheid van 3D, en dit het Hollywood se belangstelling in 3D geprikkel in ’n tyd dat die getal fliekgangers afgeneem het.[21]

Soos met feitlik al die rolprente in dié tyd die geval was, is Bwana Devil met behulp van polarisasiefilters vertoon. In die 1950's is die bekende weggooibare anagliefbrille wat van karton gemaak was, hoofsaaklik vir strokieboeke gebruik, asook vir ’n paar kortprente.

Omdat twee projektors met die polarisasiemetode gebruik is, het die hoeveelheid film wat op elke projektor gelaai is (sowat 1 800 m, of ’n uur se kykstof) beteken dat ’n pouse vir elke rolprent nodig was. Dikwels is die tyd vir die pouse op ’n kritieke punt in die storielyn in die draaiboek ingeskryf.

Oor Kersfees van 1952 het die vervaardiger Sol Lesser die première van ’n dubbelstrookvertoning, Stereo Techniques, in Chicago gehou.[22] Hy het die regte op vyf dubbelstrookkortflieks bekom. Twee van hulle, Now is the Time (to Put On Your Glasses) en Around is Around, is in 1951 deur Norman McLaren vir die Nasionale Rolprentraad van Kanada geregisseer. Die drie ander prente is in 1951 deur Raymond Spottiswoode in Brittanje vervaardig vir Festival of Britain. Hulle was A Solid Explanation, Royal River en The Black Swan.

James Mage was ook ’n vroeë pionier in die 3D-stormloop. Hy het sy 3D-Bolex-stelsel van 16 mm gebruik vir sy Triorama-program, waarvan die première op 10 Februarie 1953 was. Dit het uit vier kortflieks, Sunday In Stereo, Indian Summer, American Life en This is Bolex Stereo, bestaan.[23] Dit word sedertdien as verlore beskou.

Nog ’n vroeë 3D-rolprent tydens die oplewing was die Lippert-kortfliek A Day in the Country, waarvan Joe Besser die verteller was en wat hoofsaaklik uit toetsskote bestaan het. Anders as al die ander Lippert-kortflieks wat in beide dubbelstrook en anaglief beskikbaar was, is hierdie produksie net in anaglief uitgereik.

In April 1953 was daar twee grondverskuiwende rolprente in 3D: Columbia se Man in the Dark en Warner Bros. se House of Wax, die eerste 3D-rolprent met stereoklank. Dit was die eerste keer dat baie Amerikaners stereoklank gehoor het.

Disney het die era van 3D betree met sy uitreiking op 28 Mei 1953 van Melody. Terselfdertyd het Columbia die eesrte 3D-Western, Fort Ti, in Los Angeles uitgereik. Universal Studios het sy eerste 3D-rolprent, It Came from Outer Space, met stereoklank uitgereik. Daarna het Paramount se eerste 3D-rolprent, Sangaree, gevolg.

Columbia het verskeie 3D-Westerns uitgereik met Sam Katzman as vervaardiger en William Castle as regisseur. Castle sou later in verskeie tegniese foefies spesialiseer vir Columbia en Allied Artists se rolprente 13 Ghosts, House on Haunted Hill en The Tingler. Columbia het ook die enigste klugtige komedie in 3D vervaardig. The Three Stooges het gespeel in Spooks en Pardon My Backfire; Harry Mimmo het verskyn in Down the Hatch. Die vervaardiger Jules White was optimisties oor die moontlikhede van 3D vir klugtonele soos terte en ander projektiele wat na die gehoor gemik word, maar net twee van hierdie stereoskopiese kortflieks is in 3D gewys.

Joanne Dru.
Macdonald Carey.
Jerry Lewis.

John Ireland, Joanne Dru en Macdonald Carey het gespeel in die kleurprent Hannah Lee, waarvan die première op 19 Junie 1953 was. Nog ’n beroemde prent in die goue era van 3D was 3 Dimensional Pictures se produksie Robot Monster. Dit is op 24 Junie 1953 uitgereik.

20th Century Fox het hul enigste 3D-rolprent, Inferno, in 1953 uitgereik met Rhonda Fleming. Fleming, wat ook in Those Redheads From Seattle en Jivaro gespeel het, deel die rekord vir die aktrise wat in die meeste 3D-rolprente verskyn het met Patricia Medina, wat te sien was in Sangaree, Phantom of the Rue Morgue en Drums of Tahiti.

Die eerste afname in die gewildheid van 3D was in Augustus en September 1953. Faktore wat daartoe bygedra het, was:

  • Twee beelde moes tegelykertyd vertoon word.
  • Die afdrukke moes presies dieselfde gebly het nadat hulle gerestoureer is, of die sinkronisasie sou verlore gaan.
  • Soms was twee mense by die projektors nodig om die sinkronisasie behoorlik te laat werk.
  • Wanneer die afdrukke of sluiters uit sinkronisasie gegaan het, selfs net vir ’n enkele raampie, sou die prent onkykbaar gewees en groot spanning op die oë veroorsaak het.
  • Direkte aansig was nodig vir die silwerdoek en sitplekke aan die kant van die teater kon nie gebruik word nie.
  • ’n Verpligte pouse was nodig om die teater se projektors voor te berei vir die tweede helfte van die prent.

Hoewel dit duurder was om te installeer, was die grootste mededingende realismeproses anamorfies. Fox het dit die eerste keer met CinemaScope en sy September-première, The Robe, bekendgestel. Vir anamorfiese vertonings was net een afdruk nodig en sinkronisasie was dus nie ’n probleem nie. Cinerama was ook van die begin af ’n mededinger en het beter gehaltebeheer as 3D toegepas omdat dit deur een maatskappy besit is wat op gehaltebeheer gefokus het. Die meeste 3D-rolprente wat ná 1953 uitgereik is, is egter vertoon in die plat wyeskermformate van 1.66:1 tot 1.85:1. In ateljees se vroeë advertensies en artikels is na wyeskermformate as "3D" verwys en dit het verwarring veroorsaak.

Daar was geen poging om CinemaScope en 3D te kombineer nie tot in 1960, toe ’n rolprent met die naam September Storm uitgereik is, en selfs toe was dit ’n vergroting van ’n nie-anamorfiese negatief.

In Desember 1953 het 3D ’n terugkeer gemaak met die uitreiking van verskeie belangrike 3D-prente, onder meer MGM se musiekprent Kiss Me, Kate. Dié prent was die hindernis wat 3D moes oorkom om te oorleef. MGM het dit in ses teaters getoets: drie in 3D en drie op plat skerms. Volgens die meeste publikasies was "die gewone uitreiking" van die prent suksesvoller. Die gebruik van stereoklank is ook prominent in promosies gebruik.

Verskeie ander rolprente wat daardie maand bygedra het tot 3D se terugkeer was die John Wayne-prent Hondo (versprei deur Warner Bros.), Columbia se Miss Sadie Thompson met Rita Hayworth en Paramount se Money from Home met Dean Martin en Jerry Lewis. Paramount het ook die strokieskortprente Boo Moon met Casper die vriendelike spook en Popeye, Ace of Space uitgereik. Paramount het ’n 3D-prent oor die Koreaanse Oorlog, Cease Fire, uitgereik wat in 1953 op regte Koreaanse stelle verfilm is.[24]

Top Banana, wat geskoei was op die gewilde verhoogmusiekspel, is met die oorspronklike rolverdeling na die grootskerm gebring. Hoewel dit in 3D verfilm is, het die verspreider United Artists gevoel die produksie was onekonomies in sy stereoskopiese vorm en hulle het dit op 27 Januarie 1954 op die plat skerm uitgereik.

Dit is saam met United Artists se prent Southwest Passage twee "goue era"-rolprente wat nou as verlore beskou word (hoewel plat weergawes behoue gebly het.

’n Klomp suksesvolle prente in 3D is in ’n tweede golf vervaardig, maar baie is gewoonlik of altyd plat gewys. Sommige hoogtepunte is:

  • The French Line, met Jane Russell en Gilbert Roland, ’n Howard Hughes/RKO-produksie.
  • Taza, Son of Cochise, ’n opvolg van die 1950's se Broken Arrow, met Rock Hudson in die titelrol. Dit was aanvanklik in ’n plat formaat, maar was ’n groot sukses toe dit 2006 in 3D heruitgereik is.
  • Twee "aapflieks": Phantom of the Rue Morgue, met Karl Malden en Patricia Medina, vervaardig deur Warner Bros. en geskoei op Edgar Allan Poe se The Murders in the Rue Morgue; asook Gorilla at Large, ’n Panoramic-produksie met Cameron Mitchell.
  • Creature from the Black Lagoon, met Richard Carlson en Julie Adams en geregisseer deur Jack Arnold. Hoewel dit volgens sommige die bekendste 3D-fliek was, is dit gewoonlik net in groot stedelike teaters in 3D vertoon.[25] Dit was die enigste prent waarvan ’n 3D-opvolg, Revenge of the Creature, gemaak is. Dit is weer opgevolg deur The Creature Walks Among Us, wat plat geskiet is.
  • Dial M for Murder, geregisseer deur Alfred Hitchcock en met Ray Milland, Robert Cummings en Grace Kelly, word deur aanhangers beskou as een van die beste voorbeelde van die 3D-proses. Dit is in 1954 in 3D uitgereik, maar is sover bekend net in 2D vertoon. Die prent is nou in 3D Blu-ray beskikbaar.
  • Gog, die laaste episode in Ivan Tors se Office of Scientific Investigation (OSI)-trilogie oor realistiese wetenskapsfiksie. Dit is meestal plat vertoon.
  • The Diamond, ’n Britse misdaadfliek uit 1954 met Dennis O'Keefe. Dit was Brittanje se enigste stereoskopiese rolprent.
  • Son of Sinbad, nog ’n Howard Hughes/RKO-produksie, met Dale Robertson. Die prent het op die rak bly lê nadat Hughes probleme met The French Line gehad het en is eers in 1955 uitgereik nadat dit na die SuperScope-proses omgeskakel is.

Die finale afname van 3D was in 1954, om dieselfde redes as vantevore, sowel as die verdere sukses van wyeskermformate. Die laaste 3D-rolprent wat in die "goue era" uitgereik is, was Revenge of the Creature, op 23 Februarie 1955. Ironies genoeg was die prent ’n wye uitreiking in 3D en het dit goed by die loket gedoen.[26]

Heroplewing (1960-1984)

[wysig | wysig bron]
Die voor- en agterkant van ’n "Magic Mystic Mask", wat aan gehore uitgedeel is by vertonings van The Mask.

Stereoskopiese rolprente was vir die eerste deel van die 1960's oor die algemeen vergete. ’n Uitsondering was Beaver-Champion/Warner Bros. se produksie The Mask (1961). Dit is in 2D geskiet, maar om die bisarre eienskappe van die droomwêreld uit te beeld wat die hoofkarakter ondervind wanneer hy ’n vervloekte masker opsit, is dié tonele in anagliewe 3D omgeskakel.

Die volgende vlaag 3D-rolprente is begin deur Arch Oboler, dieselfde vervaardiger wat die gier in die 1950's aangewakker het. Hy het ’n nuwe tegniek, "Space-Vision 3D", gebruik van kolonel Robert Vincent Bernier, ’n feitlik vergete uitvinder in die geskiedenis van stereoskopiese rolprente. Sy Trioptiscope Space-Vision-lens was amper 30 jaar lank die goue standaard vir die vervaardiging en vertoning van 3D-prente.[27] "Space-Vision 3D"-prente is met twee beelde geskiet, een bo die ander op ’n enkele strook; dus was net een projektor met ’n spesiale lens nodig om die prente te wys. Dit het 3D-wyeskermbeelde vertoon wat egter donkerder, minder lewendig en gepolariseerd was. Anders as ander dubbele stelsels het die beeld volkome gesinkroniseerd gebly, tensy hulle nie goed gerestoureer is nie.

Oboler het weer planne gehad met ’n stelsel waaraan niemand wou raak nie en het dit gebruik vir sy prent The Bubble, met Michael Cole, Deborah Walley en Johnny Desmond. Nes met Bwana Devil die geval was, het resensente dit afgeskiet, maar mense het na die teaters gestroom om dit te sien en dit was finansieel suksesvol genoeg dat ander ateljees die stelsel begin gebruik het – veral onafhanklike ateljees, wat nie die geld gehad het vir duur dubbelstrookafdrukke nie.

In 1970 het Stereovision, ’n nuwe stelsel deur die regisseur/uitvinder Allan Silliphant en die optiese ontwerper Chris Condon, gelei tot die ontwikkeling van ’n nuwe 35 mm-enkelstrookformaat. Twee beelde is langs mekaar ingedruk en ’n anamorfiese lens is gebruik om die beeld deur Polaroidfilters wyer te maak. Louis K. Sher (Sherpix) en Stereovision het die sagte sekskomedie The Stewardesses uitgereik. Dit het $100 000 gekos om te maak en nadat dit verskeie maande lank gewys is, eindelik in 800 teaters net in Noord-Amerika $27 miljoen verdien. Dit was die winsgewendste 3D-prent en, in uiters relatiewe terme, een van die winsgewendste rolprente nog.

Die gehalte van die 1970's se 3D-prente was nie veel vindingryker nie, want baie was óf sagte- óf selfs harde porno, rillerflieks of ’n kombinasie daarvan. Paul Morrisey se Flesh for Frankenstein (ook bekend as Andy Warhol's Frankenstein) was ’n uitstekende voorbeeld van so ’n kombinasie.

Robert Cummings en Grace Kelly in Dial M for Murder.

Tussen 1981 en 1983 is ’n nuwe Hollywood-gier begin met die Italiaanse cowboyfliek Comin' at Ya!. Toe Parasite uitgereik is, is dit die eerste rillerfliek genoem wat in 20 jaar in 3D uitgereik is. Rillerflieks en heruitreikings van die 1950's se klassieke 3D-prente (soos Hitchcock se Dial M for Murder) het daarna geseëvier. Die tweede opvolg van die Friday the 13th-reeks, Friday the 13th Part III, was baie suksesvol.

Die wetenskapsfiksieprent Spacehunter: Adventures in the Forbidden Zone was die duurste 3D-prent wat in daardie stadium gemaak is, min of meer so duur soos Star Wars, maar was nie naastenby so gewild by die loket nie. Dit het meegebring dat die gier in 1983 vinnig afgeneem het. Ander wetenskapsfiksie-/fantasieprente is ook uitgereik, insluitende Metalstorm: The Destruction of Jared-Syn en Treasure of the Four Crowns. Hulle is wyd gekritiseer vir swak redigering en gate in die storielyne, maar het ’n paar skouspelagtige nabyskote gehad.

3D-uitreikings ná die tweede vlaag sluit in The Man Who Wasn't There (1983), Silent Madness en die animasiefliek van 1985 Starchaser: The Legend of Orin, waarvan die storielyn baie aan dié van Star Wars herinner.

Net Comin' At Ya!, Parasite en Friday the 13th Part III is amptelik in Amerika in 3D op VHS en/of DVD uitgereik, hoewel Amityville 3D in Brittanje op DVD te sien was. Die meeste van die 1980's se 3D-prente en sommige van die klassieke flieks van die 1950's soos House of Wax is in Japan in die nou uitgediende Video Disc (VHD)-formaat uitgereik as deel van ’n stelsel wat sluiterbrille gebruik.

Stereoskopiese rolprente was ook in ander wêrelddele gewild, soos My Dear Kuttichathan, ’n Malabaarse prent wat in stereoskopiese 3D geskiet en in 1984 uitgereik is.

Hergeboorte van 3D (1985-2003)

[wysig | wysig bron]

In die middel 1980's het IMAX niefiksieprente vir sy 3D-mark begin vervaardig. Die eerste een was We Are Born of Stars (1985). ’n Sleutelpunt in hierdie produksie, nes by daaropvolgende IMAX-produksies, was dat klem gelê is op die wiskundige korrektheid van die 3D-weergawe, wat stremming op die oë en pyn weens die benaderde berekenings van vroeëre 3D-prente verminder het. Daarbenewens, en anders as met vorige 35 mm-gebaseerde 3D-vertonings, het die baie groot sigveld ’n heelwat groter 3D-"verhoog" tot gevolg gehad.

Disney het ook meer 3D-prente in spesiale venues vertoon en gehore beïndruk met byvoorbeeld Magic Journeys (1982) en Captain EO (Francis Ford Coppola, 1986, met Michael Jackson). In dieselfde jaar is die produksie van die Nasionale Rolprentraad van Kanada Transitions vervaardig vir Expo 86 in Vancouver; dit was die eerste IMAX-vertoning met gepolariseerde brille. Echoes of the Sun (1990) was die eerste IMAX-prent wat die sluitermetode gebruik het, ’n ontwikkeling wat nodig was omdat die skerm nie geskik was vir polarisasietegnologie nie.

Van 1990 af het al drie partye talle prente vervaardig vir hul verskeie spesiale aanbiedings en IMAX se uitbreidende 3D-netwerk. Noemenswaardige prente uit dié tydperk sluit in die uiters suksesvolle Into the Deep (1995) en IMAX se eerste 3D-fiksieprent, Wings of Courage (1996) oor die vlieënier Henri Guillaumet.

Die teken wat aangebring is tydens 'n herlewing van Captain EO by Disneyland in 2010 ná Michael Jackson se dood.
Die Internasionale Ruimtestasie aan die einde van die verfilming van Space Station 3D (2002), wat handel oor die oprigting van die stasie.

Ander stereoskopiese rolprente in dié tyd sluit in:

  • The Last Buffalo (Stephen Low, 1990)
  • Muppet*Vision 3D (Jim Henson, 1991)
  • Imagine (John Weiley, 1993)
  • Honey, I Shrunk the Audience (Daniel Rustuccio, 1994)
  • Into the Deep (Graeme Ferguson, 1995)
  • Across the Sea of Time (Stephen Low, 1995)
  • Wings of Courage (Jean-Jacques Annaud, 1996)
  • L5, First City in Space (Graeme Ferguson, 1996)
  • T2 3-D: Battle Across Time (James Cameron, 1996)
  • Paint Misbehavin (Roman Kroitor en Peter Stephenson, 1997)
  • IMAX Nutcracker (1997)
  • The Hidden Dimension (1997)
  • T-Rex: Back to the Cretaceous (Brett Leonard, 1998)
  • Mark Twain's America (Stephen Low, 1998)
  • Siegfried & Roy: The Magic Box (Brett Leonard, 1999)
  • Galapagos (Al Giddings en David Clark, 1999)
  • Encounter in the Third Dimension (Ben Stassen, 1999)
  • Alien Adventure (Ben Stassen, 1999)
  • Ultimate G's (2000)
  • Cyberworld (Hugh Murray, 2000)
  • Cirque du Soleil: Journey of Man (Keith Melton, 2000)
  • Haunted Castle (Ben Stassen, 2001)
  • Panda Vision (Ben Stassen, 2001)
  • Space Station 3D (Toni Myers, 2002)
  • SOS Planet (Ben Stassen, 2002)
  • Ocean Wonderland (2003)
  • Falling in Love Again (Munro Ferguson, 2003)
  • Misadventures in 3D (Ben Stassen, 2003)

Teen 2004 kon 54% van IMAX se teaters 3D-prente vertoon.[28] Kort daarna het rekenaaranimasie, mededinging deur DVD's en ander media, digitale projeksie, digitale video-opnames en die gebruik van IMAX se gesofistikeerde 70 mm-filmprojektors die geleentheid geskep vir nog ’n vlaag 3D-prente.[29][30]

Hoofstroomflieks (2003-tans)

[wysig | wysig bron]

In 2003 is Ghosts of the Abyss deur James Cameron uitgereik as IMAX se eerste 3D-vollengteprent wat met die Reality-kamerastelsel verfilm is. Dit het die nuutste HD-videokamers gebruik en nie film nie, en is volgens Cameron se spesifikasies deur Vince Pace vir hom gebou. Dieselfde stelsel is gebruik om Spy Kids 3-D: Game Over (2003), Aliens of the Deep IMAX (2005) en The Adventures of Sharkboy and Lavagirl in 3-D (2005) te verfilm.

In 2004 het Las Vegas Hilton "Star Trek: The Experience" uitgereik wat uit twee prente bestaan het. Een daarvan, Borg Invasion 4-D, was in 3D. In Augustus dié jaar het die rapgroep Insane Clown Posse hul negende ateljeealbum, Hell's Pit, uitgereik. Een van die twee weergawes van die album het ’n DVD bevat met ’n 3D-kortprent vir die liedjie "Bowling Balls"; dit is in HD-video geskiet.[31]

In November 2004 is The Polar Express uitgereik as IMAX se eerste vollengte-3D-animasieprent. Die 3d-weergawe het sowat 14 keer meer verdien as die 2D-weergawe. Daar was nou ’n groot belangstelling in 3D-animasieprente.

In Junie 2005 het die Mann's Chinese 6-teater in Hollywood die eerste kommersiële teater geword wat die digitale 3D-formaat geïnstalleer het. Singin' in the Rain en The Polar Express is oor verskeie maande in dié formaat getoets. In November 2005 het Disney Chicken Little in die digitale 3D-formaat uitgereik.

Malcolm Ludgate, fotografiese direkteur van Hidden Universe, besig met die skiet van tonele in Chili se Atacamawoestyn.

In 2009 het Ben Walters voorgestel beide rolprentmakers en -vertoners toon weer belangstelling in 3D. Daar was meer 3D-vertoningstoerusting en dramatieser prente wat in 3D vervaardig is. Een dryfveer was dat die tegnologie soveel verbeter het. Om in 3D-formaat te skiet was minder beperkend en die resultate stabieler. Nog ’n dryfveer was dat, terwyl kaartjieverkope vir 2D-vertonings aan die afneem was, winste uit 3D-flieks in dié tyd bly groei het.[32]

Deur die hele tyd van 3D-prente het die tegnologie bestaan om 2D-beelde na 3D om te skakel. Min metodes was doeltreffend of het voortbestaan. Die kombinasie van digitale en gedigitaliseerde bronmateriaal en relatief goedkoop digitale verwerking ná vervaardiging, het ’n nuwe vlaag omgeskakelde produkte tot gevolg gehad. In Junie 2006 het IMAX en Warner Bros. Superman Returns uitgereik, met 20 minute van 3D-beelde wat van oorspronklike 2D-tonele omgeskakel is. George Lucas het aangekondig dat hy sy Star Wars-prente in 3D sou uitreik gebaseer op ’n omskeppingsproses deur die maatskappy In-Three. Later in 2011 is aangekondig Lucas werk saam met die maatskappy Prime Focus hieraan.[33]

Laat in 2005 het Steven Spielberg aan die pers vertel hy was betrokke by die patentering van ’n 3D-stelsel waarvoor brille nie nodig is nie en wat op plasmaskerms gebaseer is.

Die animasieprente Open Season en The Ant Bully is in 2006 in analoë 3D uitgereik. Monster House en The Nightmare Before Christmas is in dieselfde jaar op die XpanD 3D-, RealD- en Dolby 3D-stelsel uitgereik.

Op 19 Mei 2007 het Scar in Cannes begin draai. Dit was die eerste Amerikaans vervaardigde vollengte-3D-prent in Real D 3D. Dit was in verskeie lande, onder meer Rusland, die gewildste fliek van die jaar.

Op 19 Januarie 2008 is U2 3D uitgereik, asook Hannah Montana & Miley Cyrus: Best of Both Worlds Concert, Journey to the Center of the Earth en Bolt.

Op 16 Januarie 2009 het Lionsgate My Bloody Valentine 3D uitgereik; dit was die eerste gruprent in Real D 3D.[34] Dit is op 1 033 3D-skerms, die meeste nog vir dié formaat, en 1 501 gewone skerms vertoon.

Groot 3D-prente in 2009 sluit in Coraline, Monsters vs. Aliens, Up, X Games 3D: The Movie, The Final Destination, A Christmas Carol en Avatar.[35] Avatar was een van die duurste flieks nog, met ’n begroting van $237 miljoen; dit is ook die prent wat die meeste geld nog verdien het. Die belangrikste tegnologieë wat gebruik is vir die vertoning van dié fliek en ander prente wat in dié tyd en tot op hede uitgereik is, is Real D 3D, Dolby 3D, XpanD 3D, MasterImage 3D en IMAX 3D.

In Maart en April 2010 was daar drie groot 3D-uitreikings: Alice in Wonderland, How to Train Your Dragon en Clash of the Titans. Op 13 Mei dié jaar is begin skiet aan China se eerste IMAX-3D-prent.[36] Die vervaardiging van Frankryk se eerste 3D-prent, Derrière les murs, het in Mei 2010 begin en die fliek is in 2011 uitgereik.

Afname in gehore

[wysig | wysig bron]

Ná die aanvanklike sukses van 3D-prente, lyk dit of daar ’n afname is in mense wat daarna wil kyk. Net 45% van die geld uit die eerste naweek se vertonings van Kung Fu Panda 2 in 2011 was byvoorbeeld uit 3D-vertonings, in vergelyking met 60% vir Shrek Forever After in 2010.[37] Ook in 2011 was net 37% van Cars 2 se inkomste in sy openingsnaweek uit 3D-teaters.[38] Harry Potter and the Deathly Hallows – Part 2 en Captain America: The First Avenger was groot uitreikings wat dieselfde mate van 3D-sukses behaal het: 43% en 40% onderskeidelik.[39]

'n Foto van die stel van Captain America: The First Avenger.

Volgens sommige loketontledings boemerang 3D-vertonings omdat al hoe minder mense gaan fliek. Soos Brandon Gray van Box Office Mojo sê: "In elke geval het 3D se meer-geld-uit-minder-mense-benadering eenvoudig gelei tot minder geld uit nog minder mense."[40]

Volgens die Motion Picture Association of America het getalle by die loket in 2011 met 18% afgeneem, al is ’n rekordgetal van 47 3D-prente in dié jaar uitgereik.[41] Hoewel inkomste uit flieks in 2012 weer toegeneem het, kom die grootste deel daarvan uit 2D-prente; net 50% en 32% van fliekgangers het onderskeidelik na The Avengers en Brave se 3D-weergawes gaan kyk. Menings hieroor verskil: Terwyl ateljees in Amerika die skuld plaas op duurder kaartjies, meen teaters die algemene gehalte van prente is te blameer. Daar is egter hoop dat die intenasionale mark sal groei omdat 3D-flieks daar nog gewild is.[42][43]

Ateljees gebruik ook 3D om meer geld te maak uit flieks wat reeds kommersieel suksesvol was. Sulke uitreikings is gewoonlik ’n omskakeling van 2D. Disney het byvoorbeeld The Lion King en Beauty and the Beast in 3D heruitgereik, en het soortgelyke planne met ander bekende titels.[44] Titanic is ook vir 3D aangepas,[45] en daar was planne om dieselfde te doen met al ses Star Wars-prente.[46]

Jeffrey Katzenberg, ’n vervaardiger van 3D-prente en een van die grootste voorstanders van die formaat, plaas die skuld op ’n versadiging van die mark deur swakgehalteflieks, veral dié wat eers konvensioneel geskiet en daarna digitaal omgeskakel is. Hy beweer sulke prente het gehore laat besluit die 3D-formaat is nie die hoër kaartjiepryse werd nie.[47] Daniel Engber, ’n rubriekskrywer vir die tydskrif Slate, kom tot dieselfde gevolgtrekking.[48]

Die resensent Mark Kermode, wat teen 3D-prente is, beweer daar is ’n neiging by verspreiders om die beskikbaarheid van 2D-flieks te beperk en voorkeur aan 3D-prente te gee, of fliekgangers daarvan hou of nie. Dit kon gesien word met die uitreiking van Prometheus in 2012, waarvan net 30% van afdrukke in Brittanje in 2D was.[49] Sy vermoedens is later bevestig deur talle klagtes van mense wat Dredd in 2D wou sien, maar nie kon nie.[50]

In Julie 2017 het IMAX aangekondig hulle sal meer gewilde flieks in 2D uitreik (al is daar ’n 3D-weergawe) en dat hulle minder 3D-prente in Noord-Amerika sal wys omdat fliekganers in dié land 2D-rolprente verkies.[51]

Tegnieke

[wysig | wysig bron]

Stereoskopiese rolprente kan met verskeie metodes vervaardig word. Deur die jare het die gewildheid van verskillende stelsels toe- en afgeneem. Hoewel anagliewe soms voor 1948 gebruik is, is die polarisasiestelsel gedurende die "goue era" van 3D-prente in die 1950's vir alle rolprente in Amerika gebruik, asook vir elke kortprent behalwe een.[52] In die 20ste eeu het polarisasie die gewildste metode gebly, maar in die 1960's en 1970's is sommige klassieke flieks na anagliewe omgeskakel vir teaters wat nie vir polarisasie toegerus was nie, en hulle is selfs in 3D op televisie vertoon.[53] In die jare ná die middel 1980's is sommige prente gemaak met kort segmente in anagliewe 3D. Die volgende metodes is van dié wat vir bekende 3D-rolprente gebruik is.

Vervaardiging van 3D-prente

[wysig | wysig bron]

Direkte verfilming

[wysig | wysig bron]

Die standaard vir die direkte verfilming van 3D-prente is om twee kameras te gebruik sodat hul lense omtrent so ver van mekaar is as die afstand tussen ’n mens se oë. Twee aparte beelde word so geskiet, een vir die linker- en een vir die regteroog. In beginsel kan twee normale 2D-kameras langs mekaar opgestel word, maar dit skep heelwat probleme. Die enigste werklike metode is om in nuwe stereoskopiese kameras te belê. Daarbenewens is sommige kinematografiese truuks wat eenvoudig met 2D-toerusting is, onmoontlik met ’n 3D-kamera. Daardie gewoonlik goedkoop truuks moet dus met duur rekenaaranimasie vervang word.[54]

In 2008 was Journey to the Center of the Earth die eerste rolprent wat direk met die vroegste Fusion-kamerastelsel geskiet is. Dié prent is deur verskeie ander gevolg. Avatar (2009) is geskiet deur middel van ’n proses wat gebaseer is op hoe die menslike oog na ’n beeld kyk. Dit was ’n verbetering op die bestaande 3D-stelsels. In baie stelsels wat steeds gebruik word, word twee kameras eenvouding langs mekaar geplaas, terwyl nuwe stelsels gebruik maak van die paring van beelde met behulp van ’n straalverdeler of twee lense wat in een kamera ingebou is. Hoewel Digital Cinema-kameras nie ’n vereiste vir 3D is nie, is hulle die oorheersende medium vir die meeste verfilmings. Opsies sluit IMAX 3D en Cine 160 in.

Omskakeling van 2D na 3D

[wysig | wysig bron]

Verskillende metodes word gebruik om ’n 2D-prent na 3D om te skakel. Met die 1993-prent The Nightmare Before Christmas het Disney elke oorspronklike raampie geskandeer en so gemanipuleer om linker- en regteroogweergawes te skep. Tientalle prent is nou al so omgeskakel. ’n Ander metodes is dieptegebaseer.[55]

Omskakelings na 3D skep egter probleme. Inligting vir perspektiewe sig is nie in 2D opgesluit nie. Soms is die prosesseerders nie vinnig genoeg nie en is vertraging moontlik. Dit kan lei tot vreemde visuele effekte.[56]

Vertoning van 3D-prente

[wysig | wysig bron]

Anagliewe

[wysig | wysig bron]
’n Tradisionele 3D-bril, met rooi en sian kleurfilters, soortgelyk aan die rooi/groen en rooi/blou lense waarmee vroeë anagliewe prente gekyk is.

Anagliewe is die vroegste metode waarmee 3D-flieks in teaters vertoon is en die een wat die publiek die meeste met stereoskopie verbind. Hulle was gewild danksy die maklike manier om hulle te vervaardig en vertoon. Die eerste anagliewe rolprent is in 1915 deur Edwin S. Porter vervaardig. Hoewel vroeë vertonings dié metode gebruik het, is polarisasie gebruik vir die meeste prente van die 1950's en 1980's.[57]

In ’n anaglief word die twee beelde, een rooi en die ander sian, op mekaar gesuperponeer. ’n Bril met gekleurde filters word gebruik om een kleur per oog te wys.

Die polarisasiestelsel was sedert Bwana Devil in 1952 die standaard in teaters,[57] hoewel sommige klassieke prente in die 1960's en 1970's na anagliewe omgeskakel is vir spesiale vertonings. Ná die 1950's is dié metode ook gebruik wanneer net dele van ’n prent in 3D was, soos die 3D-segmente in Freddy's Dead: The Final Nightmare en Spy Kids 3-D: Game Over. Anagliewe word ook gebruik wanneer polarisasie nie moontlik is nie.

Polarisasiestelsels

[wysig | wysig bron]
’n 3D-bril van karton uit die 1980's soortgelyk aan dié wat in die 1950's gebruik is.

Om ’n stereoskopiese rolprent te wys, word twee beelde deur verskillende polarisasiefilters op dieselfde skerm geprojekteer. Die gehoor dra ’n goedkoop bril wat ook polarisasiefilters inhet wat verskillend georiënteer is.[58] Omdat elke filter net lig deurlaat wat op dieselfde manier gepolariseer is, sien elke oog ’n ander beeld.

’n RealD-bril vir sirkulêre polarisasie wat soos ’n donkerbril lyk, is nou die standaard vir teatervertonings.

Sirkulêre polarisasie het ’n voordeel bo liniêre polarisasie: Die gehoor hoef nie hul kop regop en in lyn met die skerm te hou nie. Met liniêre polarisasie raak die filters uit lyn uit as die kyker sy kop draai en dit maak dat die beeld verdof. Met sirkulêre polarisasie kan die kyker sy kop in enige rigting draai.

Met RealD word ’n sirkulêr polariserende vloeikristalfilter voor die projektorlens geplaas wat polariteit 144 keer per sekonde kan omruil. Net een projektor is nodig omdat die beelde vir die twee oë afwisselend vertoon word.

Optiese toerusting kan aan ’n tradisionele 35 mm-projektor geheg word vir die "oor-en-onder-formaat", waarin die twee beelde in een raam opmekaargestapel is. Die twee beelde word deur verskillende polariseerders vertoon en op die skerm gesuperponeer. Dit is ’n kostedoeltreffende manier om ’n teater te omskep vir 3D-vertonings, want al wat nodig is, is die hegstuk en ’n niedepoliserende skerm. ’n Metaalskerm is nodig, want ander skerms depolariseer die lig.

In die 3D-gier van die jare 1952 tot 1955 is feitlik deurgaans gebruik gemaak van liniêre polarisasie. Polarisasie is ook in die 1980's gebruik met die oplewing van 3D-prente.

In die 2000's het rekenaaranimasie, kompetisie van DVD's en ander mediums, digitale projeksie en die gebruik van gesofistikeerde IMAX-70 mm-projektors die geleentheid geskep vir ’n nuwe vlaag gepolariseerde 3D-prente.[29][30]

Sluitermetode

[wysig | wysig bron]
’n Vloeikristalsluiterbril wat vir die kyk van XpanD 3D-prente gebruik word. Die dik raam versteek die elektronika en batterye.

Hiervoor word ’n meganisme gebruik om die lig van elke oog te blokkeer terwyl die lig vir die ander oog op die skerm geprojekteer word.

’n Nuwer weergawe van dié kykmetode is met behulp van vloeikristalsluiterbrille, brille met vloeikristal wat lig deurlaat in sinkronisasie met die beelde op die skerm. Dit is gebruik met nVidia, XpanD 3D en vroeëre IMAX-stelsels. ’n Nadeel is dat elke kyker ’n duur, elektroniese bril moet dra wat deur ’n koordlose sein of ’n aangehegte koord met die projeksie gesinkronisser is. Sommige brille is swaarder as polarisasiebrille, maar ligter modelle is nie veel swaarder as sommige gepolariseerde of donkerbrille nie.[59] ’n Metaalskerm is nie nodig nie.

Interferensiefilters

[wysig | wysig bron]

Dolby 3D gebruik spesifieke golflengtes van rooi, groen en blou vir die regteroog en ander golflengtes van dié kleure vir die linkeroog. Brillense wat spesifieke golflengtes filtreer, laat die kyker ’n 3D-beeld sien. Dié tegnologie sluit die duur metaalskerms uit wat vir polarisasiestelsels soos RealD nodig is. Duurder brille is egter nodig.

Die Omega 3D/Panavision 3D-stelsel het dieselfde metode gebruik, maar met vyf golflengtes per oog. Dit het die kleurprosessering uitgeskakel wat met die Dolby-stelsel nodig is. Nes met Dolby, kon die Omega-stelsel wit of metaalskerms gebruik. Anders as Dolby kon dit egter met óf film- óf digitale projektors vertoon word. Die stelsel word nie meer vervaardig nie weens "uitdagende wêreldekonomiese en 3D-marktoestande".[60]

Outostereoskopie

[wysig | wysig bron]

Met dié metode is ’n bril nie nodig om na die prent te kyk nie. Twee (of meer) beelde word op dieselfde skerm gesuperponeer, in smal, alternatiewe stroke. Twee tegnologieë is beskikbaar – in die een blokkeer die skerm een van die beeldstroke en in die ander word ewe smal lense gebruik om die stroke beelde te buig sodat dit lyk of dit die hele skerm vul. Die kyker moet so geposisioneer wees dat een oog die een beeld sien en die ander oog die ander beeld.

Albei beelde word geprojekteer op ’n growwe skerm wat lig teen skerp hoeke weerkaats. Om die stereoskopiese beeld te sien moet die kyker feitlik loodreg na die skerm kyk, en dit beperk die grootte van die gehoor. Dié metode is van 1940 tot 1948 vir verskeie teatervertonings van kortflieks in Rusland gebruik[53] en in 1946 vir die vollengteprent Robinson Crusoe.[61]

Hoewel die gebruik in teaters beperk was, word dit algemeen gebruik vir ’n verskeidenheid nuwighede en ook in amateur-3D-fotografie.[62][63] Gebruike sluit in die Fujifilm FinePix Real 3D met ’n outostereoskopiese skerm wat in 2009 uitgereik is, asook vloeikristalskerms vir monitors, TV's, mobiele fone en speletjietoestelle soos Nintendo 3DS.

Kritiek

[wysig | wysig bron]
“ Ná Toy Story was daar 10 werklik swak rekenaarontwikkelde rolprente, want almal het gedink die sukses van dié fliek was rekenaarontwikkeling en nie goeie karakters wat pragtig ontwerp is en aandoenlik was nie. Nou het jy mense wat vinnig prente van 2D na 3D omskakel, en dit is nie wat ons gedoen het nie. Hulle verwag dieselfde resultaat, terwyl hulle moontlik die aanvaarding van 3D sal teenwerk omdat hulle ’n minderwaardige produk sal uitreik. ”

— Avatar-regisseur James Cameron[64]

Die meeste van die seine wat nodig is om mense van relatiewe diepte-inligting te voorsien, is reeds in tradisionele 2D-rolprente teenwoordig. Nadere voowerpe skerm byvoorbeeld verafgeleë voorwerpe af, ver voorwerpe is gedesatureer en wasig in verhouding tot nadere voorwerpe, en die brein "weet" onbewustelik wat die afstand van baie voorwerpe is as die hoogte bekend is (’n menslike figuur wat net ’n klein deel van die skerm beslaan, is byvoorbeeld meer waarskynlik 2 m lank en ver weg as 10 cm lank en naby). Eintlik is net twee van hierdie diepteseine nie reeds in 2D-prente aanwesig nie: stereopse (of parallaks) en die fokus van die oogbal (akkommodasie).

3D-rolprente gee ’n akkurate voorstelling van stereopse, maar nie van akkommodasie nie, en verskaf dus nie ’n volledige 3D-illusie nie. Pogings om hierdie tekortkoming te oorbrug toon egter belowende resulate.[65]

Roger Ebert in 2006
James Cameron in 2012.

Die rolprentresensent Mark Kermode[66] dink nie 3D voeg "soveel waarde" by ’n prent nie en het gesê hoewel hy van Avatar gehou het, het baie van die indrukwekkende goed wat hy in die prent gesien het niks met 3D te doen nie. Kermode is ’n groot teenstander van 3D-prente; hy beveel aan ’n mens gebruik twee regter- of linkerlense van ’n 3D-bril om stereoskopiese visie uit te skakel, hoewel dié tegniek nie die gebrek aan helderheid in 3D-prente uitskakel nie.[67] Weergawes van sulke brille is al gemaak.[68]

Die regisseur Christopher Nolan het die idee gekritiseer dat ’n tradisionele prent nie dieptewaarneming toelaat nie: "Ek dink dis verkeerd om van 2D teenoor 3D te praat. Die hele punt van kinematografiese beelding is dat dit driedimensioneel is . . . Jy weet, 95% van ons diepteseine kom van afskerming, resolusie, kleur, ensovoorts, en om ’n 2D-fliek ’n '2D-fliek' te noem is effens misleidend."[69] Hy reken ook die beeldgehalte is nie goed genoeg nie.[70]

Wyle Roger Ebert, ’n bekende resensent, het ook 3D-prente as "te dof" beskryf en gereken dit is ’n duur tegnologie wat niks bydra tot die waarde van ’n fliekondervinding nie (aangesien 2D-prente reeds genoeg illusie van 3D skep).[71] Hoewel Ebert nie teen 3D as ’n opsie was nie, was hy daarteen as ’n vervanging van tradisionele rolprente en het hy 2D-tegnologie soos MaxiVision48 verkies wat beeldoppervlak/resolusie en raampies per sekonde verhoog.[71]

Helderheid

[wysig | wysig bron]

Die meeste 3D-stelsels sal die helderheid van die beeld aansienlik verlaag – die ligverlies kan tot 88% wees. Sterker of helderder projektorlampe kan vir ’n deel daarvan vergoed.[72]

Die helderheidstandaard met ’n 2D-prent is 48 kandela (cd) per vierkante meter. Daar is geen amptelike standaard vir 3D-prente nie. Volgens die rolprentbedryf se de facto-standaard kan dit egter so laag as 12 cd/m2 wees – net 25% van dié van 2D.[73]

Omskakelings

[wysig | wysig bron]

Nog ’n groot beswaar is dat baie rolprente van die 21ste eeu nie in 3D geskiet is nie, maar ná verfilming van 2D na 3D omgeskakel is. Rolprentmakers het die gehalte van sulke prente veroordeel, onder andere James Cameron (wie se fliek Avatar van die begin af in 3D vervaardig is, met net dele wat in 2D geskiet is,[74] en wat algemeen die krediet kry vir die oplewing in 3D).[64] Hy meen egter gehalte-omskakelings kan gedoen word as die nodige tyd daarvoor gebruik word en die regisseur betrokke is.[75]

In teenstelling hiermee kan rekenaargeanimeerde prente waarvan die oorspronklike rekenaarmodelle nog beskikbaar is, maklik na 3D omgeskakel word omdat die diepte-inligting steeds beskikbaar is en nie opgemaak of geskat hoef te word nie. Dit is onder meer met Toy Story gedoen.[76]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "World Premiere of IMAX® 3D Film Hidden Universe". ESO Press Release (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Maart 2019. Besoek op 7 Julie 2013.
  2. ↑ Cohen, 508-831-6665David S. (15 September 2009). "Filmmakers like S3D's emotional wallop". Variety.
  3. ↑ Goldberg, Matt (6 April 2018). "3D Is Dead (Again)" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 April 2020.
  4. ↑ 4,0 4,1 Limbacher, James L. Four Aspects of the Film. 1968.
  5. ↑ Norling, John A. "Basic Principles of 3D Photography and Projection". New Screen Techniques, p. 48.
  6. ↑ CNN, By Laura Hodgson For. "'It Came from Outer Space' -- but is 3D here to stay? - CNN.com". edition.cnn.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Augustus 2017. Besoek op 29 Augustus 2017. {{cite web}}: |last= has generic name (hulp)
  7. ↑ Denig, Lynde. "Stereoscopic Pictures Screened". Moving Picture World, 26 Junie 1915, bl. 2072.
  8. ↑ "The Power of Love (1922)" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Januarie 2020 – via www.imdb.com.
  9. ↑ "silentera.com" (in Engels). silentera.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Januarie 2020. Besoek op 14 Oktober 2010.
  10. ↑ Ray Zone, Stereoscopic cinema & the origins of 3D film (University Press of Kentucky, 2007) ISBN 0-8131-2461-1, bl. 110
  11. ↑ https://patents.google.com/patent/US1784515
  12. ↑ ""3-D Power" Article about the making of "The Power of Love" by Daniel L. Symmes" (in Engels). 3dmovingpictures.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Desember 2018. Besoek op 14 Oktober 2010.
  13. ↑ ""The Chopper", artikel deur Daniel L. Symmes" (in Engels). 3dmovingpictures.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Junie 2016. Besoek op 14 Oktober 2010.
  14. ↑ "SEZIONI99-REDISC-TECN" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 September 2007. Besoek op 14 Oktober 2010.
  15. ↑ [1] Geargiveer 21 Oktober 2012 op Wayback Machine "L'Arrivée du 3-D", artikel deur Betsy A. MCLane
  16. ↑ "3D Wise" (in Engels). YouTube. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Julie 2016. Besoek op 28 Maart 2013.
  17. ↑ "Instant History" (in Engels). Americanheritage.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Januarie 2010. Besoek op 14 Oktober 2010.
  18. ↑ "Edwin Herbert Land". Geargiveer vanaf die oorspronklike op Junie 22, 2006. Besoek op Julie 29, 2006.
  19. ↑ Ray Zone, Stereoscopic cinema & the origins of 3D film (University Press of Kentucky, 2007) ISBN 0-8131-2461-1, p. 152
  20. ↑ Gunzberg, M.L. (1953). "What is Natural Vision?", New Screen Techniques. 55–59.
  21. ↑ Zone, Ray (2012). 3-D Revolution: The History of Modern Stereoscopic Cinema. Lexington: The University Press of Kentucky. ble. 7-8
  22. ↑ "Lesser Acquires Rights to British Tri-Opticon." BoxOffice October 25, 1952: 21.
  23. ↑ "Just Like 1927." BoxOffice Feb. 7, 1953: 12.
  24. ↑ "Cease Fire - 3dfilmarchive". www.3dfilmarchive.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Augustus 2019. Besoek op 29 Augustus 2017.
  25. ↑ Furmanek, Bob and Kintz, Greg. (circa 2012). "An In-Depth Look at Creature from the Black Lagoon" (3dfilmarchive.com) Geargiveer 2 April 2019 op Wayback Machine. Besoek op 2013-11-19.
  26. ↑ Amazing 3D by Hal Morgan and Dan Symmes Little, Broawn & Company (Canada) Limited, poes pp. 104–105
  27. ↑ "The Bubble - 3dfilmarchive". www.3dfilmarchive.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Oktober 2019. Besoek op 22 Mei 2019.
  28. ↑ IMAX Corporation Annual Report, 2004, bl. 7.
  29. ↑ 29,0 29,1 All Things Considered (4 Januarie 2010). "Movie Ticket Sales Surpass DVD Numbers" (in Engels). NPR. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Junie 2017. Besoek op 14 Oktober 2010.
  30. ↑ 30,0 30,1 Manjoo, Farhad. A look at Disney and Pixar's 3D movie technology Geargiveer 6 Augustus 2011 op Wayback Machine. 2008.04.09. Downloaded 2009.06.07
  31. ↑ Anderson, John (26 Maart 2009). "3-D not an alien concept in Hollywood". Newsday. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Maart 2023. Besoek op 4 April 2009.
  32. ↑ Walters, Ben. "The Great Leap Forward". Sight & Sound, 19.3. (2009) ble. 38–41.
  33. ↑ "George Lucas Updates Star Wars 3D Conversion" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Oktober 2011. Besoek op 3 Januarie 2012.
  34. ↑ "Movies". Los Angeles Times. 11 Januarie 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Februarie 2009. Besoek op 21 Januarie 2009.
  35. ↑ "Fact: Post-Conversion 3D Sucks... and So Does Prime Focus" (in Engels). Bloody-disgusting.com. 5 April 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Junie 2017. Besoek op 14 Oktober 2010.
  36. ↑ "China's first IMAX3D film starts shooting". Life.globaltimes.cn. Mei 14, 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op Mei 10, 2011. Besoek op Oktober 14, 2010.
  37. ↑ "KFP 2" Stumbles in US, Audiences Avoid 3D Version" (in Engels). Cartoon Brew. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Mei 2012. Besoek op 31 Mei 2011.
  38. ↑ McClintock, Pamela (27 Junie 2011). "Box Office Preview: Can 'Transformers' Reverse 3D Decline?". The Hollywood Reporter (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Junie 2017. Besoek op 27 Junie 2011.
  39. ↑ "About.com 3D: 3D Ticket Sales by Percentage" (in Engels). About.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Junie 2016. Besoek op 28 Augustus 2012.
  40. ↑ Gray, Branddon. "June Sees Box Office Dip". Box Office Mojo (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Julie 2011. Besoek op 6 Julie 2011.
  41. ↑ "3D Movies decline at Box Office" (in Engels). Studio Briefing. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 September 2018. Besoek op 28 Augustus 2012.
  42. ↑ "Led by families, interest in 3D is plummeting among U.S. consumers" (in Engels). Digital Trends. 14 Julie 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Oktober 2019. Besoek op 28 Augustus 2012.
  43. ↑ McClintock, Pamela (11 Julie 2012). "Box Office Mid-Year Report: What's Worrying Hollywood". The Hollywood Reporter (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Junie 2017. Besoek op 28 Augustus 2012.
  44. ↑ "Disney to Re-Release 4 Hit Animated Movies in 3D" (in Engels). Mashable Entertainment. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Junie 2017. Besoek op 30 Augustus 2012.
  45. ↑ "Titanic 3D review". Rolling Stone (in Engels). 5 April 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Februarie 2018. Besoek op 30 Augustus 2012.
  46. ↑ "Star Wars Saga Getting Re-Release". ScreenRant. Besoek op 30 Augustus 2012.
  47. ↑ "Poll: 3D movies – Have you had enough of them?" (in Engels). Digitalspy. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Mei 2013. Besoek op 14 Junie 2011.
  48. ↑ "Four theories on the death of 3-D. – Slate Magazine". Slate. 15 September 2011. Besoek op 29 Augustus 2012.
  49. ↑ "Prometheus: 2D v 3D" (in Engels). BBC Kermode Uncut. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 November 2018. Besoek op 28 Augustus 2012.
  50. ↑ "3D: Alive or Dead?" (in Engels). BBC: Kermode Uncut. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 November 2018. Besoek op 21 September 2012.
  51. ↑ Etan Vlessing (16 Julie 2017). "Imax to Screen More Hollywood Tentpoles in 2D, Citing "Clear Preference"". The Hollywood Reporter (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 April 2020. Besoek op 27 Julie 2017.
  52. ↑ Amazing 3D deur Hal Morgan en Dan Symmes Little, Brown & Company (Canada) Limited, ble. 165–168.
  53. ↑ 53,0 53,1 Amazing 3D deur Hal Morgan en Dan Symmes Little, Brown & Company (Canada) Limited, bl. 163
  54. ↑ "Why 3D Will Fail... Again" (in Engels). 9 Junie 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Desember 2018.
  55. ↑ Squires, Scott (4 Augustus 2011). "Effects Corner: 2D to 3D Conversions" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Oktober 2019. Besoek op 23 Mei 2019.
  56. ↑ "Why 3D Will Fail… Again". www.dr-lex.be (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Desember 2018.
  57. ↑ 57,0 57,1 Amazing 3D by Hal Morgan and Dan Symmes Little, Broawn & Company (Canada) Limited, ble. 165–169.
  58. ↑ Make Your own Stereo Pictures Julius B. Kaiser The Macmillan Company 1955 page 271 Geargiveer 26 Februarie 2011 op Wayback Machine
  59. ↑ see specs, 1.27oz with batteries Geargiveer 11 Mei 2011 op Wayback Machine
  60. ↑ "Home Page" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Augustus 2013. Besoek op 3 April 2012.
  61. ↑ Bailey, John (18 Mei 2012). "The ASC: Ray Zone and the "Tyranny of Flatness"" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Junie 2015. Besoek op 18 Mei 2012.
  62. ↑ Make Your own Stereo Pictures Julius B. Kaiser The Macmillan Company 1955 ble. 12–13.
  63. ↑ Son of Nimslo, John Dennis, Stereo World May/June 1989 ble. 34–36.
  64. ↑ 64,0 64,1 Fleming, Mike (23 Maart 2010). "Michael Bay And James Cameron Skeptical Of 3D Conversions: "The Jury Is Out" –". Deadline.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Augustus 2014. Besoek op 14 Oktober 2010.
  65. ↑ "Stereoscopic Displays and Applications XXI (2010)" (in Engels). Stereoscopic.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Maart 2019. Besoek op 14 Oktober 2010.
  66. ↑ Mark Kermode. "Come in Number 3D, your time is up". BBC News, 23 Desember 2009.
  67. ↑ Mark Kermode. [2]. BBC News, 15 Januarie 2010.
  68. ↑ Browning, Skylar (15-23 Junie 2011). "Two D's Better Than Three: Hank Green Finds a Place in Hollywood's Excesses Geargiveer 1 Julie 2017 op Wayback Machine", Missoula Independent, Vol. 22, No. 24, bl. 8.
  69. ↑ "Christopher Nolan Tested 3D Conversion For 'Inception,' Might Use Process For 'Batman 3'". The Playlist (in Engels). 14 Junie 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Oktober 2012. Besoek op 22 Januarie 2011.
  70. ↑ Weintraub, Steve (25 Maart 2010). "Christopher Nolan and Emma Thomas Interview". Collider (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Desember 2010. Besoek op 6 April 2010.
  71. ↑ 71,0 71,1 Roger Ebert. "Why I Hate 3-D (And You Should Too)". Newsweek, 10 Mei 2010 (op 29 April 2010 aanlyn gepubliseer).
  72. ↑ "3D light losses examined" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op April 24, 2014. Besoek op Desember 2, 2012.
  73. ↑ Cohen, David S. (16 September 2010). "3D requires the best and brightest". Variety (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Februarie 2011. Besoek op 12 Desember 2012.
  74. ↑ "Art of stereo conversion: 2D to 3D" (in Engels). 11 Januarie 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 April 2019.
  75. ↑ "'Titanic 3D': How James Cameron Became a Convert to 3D Conversion". TheWrap (in Engels (VSA)). 9 April 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 September 2019. Besoek op 20 April 2017.
  76. ↑ Murphy, Mekado (1 Oktober 2009). "Buzz and Woody Add a Dimension". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Februarie 2020. Besoek op 18 Februarie 2010.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]