Albuquerque, Nieu-Meksiko
|
City of Albuquerque Ballooning Capital of the World
| |
|---|---|
| Kaart | Wapen |
 | |
 | |
| Vlag | |
 | |
| Land |  Verenigde State
|
| Deelstaat |  Nieu-Meksiko
|
| County | Bernalillo |
| Koördinate | 35°06′N 106°36′W / 35.100°N 106.600°W |
| Stigting | 1706 |
| Geïnkorporeer op | 1891 |
| Oppervlakte: | |
| - Totaal | 469,5 vk km |
| Hoogte bo seevlak | 1 619,1 m |
| Bevolking: | |
| - Totaal (2011) | 552 804 |
| - Bevolkingsdigtheid | 3 010,7/vk km |
| - Metropolitaanse gebied | 898 642 |
| Tydsone | MST (UTC -7) |
| Somertyd | MDT (UTC -6) |
| Burgemeester | Timothy M. Keller |
| Amptelike Webwerf | cabq.gov |
Albuquerque (/ælbəkɜrkiː/) is die grootse stedelike nedersetting in die VSA-deelstaat Nieu-Meksiko met 'n bevolking van meer as 'n halfmiljoen. Bewoners word in Engels Burqueños genoem. Die stad dien as administratiewe setel van die Bernalillo County.
Gemeenskappe van Pueblo-Indiane, wat die stapelkos van die Amerikaanse Suidweste - mielie, bone en pampoene - verbou het, was die eerste bewoners van die Rio Grande-vallei. Omstreeks 1500 is die eerste koloniale Spaanse nedersettings naby Santa Fe gevestig. Die Villa de Albuquerque is in 1706 deur Spaanse setlaars as 'n landboukolonie in die Rio Grande-vallei gestig. Die wonings van hierdie vroeë inwoners het rondom 'n sentrale plein, die Plaza, ontstaan wat vandag die middelpunt van Albuquerque se toeristebuurt vorm. Elke huishouding het landbougrond langs besproeiingskanale bewerk waar groentes, insluitende tradisionele gewasse soos mielie en bone, meloene en druiwe verbou is.
Teen die middel van die 19de eeu het die Spaanse koloniale gemeenskap in aanraking met die eerste Anglo-Amerikaanse handelaars, setlaars en militêre eenhede gekom. Die aankoms van die Santa Fe-spoorlyn in 1881 het ekonomiese groei bevorder, en Albuquerque se middestad is grootliks uitgebrei met die bou van kroeë, restaurante, bakkerye en stoorhuise vir goedere langs die spoorlyn. Die stad se groeiende klein- en groothandelbedryf het landelike gemeenskappe in heel Nieu-Meksiko bedien. Dit was veral Italiaanse immigrante wat ondernemings in hierdie bedrywe gevestig en Italiaanse verwerkte, geblikte en gedroogde kosse, insluitende pasta, saamgebring het.
Die bekende hotel- en restauranteienaar Fred Harvey (1835−1901) het toerismebedrywighede in die Amerikaanse Suidweste 'n groot hupstoot gegee met die vestiging van sy Harvey House-ketting van hotelle, restaurante en aandenkingwinkels langs die groot spoorlyne van die Amerikaanse Weste. In 1902 het die mees elegante van sy spoorweghotelle, die Alvarado, genoem na die 16de eeuse Spaanse conquistador en luitenant Hernando de Alvarado, sy deure vlakby Albuquerque se treindepot geopen. Die hotel, wat 'n belangrike rol in Albuquerque se politieke en kulturele lewe sou speel, het uiteindelik 'n slagoffer van stedelike hernuwing geword. In 1970 het die destydse eienaar, die Santa Fe-spoorwegmaatskappy, besluit om die historiese gebou af te breek. Die Alvarado moes plek maak vir 'n parkeerterrein.[1]
In die jare ná Nieu-Meksiko se toelating tot die Unie as 47ste deelstaat in 1912 is die Amerikaanse padnetwerk steeds verder uitgebrei en het motorvervoer vir die middelklas bekostigbaar geword. So het ook Albuquerque steeds meer motortoeriste gelok. Die befaamde grootpad Route 66 se roete is in 1937 gewysig om in rigting van Albuquerque se middestad te draai. Langs Central Avenue het motelle, restaurante en aandenkingswinkels in die argitektoniese style van die Amerikaanse Suidweste ontstaan.[2]
Die mees onlangse toeristestormloop was aan 'n televisiereeks te danke - alhoewel die plaaslike toerismekantoor allesbehalwe gaande daaroor was. Die reeks Breaking Bad het wél in Albuquerque, maar dan in 'n wêreld van dwelmmisbruik, geweld en misdaad afgespeel - en so was dit veral kitskosrestaurante, beskeie terrashuise, bakkies en woestyntonele waarmee televisiegehore en filmtoeriste, wat deur die toerisme-slagspreuk It's a trip na Nieu-Meksiko gelok is, Albuquerque verbind het.[3][4]
Met meer as 300 sonskyndae per jaar en 'n eie rolprentateljee, die Albuquerque Studios, het die stad tot 'n rolprentmekka uit eie reg ontwikkel - rede genoeg vir die dagblad Los Angeles Times om aan Albuquerque die bynaam Hollywood in the high desert te gee.[5]
Demografie
[wysig | wysig bron]Italiaanse immigrasie
[wysig | wysig bron]Italianers was een van die grootste immigrantegroepe wat hulle in Albuquerque kom vestig en grootliks bygedra het tot die ekonomiese ontwikkeling en groei van Nieu-Meksiko se metropool. Sendelinge was die eerste nuwe aankomelinge uit Italië wat ná die Amerikaanse Burgeroorlog op versoek van die eerste biskop van Santa Fe, John Baptiste Lamy (1814−1888), 'n boorling van Auvergne in Frankryk, die Rooms-Katolieke geloof in die Amerikaanse Suidweste help versprei het. Drie Napolitaanse Jesuïete, Donato Gasparri, Rafael Bianchi en Livio Vigilante, het hul sendingwerk in die streekhoofstad Santa Fe begin. In April 1868 is hulle na Albuquerque ontbied om opvoedingsprogramme van die Jesuïete-orde in San Felipe de Neri, die nedersetting se Rooms-Katolieke hoofkerk, te behartig.
In die volgende dekades sou Italiaanse geestelikes 'n leidende rol in Albuquerque se kerklike lewe speel. In 1880 was ses van San Felipe de Neri se priesters boorlinge van Italië. Ook vier van sewe geestelikes, wat as hoofde van 'n ander Rooms-Katolieke kerkgemeente, die Kerk van die Onbevlekte Ontvangenis, gedien het, was Italiaanse Jesuïete.
Ekonomiese groei, wat vanaf 1880 deur die bou van spoorweë aangewakker is, het - alhoewel die oorgrote meerderheid van nuwe setlaars uit ander dele van die VSA afkomstig was - ook nuwe geleenthede vir Europese, veral Italiaanse immigrante, gebied. Die bevolking van Albuquerque het gegroei van 2 315 in 1880 tot 6 238 in 1900 en verder toegeneem tot 22 331 in 1930. Amptelike rekords van inburgerings gee 'n indruk van die etniese diversiteit van immigrante, onder wie setlaars uit Engeland, Skotland, Ierland, Duitsland, Rusland, Pole, Switserland, Spanje, Portugal, Sirië, China en Meksiko. Nogtans het Italianers tussen 1920 en 1930 die grootste enkele groep immigrante naas Meksikane gevorm.
Dit was Italiaanse sakelui wat omstreeks 1900 'n veilige inkomste vir hulself geskep het met die stigting van klein besighede soos kruidenierswinkels, kroeë, hotelle, teater en handelsondernemings en sodoende grootliks bygedra het tot die ontstaan van 'n diensgebaseerde ekonomiese sektor in Albuquerque. 'n Sterk gemeenskapsgees is weerspieël in die stigting van talle Italiaanse verenigings wat bystand gelewer het aan nuwe aankomelinge. Baie immigrante het voor hulle vaart oor die Atlantiese Oseaan na Amerika nooit in hul lewe die veilige landelike omgewing van hul geboortedorpe verlaat nie. Groot Italiaanse hawestede soos Genua, Napels en Palermo, van waar emigranteskepe vertrek het, gevolg deur New York, die Amerikaanse aanloophawe waar die meeste van hulle voet aan wal gesit het, was hulle eerste indruk van 'n stedelike lewe in 'n vreemdtalige omgewing wat vir hulle in hul nuwe tuisland sou wag. Genua was die vertrekhawe vir emigrante uit Noord-Italië; van daar was ook die meerderheid Italiaanse immigrante in Albuquerque afkomstig. Napels was die vertekpunt vir Suid-Italianers, terwyl Sisiliane in Palermo aan boord van die emigranteskepe gegaan het.
Albuquerque, 'n besige grensstad in die hart van die woestyngebiede van die Amerikaanse Suidweste, was 'n heel ander wêreld as die kompakte nedersettings op die Italiaanse platteland wat oor eeue organies gegroei het. Nogtans het Italiaanse immigrante bande met hul geboorteland nie verbreek nie. Kettingimmigrasie, die gesinsgegronde proses waarby 'n eerste groep nuwe aankomelinge later bystand verleen het aan voornemende immigrante uit hul familie, kring van vriende of geboortedorp; sterk gemeenskapsbande in die Nuwe Wêreld en besoeke, wat aan Italië gebring is, het bygedra tot die integrasieproses.
Die meeste Italiaanse immigrante het 'n landelike agtergrond gehad en was afkomstig uit die omgewing van Lucca of bergdorpies soos Fornovolasco in die Apuaanse Alpe van Toskane. Nog omstreeks 1900 het 'n meerderheid Italianers 'n bestaan gemaak as boere of plaaswerkers in klein landelike gemeenskappe. Dit was 'n lewe met lang en uitputtende werkure wat deur verouderde landbougereedskap en die lae produktiwiteit, wat daaruit voortgespruit het, bemoeilik is. In sommige dele van die land moes deelsaaiers hoë huurgelde betaal vir die stukkie grond wat hulle bewerk het.
Dikwels is oeste, waarop mense vir oorlewing aangewese was, vernietig deur natuurrampe soos oorstromings en droogtes, terwyl siektes soos cholera, malaria, disenterie en pellagra of ander vorme van wanvoeding hul tol onder landelike bevolkings geëis het. Ongekende bevolkingsgroei het eweneens bygedra tot hoë emigrasiesyfers. Sodra die beskikbare landbougrond te klein geraak het vir 'n groot gesin, was seuns genoodsaak om elders 'n nuwe heenkome te vind. Ook was daar jong mans wat Italiaanse diensplig ontduik het met hul emigrasie na die Verenigde State.[6]
Bekende boorlinge
[wysig | wysig bron]- Jeff Bezos, stigter en hoof- uitvoerende beampte van Amazon.com, Inc. (1964)
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Santa Fe New Mexican, 26 September 2014: Trail Dust: Once grand Alvarado Hotel now a fading memory. Besoek op 25 Maart 2020
- ↑ Andrew F. Smith (red.): The Oxford Encyclopedia of Food and Drink in America. Vol. I. Second edition. New York NY: Oxford University Press 2012, bl. 50
- ↑ The Guardian, 11 Augustus 2013: The Breaking Bad tours driving a tourist boom in Albuquerque. Besoek op 29 Maart 2020
- ↑ The Guardian, 28 September 2013: Albuquerque: The good, the bad and the ugly as fans take a trip to Breaking Bad lands. Besoek op 29 Maart 2020
- ↑ Los Angeles Times, 27 Julie 2013: Albuquerque is Hollywood in the high desert. Besoek op 29 Maart 2020
- ↑ Nicholas P. Ciotola: Images of America: Italians in Albuquerque. Charleston SC • Chicago IL • Portsmouth NH • San Francisco CA: Arcadia Publishing 2002, bl. 7−23
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Toerisme
