Asterix

Asterix
Asterix en Obelix op 'n muur in Hagen (Duitsland)
Asterix en Obelix op 'n muur in Hagen (Duitsland)
Skepping
Eerste verskyning Asterix die Galliër (1959)
Geskep deur René Goscinny
Albert Uderzo
Inligting
Ander name Astérix (Gaul)
Spesie Mens
Geslag Manlik
Nasionaliteit Gallië

Asterix (Frans: Astérix) is die hoofkarakter in 'n Franse strokiesprent wat in die Antieke Mediterreense wêreld afspeel. Hy is 'n kort, koddige Galliese soldaat met 'n groot geel snor. Saam met sy groot vriend Obelix sê hy telkens die Romeine[1] die stryd aan.

Met die publikasie van die eerste uitgawe van die Franse tydskrif Pilote op 29 Oktober 1959 sien Asterix en sy vriende die lig. Later sou Asterix in boekvorm uitgegee word. Hierdie verhale is deur René Goscinny geskryf en deur Albert Uderzo geïllustreer. Ná die dood van Goscinny in 1977, het Uderzo met die reeks voortgegaan. Sedert 2013 word Asterix deur Jean-Yves Ferri geskryf en deur Didier Conrad geïllustreer. Die laaste vier boeke waaronder Asterix by die Pikte en Asterix en die Verlore Papirusrol, kom uit hulle hand. Dit is die eerste boeke, nie uit die hande van een van die skeppers van Asterix en sy wêreld nie, wat die lig gesien het.

Die 39 hoofboeke (een is 'n samestelling van kortverhale) is in meer as 'n honderd tale en dialekte vertaal. Die tale wissel van Afrikaans tot Wallies en sluit selfs Latyn en antieke Grieks in. Dié verhale is waarskynlik die gewildste Franse strokiesverhale ter wêreld, en baie bekend veral aan die Europeërs. Die sleutel tot die sukses van die boeke is dat daar humor in is vir alle ouderdomme: kinders hou van die visuele aksie, soos vuisgevegte, en volwassenes waardeer weer die intelligensie van die verwysings en woordspelings wat die teks kenmerk.

(Die Afrikaanse name wat in dié artikel gebruik word, is gebaseer op die vertaalwerk van Sonya van Schalkwyk-Barrois vir die uitgewer Protea. E.P. du Plessis en Ludwig Visser se vertalings vir die uitgewer Human en Rousseau volg in hakies).

Verskeie boeke is in films verwerk, waarvan sommige animasierolprente was en ander werklike akteurs gebruik het.

Hoofkarakter en agtergrond

[wysig | wysig bron]
Évariste Vital Luminais (1821–1896) se skilderye van Gote was baie gewild in Frankryk en is 'n moontlike rolmodel vir die Asterix-reeks.[2]

Asterix is 'n klein mannetjie, vreesloos en slim, altyd reg vir 'n nuwe avontuur. Hy woon in 'n fiktiewe dorpie in noordwes-Armorika, ('n gebied van Gallië wat rofweg met die huidige Bretagne) ooreenstem. Dit is die jaar 50 v.C.. Die dorpie is die enigste deel van Gallië wat nog nie deur Julius Caesar en sy Romeinse legioene verower is nie. Die inwoners van die dorpie kry bomenslike krag wanneer hulle 'n towerdrankie drink. Dié drankie word gemaak deur die plaaslike druïde Kasterolix (in vroeëre vertalings Abracadabrix). Die dorpie word omring deur die oseaan aan die een kant, en vier ongelukkige Romeinse garnisoene (Aquarium, Skinkirum, Hiersitwarum en Casarum) aan die anderkant. Hulle doen hulle uiterse bes om 'n ogie te hou oor die Galliërs te hou.

Buiten dat Asterix 'n geswore oujongkêrel is, is hy ook een van die slimstes (en mees geestesgesondes) in die dorpie. Om dié rede word hy dikwels gekies om gevaarlike, belangrike en eksotiese sendings aan te pak. Hy is, anders as die res van die dorpenaars, nie iemand wat moeilikheid soek vir die plesier daarvan nie, alhoewel hy nie omgee om te baklei as daar 'n goeie rede is nie. Hy gebruik baie selde iets anders as sy vuiste in 'n geveg. Hy verjaar op dieselfde dag as sy boesemvriend Obelix, 'n fris geboude kêrel wat weer nie omgee om die Romeine met sy vuiste 'n les te leer nie. Boonop het Obelix in die towerdoepa geval toe hy 'n klein seuntjie was. Nodeloos te sê het die drankie hom op 'n blywende manier geaffekteer. Hy is bo-menslik sterk. Asterix se helm, met vlerke wat sy gesigsuitdrukking na-aap, is 'n kenmerkende deel van sy voorkoms, terwyl Obelix se gestreepte verslankende vertikaal gestreepte broek en die menhir wat hy oral ronddra hom kop bo skouers bo die res laat uitstaan.

Obelix en Asterix word dikwels vergesel deur die klein brakkie Witblix (Sonya van Schalkwyk-Barrois) (voorheen bekend as Woefix (E.P. du Plessis) of Brakmatix (Ludwig Visser). Witblix maak sy opwagting die eerste keer in Asterix en die Feesmaaltyd vanwaar hy en Obelix 'n hegte band vorm.

'n Ander belangrike karakter in die Asterix-boeke is Allamapstix (voorheen bekend as Grootkokkedorix) en sy vrou Margarien wat baie glad met die bek is. Allamaptix is die stamhoof van die dorpie waarin die ontembare Galliërs woon. Hy word gewoonlik deur twee magtige krygers op sy skild gedra. Hulle toewyding in die hantering van so 'n gewigtige saak, sorg vir dié soort pret wat Allamaptix die wêreld vanuit 'n ander hoek laat beskou.

Moet ook nie van Liederlix (Kakofonix) met sy liederlike stem vergeet nie! Met sy stem, gee hy vir Drukhominneblix, die dorpie se ystersmid, genoeg rede tot besorgdheid, behalwe wanneer laasgenoemde deur Ansjovix, die vishandelaar, ge-snoek-er word. Dan is daar ook Pensionarix die oudste inwoner in die dorpie en in vele opsigte die mees progressiewe een.

Humor

[wysig | wysig bron]

Die humor van die Asterix-strokiesverhale is tipies Frans: dit sentreer op woordspeling, karikature en satiriese tong-in-die-kies stereotipering. Voorts is daar 'n sterk band met die kultuur van die 20ste eeu. Asterix en Obelix loop oral waarheen hulle reis, mense en voorwerpe teë wat verleen is aan dié tydperk. Só word die Britte uitgebeeld as beleefd en flegmaties, of binne tipiese kulturele verband, byvoorbeeld waar hulle warm water met 'n druppeltjie melk drink (dit was nog voordat tee daardie land getref het).

Werkerstroue

Voorts verwys die stories ook na belangrike kunswerke (soos byvoorbeeld Pieter Bruegel se Werkerstroue en Théodore Géricault se Die vlot van Medusa), sowel as na historiese persone (soos Napoleon Bonaparte en Koning Louis XIV van Frankryk), en befaamde plekke en standbeelde (soos Betlehem en die Vryheidstandbeeld).

Aan die ander kant weerspieël die reeks die lewe in die eerste eeu voor Christus redelik akkuraat: die woonstelle in Rome word byvoorbeeld as veelvlakkig aangetoon. In Asterix die Gladiator (Protea, 2013) is dit juis hierdie stapelgeboue wat Obelix inspireer om na die Romeine as "stapelgek" te verwys. Die teks maak gereeld gebruik van egte Latynse paradigmas (in "Asterix in Brittanje, hik die dronk Romeine "hic, haec, hoc"), frases (alea jacta est "Die dobbelsteen is gegooi"), en van sinspelings na Oor die Galliese oorlog, 'n boek deur Julius Caesar oor die verowering van Gallië, insluitende grappe oor Caesar se gebruik om na homself in die derde persoon te verwys. Dié werklike boek is vir jare gebruik as 'n bekendstellingswerk aan Latyn.

Woordspelings in name

[wysig | wysig bron]

'n Sleutelkenmerk van die Asterix-boeke is die konstante woordspeling met name. Die name van die twee protagoniste kom van asterisk en obelisk, waar Asterix die ster van die boeke is (Latyn: aster — afgelei van die Griekse woord αστήρ (aster) [ster] en die Keltiese taal: rix [koning], 'n kognaat van die Latynse rex, Sanskritiese raj, Duitse Reich, Engelse rich, ens.), en Obelix (Latyn: obeliscus 'n [gedenknaald]) 'n menhirafleweringsman. Daar is 'n dubble woordspeling ter sprake: 'n asterisk is die tipografiese simbool waarmee die eerste voetnota op 'n bladsy aangewys word (*), en 'n obelisk kan verwys na die tipografiese dolk (†) wat gebruik word om die tweede voetnota op 'n bladsy aan te toon.

Afrikaanse vertalings

[wysig | wysig bron]
Kenteken van die Asterix-reeks
Human en Rousseau
  1. Asterix die gladiator (Human & Rousseau, 1975)
  2. Asterix en die Noormanne (Human & Rousseau, 1975)
  3. Asterix en Cleopatra (Human & Rousseau, 1997)
  4. Asterix en die Olimpiese Spele (Human & Rousseau, 1997)
Protea Boekhuis
  1. Asterix die Galliër (Protea Boekhuis, 2013)
  2. Asterix en die Goue Sekel (Protea Boekhuis, 2013)
  3. Asterix en die Gote (Protea Boekhuis, 2013)
  4. Asterix die Gladiator (Protea Boekhuis, 2013)
  5. Asterix en die Feesmaaltyd (Protea Boekhuis, 2013)
  6. Asterix en Cleopatra (Protea Boekhuis, 2013)
  7. Asterix by die Pikte (Protea Boekhuis, 2013)
  8. Asterix en die Groot Geveg (Protea Boekhuis, 2014)
  9. Asterix in Brittannié (Protea Boekhuis, 2014)
  10. Asterix en die Noormanne (Protea Boekhuis, 2015)
  11. Asterix en die Speelplek van die gode (Protea Boekhuis, 2015)
  12. Asterix en die Verlore Papirusrol (Protea Boekhuis, 2015)
  13. Asterix en die Legioensoldaat (Protea Boekhuis, 2016)
  14. Asterix en die Hoofman se skild (Protea Boekhuis, 2016)
  15. Asterix by die Olimpiese Spele (Protea Boekhuis, 2016)
  16. Asterix en die koperpot (Protea Boekhuis, 2017)
  17. Asterix in Spanje (Protea Boekhuis, 2017)
  18. Asterix en die groot moles (Protea Boekhuis, 2017)
  19. Asterix in Helvesië (Protea Boekhuis, 2017)
  20. Caesar se lourierkrans (Protea Boekhuis, 2018)
  21. Asterix en die waarsêer (Protea Boekhuis, 2019)
  22. Asterix in Korsika (Protea Boekhuis, 2019)
Die volledige lys van Asterix-boeke
Afrikaanse Uitgawe Franse Uitgawe Uitgewer
Nr. Titel Jaar Nr. Titel Jaar Nr. Naam
70001000000000000001 Asterix die Galliër 1975, 2013 70001000000000000001 Astérix le Gaulois 1961 Human Rosseau,Protea Boekhuis
2 Asterix en die Goue Sekel 2013 70002000000000000002 La Serpe d’or 1962 Protea Boekhuis
3 Asterix en die Gote 2013 70003000000000000003 Astérix et les Goths 1963 Protea Boekhuis
4 Asterix die Gladiator 2013 70004000000000000004 Astérix gladiateur 1964 Protea Boekhuis
5 Asterix en die Feesmaaltyd 2013 70005000000000000005 Le Tour de Gaule d’Astérix 1965 Protea Boekhuis
6 Asterix en Cleopatra 1997, 2013 70006000000000000006 Astérix et Cléopâtre 1965 Human Rosseau, Protea Boekhuis
7 Asterix en die Groot Geveg 2013 70007000000000000007 Le Combat des Chefs 1966 Protea Boekhuis
8 Asterix in Brittannié 2015 70008000000000000008 Astérix chez les Bretons 1966 Protea Boekhuis
9 Asterix en die Noormanne 1975, 2015 70009000000000000009 Astérix et les Normands 1966 Protea Boekhuis
10 Asterix die Legioensoldaat 2016 700110000000000000010 Astérix légionnaire 1967 Protea Boekhuis
700111000000000000011 Asterix die Hoofman se Skild 2016 700111000000000000011 Le Bouclier Arverne 1968 Protea Boekhuis
700112000000000000012 Asterix by die Olimpiese Spele 1997, 2016 700112000000000000012 Astérix aux Jeux Olympiques 1968 Human Rosseau, Protea Boekhuis
geen (Asterix en die Koper Ketel 700113000000000000013 Astérix et le Chaudron 1969 geen
geen (Asterix in Spanje) 700114000000000000014 Astérix en Hispanie 1969 geen
geen (Stryd om Asterix) 700115000000000000015 La Zizanie 1970 geen
geen (Asterix by die Switsers) 700116000000000000016 Astérix chez les Helvètes 1970 geen
Asterix en die Speelplek van die gode 2015 700117000000000000017 Le Domaine des Dieux 1971 70031000000000000001 000
geen (Asterix en die Loerierblare van Caesar) 700118000000000000018 Les Lauriers de César 1972 geen
geen (Asterix en die Siener 700119000000000000019 Le Devin 1972 70031000000000000001 000
geen (Asterix in Korsika) 700120000000000000020 Astérix en Corse 1973 70031000000000000001 000
geen (Asterix en die Geskenk van Caesar) 700121000000000000021 Le Cadeau de César 1974 70031000000000000001 000
geen (Asterix en die groot ) 700122000000000000022 La Grande Traversée 1975 70031000000000000001 000
geen (Obelix en Kie) 700123000000000000023 Obélix et compagnie 1976 70031000000000000001 000
geen (Asterix by die Belge) 700124000000000000024 Astérix chez les Belges 1979 70031000000000000001 000
geen (Asterix en die Groot Sloot) 700125000000000000025 Le Grand Fossé 1980 geen
geen (Die Odisee van Asterix) 700126000000000000026 L’Odyssée d’Astérix 1981 geen
geen (Die seun van Asterix) 700127000000000000027 Le Fils d’Astérix 1983 geen
geen (Asterix in die Ooste) 700128000000000000028 Astérix chez Rahàzade 1987 geen
Sjabloon:SortKey geen (Toe Obelix as kind in die towerdrank geval het) Sjabloon:SortKey Comment Obélix est tombé dans la marmite du druide quand il était petit 1989 70031000000000000001 000
geen (Asterix en Maestria) 700129000000000000029 La rose et la glaive 1991 geen
geen (Asterix op Kruisvaart) 700130000000000000030 La galère d’Obélix 1996 geen
geen 2001 700131000000000000031 Astérix et Latraviata 2001 geen
geen 2003 700132000000000000032 Astérix et la rentrée gauloise 2003 70031000000000000001 000
geen 2005 700133000000000000033 Le ciel lui tombe sur la tête 2005 70031000000000000001 000
geen 2009 700134000000000000034 L’anniversaire d’Astérix et Obélix – Le livre d’or 2009 70031000000000000001 000
70001000000000000001 Asterix by die Pikte 2013 700135000000000000035 Astérix chez les Pictes 2013 70031000000000000001 000
Asterix en die verlore Papirusrol 2015 700136000000000000036 Le Papyrus de César 2015 70031000000000000001 000
geen 2017 700137000000000000037 Astérix et la Transitalique 2017 70031000000000000001 000

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
  2. ↑ (fr) Luminais Musée des beaux-arts. Dominique Dussol: Evariste Vital. 2002. p. 32.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.