Awaars

Awaars
магӏарул мацӏ, авар мацӏ
maharul macʼ, awar macʼ
Gepraat in: Vlag van Rusland Rusland
Vlag van Azerbeidjan Azerbeidjan
Vlag van Georgië Georgië 
Gebied: Kaukasus
Totale sprekers: 761 960[1]
Taalfamilie: Noordoos-Kaukasies
 Awaar-Andies
  Awaars 
Skrifstelsel: Cyrilliese alfabet 
Amptelike status
Amptelike taal in: Vlag van Rusland Rusland
Gereguleer deur: geen
Taalkodes
ISO 639-1: av
ISO 639-2: ava
ISO 639-3: ava 
Verspreiding van Awaars
Nota: Hierdie bladsy kan IFA fonetiese simbole in Unicode bevat.

Moderne Awaars behoort tot die Awaar-Andiese groep van die Noordoos-Kaukasiese taalfamilie. Dit is sedert die 15de eeu in die ou Georgiese alfabet geskryf. Van die 17de eeu af is ’n aangepaste Arabiese skrif gebruik. In 1928 is oorgeslaan na die Latynse alfabet en in 1938 na die Cyrilliese alfabet.

Verspreiding

[wysig | wysig bron]
Etniese kaart van die Kaukasus-streek

Dit word hoofsaaklik in die westelike en suidelike dele van die Russiese republiek Dagestan gepraat, asook in Noordwes-Azerbeidjan. Daar is ook klein Awaarse gemeenskappe in ander Russiese republieke soos Tsjetsjnië en Kalmikië, asook in Georgië, Kasakstan, Oekraïne, Jordanië en die Marmara-streek van Turkye. Daar is wêreldwyd sowat 1,4 miljoen sprekers.

Dit is een van ses geskrewe tale van Dagestan, waar dit nie net deur die Aware gepraat word nie, maar ook dien as kommunikasietaal tussen verskillende etniese groepe.

Alfabet

[wysig | wysig bron]
А а Б б В в Г г Гъ гъ Гь гь ГI гI Д д
/a/ /b/ /w/ /ɡ/ /ʁ/ /h/ /ʕ/ /d/
Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к Къ къ
/e/, /je/ /jo/ /ʒ/ /z/ /i/ /j/ /k’/ /qː’/
Кь кь КI кI КIкI кIкI Кк кк Л л М м Н н О о
/t͡ɬː’/ /k’/ /t͡ɬː/ /ɬ/ /l/ /m/ /n/ /o/
П п Р р С с Т т ТI тI У у Ф ф Х х
/p/ /r/ /s/ /t/ /t’/ /u/ /f/ /χ/
Хх хх Хъ хъ Хь хь ХI хI Ц ц Цц цц ЦI цI ЦIцI цIцI
/qː/ /x/ /ħ/ /t͡s/ /t͡s’/
Ч ч ЧI чI ЧIчI чIчI Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь
/t͡ʃ/ /t͡ʃ’/ /ʃ/ /ʃː/ /ʔ/ /ɨ/
Э э Ю ю Я я
/e/ /ju/ /ja/

/t͡ɬː/ en /ɬ/ word ook geskryf as onderskeidelik ЛI лI, Лъ лъ.

Voorbeelde

[wysig | wysig bron]
Hallo! ВорчӀами! Worčʼami!
Hoe gaan dit? Иш кин бугеб? Iš kin boegeb?
Wat is jou naam? Дуда цӀар щиб? Doeda cʼar ššib?
Hoe oud is jy? Дур чан сон бугеб? Doer čan son boegeb?
Waarheen gaan jy? Mун киве ина вугев? Moen kiwe ina woegew?
Jammer! ТӀаса лъугьа! Tʼasa łoeha!
Waarheen gaan die seuntjie? Киве гьитӀинав вас унев вугев? Kiwe hitʼinaw was oenew woegew?
Hulle bou die pad. Гьез нух бале(гьабулеб) буго. Hez noex bale(habuleb) boego.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (en) "Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Avar". Ethnologue. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Junie 2019. Besoek op 22 Augustus 2020.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Wikipedia
Wikipedia
Sien gerus Wikipedia se uitgawe in Awaars