Beligting (fotografie)

Beligting of beligtingstyd in fotografie is die hoeveelheid lig per eenheidsoppervlakte wat die fotografiese film bereik. Dit word bepaal deur die sluiterspoed, lensopening en lighelderheid. In digitale fotografie word "film" met "sensor" vervang.

In fotografietaal verwys "beligtingstyd" gewoonlik na ’n enkele sluitersiklus. ’n Lang beligtingstyd verwys byvoorbeeld na ’n lang sluitersiklus om genoeg lig op te vang in swak ligtoestande, terwyl veelvuldige beligting betrekking het op ’n reeks relatief kort sluitersiklusse waarmee ’n reeks foto's in werklikheid een beeld met verskillende lae skep. Vir dieselfde filmspoed sal die algehele "fotometriese beligting" (H_v) in albei gevalle dieselfde wees.

Optimale beligting

Die "regte" beligting kan beskou word as die beligting wat nodig is om die effek te verkry wat die fotograaf beoog.^[1] ’n Film (of sensor) het egter ’n beperkte beligtingsomvang,^[2] wat soms sy dinamiese omvang genoem word.^[3] As die beligting van enige deel van die beeld buite hierdie omvang val, kan die film dit nie akkuraat weergee nie. Dit sal óf as swart (onderbelig) óf as wit (oorbelig) registreer en "detail" sal verlore gaan. Die doel van beligting- of ligstelling is dus om die fisieke hoeveelheid lig te beheer wat die film vanaf die voorwerp bereik, sodat die skadu- en ligdatail nie die film se beligtingsgrense oorskry nie.

’n Fotograaf kan wel die foto versigtig oor- of onderbelig om sekere detail uit te skakel. As ’n wit voorwerp byvoorbeeld afgeneem word, kan ’n effense oorbeligting die voorwerp spierwit laat lyk. Tegnies is dit egter baie makliker om die foto ná die tyd tydens die ontwikkeling aan te pas om die regte effek te kry.

In ’n toneel met uiterste lig en donker dele, kan die verhouding tussen die dele groter wees as die film se minimum en maksimum beligtingswaardes. Die fotograaf sal dan moet kies of ’n deel van die foto onderbelig of oorbelig moet wees, want net die beligting van die foto as ’n geheel kan aangepas word, nie vir verskillende dele nie. In so ’n geval kan die fotograaf ’n flits gebruik om die donker dele effens te verlig of ’n filter om die ligte dele effens te temper. Of hy kan foto's met verskeie beligtingstye neem (bekend as exposure bracketing) en die foto's agterna kombineer in ’n soort HDRI-proses.

Beligtingstellings

Verstelling met die hand

Die fotograaf kan met hierdie stelling die lensopening en/of sluiterspoed aanpas om die verlangde beligting te kry. Baie fotograwe verkies hierdie metode, want ’n groter lensopening laat meer lig deur, maar maak ook die velddiepte vlakker. ’n Stadiger sluiterspoed kan weer ’n ongewenste bewegingswasigheid (motion blur) tot gevolg hê.

Outomatiese verstelling

Wanneer outomatiese beligting, of AE-modus, gebruik word, werk die kamera die gewenste beligtingstellings uit om (sover moontlik) die foto se middelskakering (mid-tone) te laat ooreenstem met dié van die voorwerp. Daarvoor word ’n ingeboude ligmeter gebruik wat die lig deur die lens meet.

Lensopeningprioriteit (soms afgekort as A, of Av vir aperture value) laat die fotograaf toe om die lensopening te beheer en die kamera kies dan outomaties die sluiterspoed om die beligting te verkry wat deur die ingeboude ligmeter aangedui word. Met sluiterprioriteit (afgekort as S, of Tv vir time value) kan die fotograaf die sluiterspoed kies en die lensopening word outomaties aangepas. In albei gevalle word die werklike beligting steeds deur die kamera se ligmeter bepaal.

Beligtingskompensasie

Die doel van ’n ligmeter is om die voorwerp se middelskakering te skat en aan te dui watter stellings dit as ’n middelskakering sal registreer. Om dit te kan doen moet die meter sekere aannames maak wat onder die spesifieke omstandighede verkeerd kan wees. As die stellings wat deur die ligmeter aangedui word as ’n verwysingspunt geneem word, kan die fotograaf dalk met opset "oorbelig" of "onderbelig" om verwagte onakkuraathede uit te skakel.

Kameras met ’n ingeboude ligmeter laat gewoonlik beligtingskompensasie toe sodat die fotograaf die beligtingsvlak kan aanpas met ’n eenvoudige verstelling. Dit is gemerk in beligtingswaarde-eenhede (stops of EV values)^[4]^[5] – ’n verstelling van "+1" beteken een eenheid meer (of dubbel die beligting) en "–1" beteken een eenheid minder (of die helfte van die beligting).^[6]^[7]

Dié verstelling is veral nuttig in outomatiese modus, want dit stel die fotograaf in staat om die beligting aan te pas sonder om die voordele van outomatiese beligting in te boet.

Filmspoed

Die regte beligting vir ’n foto word ook bepaal deur die filmspoed van die fotografiese film wat gebruik word. Dit word gemeet volgens ’n skaal wat deur die Internasionale Organisasie vir Standaardisasie (ISO) bepaal word. ’n Vinniger film, dus ’n film met ’n hoër ISO-nommer, het minder beligting nodig vir ’n goeie foto. Digitale kameras het verskeie ISO-stellings wat bykomende buigsaamheid verskaf.

Min of meer die regte beligting sal verkry word op ’n sonskyndag met ’n film van ISO 100, ’n lensopening van f/16 en ’n sluiterspoed van 1/100 van ’n sekonde. Dit word die sunny 16 rule genoem: met ’n lensopening van f/16 op ’n sonskyndag is die beste sluiterspoed een oor die filmspoed (of die naaste ekwivalent).

Verwysings

↑ Peterson, Bryan, "Understanding Exposure", 2004, ISBN 0-8174-6300-3 : p.14
↑ Ray, S.F. et al. 2000 "The Manual of Photography" Focal Press, ISBN 0-240-51574-9, p.230
↑ Ray, S.F. et al. 2000 "The Manual of Photography" Focal Press, ISBN 0-240-51574-9, p.121 and p.245
↑ Chris George (2006). Total Digital Photography. Running Press. pp. 54–55. ISBN 978-0-7624-2808-3. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Junie 2013. Besoek op 27 April 2014.
↑ R E Jacobson (2000). The Manual of Photography. Focal Press. p. 318. ISBN 978-0-240-51574-8.
↑ John Child, Mark Galer (2005). Photographic Lighting : Essential Skills. Focal Press. p. 51. ISBN 978-0-240-51964-7.
↑ David D. Busch (2007). Nikon D80 Digital Field Guide. John Wiley and Sons. p. 11. ISBN 978-0-470-12051-4.