Bloedoortapping
'n Bloedoortapping is die proses waar bloed of bloedprodukte van een persoon oorgedra word na 'n ander persoon se vaskulêre stelsel (bloedvatstelsel). Bloedoortappings word gedoen om mediese toestande te behandel, bv. na 'n massiewe verlies a.g.v. trauma, sjirurgie, skok of waar die meganisme wat rooibloedselle produseer foutief is.
Voorsorg
[wysig | wysig bron]Die bloed word nie direk van skenker na ontvanger gelei nie, dus nie 'n "oortapping" soos aanjaagkabels tussen twee karbatterye nie. Bloed word eers tydens skenking in 'n spesiale houer (gewoonlik 'n plastieksak) versamel wat aan die naald in die skenker se aar verbind is met 'n plastiekbuisie. Hiervandaan word die bloed eers na die bloedbank gestuur en bevrore bewaar (in kwarantyn), terwyl die nodige laboratoriumtoetse op monsters uitgevoer word om die bloed se veiligheid te verseker. Eers dan mag dit vrygestel word vir toediening aan 'n pasiënt in 'n hospitaal.
Verenigbaarheid
[wysig | wysig bron]Daar word goeie voorsorg getref om te verseker dat die ontvanger se immuunstelsel nie die skenkerbloed sal aanval nie. Daar word ook voorsorg getref dat witbloedselle wat 'n aanval teen die skenker se bloed kan loods, nie oorgetap word nie. Ten spyte daarvan onderdruk bloedoortappings wel die immuunstelsel wat die risiko van komplikasies na chirurgie kan verhoog.
Die twee bekendste klassifikasies vir menslike bloed, nl. A, B, AB, en O asook Rhesus (positief of negatief), word mees-algemeen gebruik. Daar is ook ander rooisel-antigene wat bekend is om verenigbaarheid in 'n sekere mate te bepaal. Hierdie tipe antigene word meer belangrik in mense wat herhaaldelik bloedoortappings moet ondergaan, want hul liggame ontwikkel toenemende weerstand teen bloed van ander mense.
- Vandag
Huidig is tot 40 funksies bekend wat verantwoordelik is vir oorplantingverwerping indien alle weefselantigene in ag geneem word in die bepaling van verenigbaarheid. Daar is reeds 15 tot 19 bekende bloedgroepstelsels geïdentifiseer, wat gekenmerk word deur 400 bekende rooibloedsel-antigene. In die Rhesus-bloedgroeptipering kan teoreties tot 300 opgespoor word.
Oordraaglike siektes
[wysig | wysig bron]Daar bestaan 'n aantal siektes (byvoorbeeld VIGS, sifilis, hepatitis B, hepatitis C, malaria en andere) wat van skenker na ontvanger oorgedra kan word. Dit het daartoe gelei dat daar streng oortapping-standaarde bestaan in ontwikkelde lande, byvoorbeeld sifting vir VIGS.
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
