Blom

Twaalf spesies blomdraende plante van verskillende families.

’n Blom is ’n plantorgaan wat aangepas is om ’n voortplantingsfunksie te vervul. Blomdraende plante val in die afdeling Magnoliophyta, ook bekend as bedeksadiges. Die plant vorm gewoonlik in die lente nuwe blomhoofde, waarin die saadjies later ontwikkel en dan in die nasomer ryp word. Die saadjies versprei daarna op verskillende maniere, byvoorbeeld deur wind, water, insekte of voëls. Dit verseker die plant se voortbestaan.

Blomme kan voortplant deur die samesmelting van sperma (stuifmeel) en eiers (saadknoppies) van verskillende individuele plante of van dieselfde plant. Sommige blomme vervaardig spore sonder bevrugting. Baie blomme het so ontwikkel dat hulle sekere diere lok – dié diere dra ’n blom se stuifmeel oor na ’n ander blom. Ná bevrugting ontwikkel die eier van die blom in ’n vrug met saad.

Die morfologie van verskillende blomme is ’n belangrike hulpmiddel by die uitkenning en klassifisering van plante, selfs belangriker as die kenmerke van die blare van plante. Blomme word al lank bewonder en bring skoonheid na die menslike omgewing. Hulle is die onderwerp van romanse, rituele en godsdiens, en word gebruik vir medisyne en kos.

Morfologie

Die anatomie van ’n blom. 1. Volwasse blom 2. Stempel 3. Styl 4. Helmdraad 5. Blomas 6. Knoop 7. Stingel 8. Heuningkelk 9. Meeldraad 10. Vrugbeginsel 11. Saadknoppie 12. Helmbindsel 13. Mikrosporangium 14. Helmknoppie 15. Blomdek 16. Kroonblaar: blomkroon 17. Kelkblaar: blomkelk

Blomdele

Die belangrike onderdele van ’n blom kan in twee dele gedeel word: die vegetatiewe deel, wat bestaan uit die kroonblare en verwante strukture in die blomdek, en die voortplantings- of seksuele deel. ’n Stereotiepe blom bestaan uit vier soorte strukture wat aan die punt van ’n kort steel vas is. Elk van hierdie soorte dele is in ’n krans op die blombodem gerangskik. Die vier hoofkranse (van die buitekant van die blom af binnetoe) is:

Blomdek

Die blomkroon en blomkelk vorm saam die blomdek (sien diagram).

• Blomkelk: die buitenste krans wat bestaan uit kelkblare; hulle is gewoonlik groen en hou die res van die blom in die bloeistadium bymekaar. Hulle kan afwesig of prominent wees, of kroonblaaragtig in sommige spesies.
• Blomkroon: die volgende krans, wat uit kroonblare bestaan. Hulle is gewoonlik dun, sag en kleurryk om diere te lok wat help met bestuiwing.

Voortplanting

• Meeldraadkrans (manlike deel): die volgende krans (soms ’n paar kranse), wat uit meeldrade bestaan. Meeldrade bestaan uit twee dele: ’n stingel wat die helmdraad genoem word en ’n helmknop waar die stuifmeel wat eindelik versprei word deur meiose vervaardig word.
• Ginesium (vroulike deel): die binneste krans, wat uit een of meer stampers bestaan. ’n Stamper bestaan weer uit een of meer vrugblare. Die vrugblaar of paar saamgesmelte vrugblare vorm ’n hol struktuur wat ’n vrugbeginsel genoem word en saadknoppies intern vervaardig. Saadknoppies is megasporehouers wat deur meiose megaspore vervaardig. Die megaspore ontwikkel in vroulike gametofiete. Hulle vervaardig eierselle. Soms word die ginesium beskryf in terme van ’n vrugbeginsel, styl en stamper. Die stamper het ’n taai punt, die stempel, waaraan stuifmeel kleef. Die stempel is aan die punt van die styl, ’n pilaaragtige steel waardeur die stuifmeelbuise groei om die vrugbeginsel te bereik. Die posisie van die vrugbeginsel word bepaal deur die aanhegtingspunt, waar die ander blomdele (blomdek en meeldraadkrans) byeenkom en aan die oppervlak van die vrugbeginsel heg.^[1] As die vrugbeginsel bo die aanhegtingspunt is, is dit bostandig; indien onder, is dit onderstandig. Die term halfonderstandig word ook gebruik wanneer die vrugbeginsel half binne en half buite die blombodem lê.^[2]

Struktuur

Hoewel bogenoemde rangskikking as "tipies" beskou word, toon plantspesies ’n wye verskeidenheid strukture.^[3] Hierdie verskille is belangrik in die evolusie van blomplante en word algemeen deur botaniste gebruik om die verhouding tussen blomspesies te bepaal.

Verwysings

1. Soltis; Fishbein, Mark; Kuzoff, Robert K. (2003). "Evolution of Epigyny". International Journal of Plant Sciences. 164 (S5): S251–S264. doi:10.1086/376876.
2. Soltis & Hufford; Hufford, Larry (2002). "Ovary Position Diversity in Saxifragaceae". International Journal of Plant Sciences. 163 (2): 277–293. doi:10.1086/324528.
3. Sattler, R. (1973). Organogenesis of Flowers. A Photographic Text-Atlas. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-1864-9.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Blomme.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia

Bronne

• Senior Biologie, Du Toit, Van Rensburg, Du Toit, Botha, Van der Merwe, Volschenk, Van der Westhuyzen, De Kock, Niebuhr. Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Beperk, 1989.