Bloudwaalster

’n Foto deur die Hubble-ruimteteleskoop van NGC 6397, met ’n paar helder bloudwaalsterre.[1]

’n Bloudwaalster of blou-agterblyer is ’n hoofreeksster in ’n oop of bolvormige sterreswerm wat helderder en blouer as ander sterre in die swerm is. Dit is in 1953 die eerste keer ontdek deur Allan Sandage in die bolswerm Messier 3.[2][3]

Volgens teorieë van sterevolusie behoort die posisie van ’n ster op die Hertzsprung-Russell-diagram feitlik alleenlik bepaal te word deur die aanvanklike massa van die ster en sy ouderdom. In ’n sterreswerm word sterre almal min of meer op dieselfde tyd gevorm en al die sterre behoort dus op die H-R-diagram op ’n duidelik gedefinieerde kurwe te lê wat bepaal word deur die ouderdom van die swerm, met die posisie van individuele sterre op die kurwe alleenlik na gelang van hul aanvanklike massa. Met massas van twee tot drie keer dié van die res van die hoofreekssterre in ’n swerm, lyk dit of bloudwaalsterre ’n uitsondering op die reël is.[4] Die rede is waarskynlik ’n interaksie tussen twee of meer sterre in die digte omgewing van die sterreswerm waarin die bloudwaalsterre hulle bevind.

Teorieë

[wysig | wysig bron]

Verskeie teorieë bestaan oor die vorming van bloudwaalsterre. Die eenvoudigste is dat hulle later as die res van die swerm ontstaan het, maar daar is min bewyse daarvoor.[5] ’n Ander teorie is dat bloudwaalsterre nie werklik tot die swerm behoort nie of dalk deur die swerm aangetrek en vasgevang is. Dit lyk ook onwaarskynlik, aangesien hulle hulle dikwels in die middel van die swerm bevind. Nog ’n teorie is dat dit sterre is wat te na aan ’n ander ster of liggaam met dieselfde massa gekom en daarmee gebots het.[6]

Die twee moontlikste verduidelikings het albei te doen met interaksies tussen sterre in die swerm. Een verduideliking is dat hulle huidige of voormalige dubbelsterre is wat besig is om saam te smelt of reeds saamgesmelt het. Die samesmelting van twee sterre kan ’n enkele, massiewer ster tot gevolg hê wat moontlik ’n groter massa het as die ander hoofreekssterre in die swerm. Die teorie word deur baie sterrekundiges aanvaar omdat bloudwaalsterre blykbaar meer algemeen in digte gebiede van swerms voorkom, veral in die kern. Ramings van die verwagte aantal botsings in swerms stem ook ooreen met die aantal bloudwaalsterre wat waargeneem word.[6]

Die ander verduideliking is die oordrag van massa tussen twee sterre wat in ’n dubbelster-stelsel ontstaan. Die grootste ster sal eerste ontwikkel en massa sal daarna na die kleiner ster oorgedra word.[7]

Ander tipes

[wysig | wysig bron]

Geel- en rooidwaalsterre word ook aangetref. Dit kan bloudwaalsterre wees wat reeds in reusesterre ontwikkel het.[8]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Too Close for Comfort". Hubble Site (in Engels). NASA. 7 Augustus 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Desember 2016. Besoek op 21 Januarie 2010.
  2. ↑ Sandage, Allan (1953). "The color-magnitude diagram for the globular cluster M3". The Astronomical Journal. 58: 61–75. Bibcode:1953AJ.....58...61S. doi:10.1086/106822.
  3. ↑ John Noble Wilford (27 Augustus 1991). "Cannibal Stars Find a Fountain of Youth". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 18 Januarie 2010.
  4. ↑ "Astronomy Picture of the Day – Blue Stragglers in NGC 6397" (in Engels). 22 Junie 2000. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Mei 2010. Besoek op 18 Januarie 2010.
  5. ↑ "NASA's Hubble Space Telescope Finds "Blue Straggler" Stars in the Core of a Globular Cluster" (in Engels). Hubble News Desk. 24 Julie 1991. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 November 2005. Besoek op 24 Mei 2006.
  6. ↑ 6,0 6,1 Leonard, Peter J. T. (1989). "Stellar collisions in globular clusters and the blue straggler problem". The Astronomical Journal. 98: 217–226. Bibcode:1989AJ.....98..217L. doi:10.1086/115138.
  7. ↑ Shu, Frank (1982). The Physical Universe. University Science Books. ISBN 978-0-935702-05-7.
  8. ↑ Clark, L. Lee (2004). "The Blue Straggler and Main-Sequence Binary Population of the low-mass globular cluster Palomar 13". The Astronomical Journal. 128 (6): 3019–3033. arXiv:astro-ph/0409269. Bibcode:2004AJ....128.3019C. doi:10.1086/425886.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]