Boogskutter (sterrebeeld)

Vir ’n artikel oor die sterreteken, sien Boogskutter (sterreteken).
Boogskutter
Latynse naam Sagittarius
Genitief Sagittarii
Afkorting Sgr
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 19 h
Deklinasie -25º
Grootte 867 vk. grade (15de)
Kwadrant SQ4
Besonderhede
Hoofsterre 12, 8
Helderste ster Epsilon Sagittarii
Naaste ster Ross 154
Sterre helderder as 3 m 7
Sterre met planete 24
Messier-voorwerpe 15
Bayer-/Flamsteed-sterre 68
Aangrensende sterrebeelde
Arend, Skild, Slang, Slangdraer, Skerpioen, Suidelike Kroon, Teleskoop, Indiër (hoek), Mikroskoop, Steenbok
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

Die Boogskutter (Latyn: Sagittarius) is ’n sterrebeeld in die suidelike hemelruim wat deel van die diereriem uitmaak. Dit bevat die Melkweg se middelpunt. Sy simbool is (Unicode U+2650 ♐), ’n pyl, en dit word gewoonlik uitgebeeld as ’n sentour met ’n pyl en boog. Dit lê tussen die Slangdraer in die weste en die Steenbok in die ooste.

Ruimtevoorwerpe

[wysig | wysig bron]

Sterre

[wysig | wysig bron]

Alpha Sagittarii is die hoofster van die sterrebeeld, maar met ’n helderheid van 3,96 mag is dit nie die helderste een nie. Daar is 22 sterre wat sover bekend planete het – die meeste van al die sterrebeelde.

Diepruimtevoorwerpe

[wysig | wysig bron]
’n Foto van die Boogskutter aan die naghemel.

Die Melkweg is naby die Boogskutter op sy digste omdat die galaktiese middelpunt hier lê. Daarom bevat die sterrebeeld baie sterreswerms en newels. Een van die helderste sterreswerms is Messier 55. Van die bekendste newels is die Lagune- (Messier 8), die Omega- (Messier 17) en die Driespletige Newel (Messier 20), ’n groot newel met ’n paar baie jong, warm sterre.

Die Omega-newel (Messier 17, Swaan- of Perdekop-newel) is ’n taamlike helder newel met ’n magnitude van 6, sowat 4 890 ligjare van die Aarde af. Dit is in 1746 vir die eerste keer waargeneem en sterrekundiges verskil sedertdien oor hoe hulle die newel sien, vandaar die groot verskeidenheid name daarvoor.

Die Lagune-newel (Messer 8) is ’n emissienewel sowat 5 000 ligjare van hier af; dit is 140 x 60 ligjare groot (1,5°). Hoewel dit in teleskope grys lyk, onthul foto's met ’n lang beligtingstyd die pienk tint wat kenmerkend is van emissienewels.[1] Dit is taamlik helder, met ’n magnitude van 3.[2] Die middelste deel van die newel is bekend as die Uurglas-newel vanweë sy voorkoms. Die Lagune-newel bevat ook drie donker newels wat in Barnard se Katalogus voorkom.[1]

Die Driespletige Newel (Messier 20, NGC 6514) is ’n emissienewel in die Boogskutter, minder as twee grade van die Lagune-newel af. Dit is deur die Franse komeetjagter Charles Messier ontdek, en is tussen 2 000 en 9 000 ligjare van die Aarde af. Dit het ’n deursnee van sowat 50 ligjare. Die buitekant van die newel is ’n blouerige refleksienewel; die binnekant is pienk met twee donker stroke wat dit in drie verdeel. Waterstof in die newel word geïoniseer, wat aan hom sy kenmerkende kleur gee, deur ’n driedubbele ster in die middel wat in die kruising van die twee donker stroke gevorm het.[1] Die newel word verbind met ’n sterreswerm met ’n magnitude van 6,3.[3]

Messier 54 was die eerste bolvormige sterreswerm wat buite die Melkweg gevind is.[4]

Messier 24, wat ook die Klein Boogskutter-sterwolk genoem word, is ’n sterreswerm met ’n magnitude van sowat 3. Dit is omtrent 9 400 ligjare van hier af en het ’n deursnee van sowat 330 ligjare. In Messier 24 is NGC 6603, ’n kleiner sterreswerm wat baie dig is. NGC 6567, ’n dowwe planetêre newel, en Barnard 92, a Bok-bol, is ook nabygeleë.[5]

NGC 6445 is ’n planetêre newel met ’n magnitude van sowat 11. Dit is ’n groot newel met ’n deursnee van byna een boogminuut en lyk of dit naby die middel van die bolswerm NGC 6440 lê.[6]

Messier 54 (NGC 6715), met ’n magnitude van 8,73, was die eerste bolswerm wat buite die Melkweg gevind is.[4] NGC 6638 is ’n dowwer bolswerm van 9,2 mag met ’n gemiddelde konsentrasie in sy middel; dit is 26 000 ligjare ver. Dit is sowat ’n graad van die helderder bolswerms Messier 22 en Messier 28 af geleë.[7]

In 1999 is geglo ’n gewelddadige uitbarsting by V4641 Sagittarii het die naaste bekende swartkolk aan die Aarde onthul,[8] maar later is ontdek die swartkolk is veel verder as wat aanvanklik vermoed is.[9] Die komplekse radiobron Sagittarius A is ook hier. Sterrekundiges glo een van sy komponente, bekend as Sagittarius A*, word verbind met ’n supermassiewe swartkolk in die middel van die Melkweg, met ’n massa van 2,6 miljoen sonmassas.[10] Die Sagittarius- Elliptiese Dwergsterrestelsel is net buite die Melkweg geleë.

Baade se Venster is ’n gebied wat baie min ruimtestof bevat wat die uitsig versper, en wys dus voorwerpe nader aan die Melkweg se middel wat normaalweg nie gesien sou kon word nie. NGC 6522, met ’n magnitude van 8,6, en NGC 6528, magnitude 9,5, is albei bolswerms wat deur Baade se Venster gesien kan word. Hulle is onderskeidelik 20 000 en 24 000 ligjare van die Aarde af en het albei gemiddelde konsentrasies in die middel. NGC 6528 is nader aan die galaktiese middelpunt, op ’n afstand van sowat 2 000 ligjare.[11]

Mitologie

[wysig | wysig bron]

Die Babiloniërs het die Boogskutter geïdentifiseer as die god Nerigal of Nergal, ’n vreemde wese wat met ’n pyl en boog skiet.[12] Hy is gewoonlik uitgebeeld met vlerke, twee koppe en ’n skerpioenagtige angel bo sy meer konvensionele perdestert.

In die Griekse mitologie is geglo dis ’n sentour: half mens, half perd. In sommige legendes was die sentour Chiron, seun van Chronos en Philyra wat homself in ’n perd verander het om van sy jaloerse vrou af weg te kom. Die pyl van die sterrebeeld wys na die ster Antares, die "hart van die skerpioen".

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Wilkins, Jamie; Dunn, Robert (2006). 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe (1ste uitg.). Buffalo, New York: Firefly Books. ISBN 978-1-55407-175-3.
  2. ↑ Levy 2005, p. 108.
  3. ↑ Levy 2005, p. 114.
  4. ↑ 4,0 4,1 "First Globular Cluster Outside the Milky Way". ESA/Hubble Photo of the Week (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 9 November 2011.
  5. ↑ Levy 2005, pp. 143–144.
  6. ↑ Levy 2005, p. 133.
  7. ↑ Levy 2005, pp. 167–168.
  8. ↑ "Dramatic Outburst Reveals Nearest Black Hole" (in Engels). National Radio Astronomy Observatory. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 30 Augustus 2008.
  9. ↑ A Black Hole in the Superluminal Source SAX J1819.3-2525 (V4641 SGR), 2001
  10. ↑ Levy 2005, p. 143.
  11. ↑ Levy 2005, pp. 174–175.
  12. ↑ Page 15 of Origins of the ancient constellations: I. The Mesopotamian traditions, by J. H. Rogers

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]