Borniet

Borniet
Formule	Cu5FeS4[1]
Onsuiwerhede	Ag, Ge, Bi, In, Pb
Nickel-Strunz (10)	2.BA.15
Kleur	Koperrooi tot bruinerig, verkleur vinnig tot 'n iriserende perserige oppervlak.[1]
Streep	grysswart[1]
Glans	metallies[1]
Hardheid	3 (Mohs)[1]
Digtheid	5,06-5.09 [g/cm^3][1]
Kristalsisteem	Ortorombies[1]
Ruimtegroep	Pbca
Nommer	61
Eenheidsel	a = 1097,016 pm, b = 2188,03 pm; 1096,27 pm[1]
* Lys van minerale
Portaal Geologie

Borniet is 'n mineraal met algemene formule Cu₅FeS₄, maar daar is sterk aanwysing dat die fase nie-stoigiometries is en dat die regte samestelling digter by Cu₈Fe₄S₈ sou lê. ^[2]

Dis 'n belangrike kopererts en word tipies gevind as massiewe of verspreide metaalkorrels en kolle in sulfiedertsneerslae; Goeie euhedrale kristalle is relatief skaars.

Die mineraal het 'n koperrooierige kleur op vars blootstelling, wat ná blootstelling aan lug en vog, as gevolg van die vorming van baie dun bedekkings van meer geoksideerde minerale, vinnig verkleur tot 'n pienkgrys en dan deur tot 'n iriserende pers, bloedrooi of blou en uiteindelik swart. Dit kan verwar word met ander iriserende minerale, veral iriserende bevlekte chalkopiriet, wat albei soms "pouerts" genoem word wanneer dit so 'n verkleuring vertoon. 'n Ontbindingsproduk van borniet is idaïet.

Borniet is 'n koper(I)ystersulfied. Aansienlike variasie in die relatiewe hoeveelhede koper en yster kom voor en vaste oplossing strek na chalkopiriet (CuFeS₂) en digeniet (Cu₉S₅). In die Zechstein-afsettings van Pole is daar twee variëteite met kopertekorte gedefinieer: halfborniet en kwartborniet, met ongeveer 50 en 75% tekort onderskeidelik.

In terme van die kristalchemie is by temperature bo 228 °C die kristalstruktuur van borniet isometries (kubies) met koper- en ysteratome wat ewekansig verdeel oor die tetraëderposisies binne 'n kubiese digpakking van swaelatome is, maar met afkoeling word die Fe en Cu georden en die simmetrie word tot ortorombies verlaag. Die verwronge sel is in een rigting (die b-as) verdubbel in lengte. Die presiese ordening is moeilik om te bepaal. In albei neutron- en X-straaldiffraksie lyk yster- en koperatome baie eenders.

Verwysings

1. "mindat 727" (in Engels).
2. Yang Ding, Davis R. Veblen en Charles T. Prewitt (2005). "Possible Fe/Cu ordering schemes in the 2a superstructure of bornite (Cu5FeS4)". American Mineralogist. 90: 1265–1269. doi:10.2138/am.2005.1518.