Breingewas

Breingewas
Ander nameIntrakraniale neoplasma
Breinmetastase in die regterserebrale hemisfeer as gevolg van longkanker, afgebeeld op magnetieseresonansiebeelding
SpesialiteitNeurosjirurgie, onkologie
SimptomeVerskil volgens betrokke deel van brein, hoofpyn, beroerte, sigprobleme, naarheid, kognitiewe veranderinge[1][2]
TipesKwaadaardig, niekwaadaardig[2]
OorsakeGewoonlik onbekend[2]
RisikofaktoreNeurofibromatose, rook,[3][4] blootstelling aan vinielchloried, Epstein–Barr-virus, ioonbestraling[1][2][5]
Diagnostiese metodeRekenaartomografie, magnetieseresonansiebeelding, weefselbiopsie[1][2]
BehandelingSjirurgie, radioterapie, chemoterapie[1]
MedikasieAntikonvulsante, dexametasoon, furosemide[1]
PrognoseGemiddelde vyfjaaroorlewingskoers van 33% in die VSA[6]
Frekwensie1,2 miljoen senuweestelselkankers (2015)[7]
Sterftes229 000 (2015)[8]
Mediese waarskuwing

'n Breingewas of breintumor is 'n abnormale gewas in die brein.[2] Gewasse kan kwaadaardig (kankeragtig) of niekwaadaardig (niekankeragtig) wees.[2] Kwaadaardige gewasse kan verder verdeel word in primêre gewasse, wat in die brein ontstaan, en sekondêre gewasse, wat elders ontstaan en na die brein versprei in 'n proses wat as metastase of uitsaaiing bekend staan.[1] Alle tipes breingewasse kan simptome produseer wat varieer volgens die deel van die brein wat betrokke is.[2] Hierdie simptome kan hoofpyn, beroerte, sigprobleme, naarheid en kognitiewe veranderinge insluit.[1][2][9] Hoofpyn is gewoonlik soggens die ergste en verbeter namate daar opgebring word.[2] Ander simptome sluit in probleme met loop, spraak of sensasie.[1][5] Met vordering van die siekte kan bewusteloosheid plaasvind.[5]

Die oorsaak van die meeste breingewasse is onbekend.[2] Ongewone risikofaktore sluit in blootstelling aan vinielchloried, Eppstein-Barr-virus, ioonbestraling, en oorgeërfde sindrome soos neurofibromatose, rook,[3][4] tuberose sklerose, en Von Hippel-Lindau-siekte.[1][2][5] Navorsing oor blootstelling aan bestraling deur selfone toon geen risiko nie.[5] Die algemeenste tipe primêre gewas in volwassenes is meningiome (gewoonlik niekwaadaardig) en astrositome soos glioblastome.[1] In kinders is die algemeenste tipe 'n kwaadaardige medulloblastoom.[5] Diagnose is gewoonlik deur middel van mediese ondersoek tesame met rekenaartomografie (Engels: computed tomography, CT) of magnetieseresonansiebeelding (Engels: magnetic resonance imaging, MRI).[2] Die resultaat word dan gewoonlik deur 'n biopsie bevestig. Na aanleiding van die gevolgtrekkinge word die gewasse in verskillende ernstigheidsgrade verdeel.[1]

Behandeling kan 'n kombinasie van sjirurgie, radioterapie en chemoterapie insluit.[1] Indien beroerte teenwoordig is, kan antikonvulsante voorgeskryf word.[1] Dexametasoon en furosemide is medikasies wat swelling rondom die gewas kan verlig.[1] Sommige gewasse groei stadig en vereis net monitering en geen verdere tussentrede nie.[1] Navorsing op immunoterapie, dit wil sê behandeling wat 'n persoon se eie immuunstelsel gebruik, duur voort.[2] Uitkomste verskil aansienlik na aanleiding van die tipe gewas en hoe ver dit ten tyde van diagnose versprei het.[5] Alhoewel niekwaadaardige gewasse in een area groei, kan hulle steeds lewensgevaarlik wees weens hul ligging in die brein.[10] Glioblastome het gewoonlik uiters swak uitkomste, terwyl mengiome gewoonlik goeie uitkomste het.[5] Die gemiddelde vyfjaaroorlewingskoers van alle breinkankers in die Verenigde State is 33%.[6]

Sekondêre of metastase breingewasse kom sowat vier keer meer gereeld voor as primêre breingewasse[2][11] en sowat die helfte van metastates is afkomstig van longkanker.[2] Primêre breingewasse kom jaarliks wêreldwyd in ongeveer 250 000 mense voor en maak daarmee minder as 2% van alle kankergevalle uit.[5] In kinders jonger as 15 jaar is breingewasse die tweede algemeenste vorm van kanker, na akkute limfoblastiese leukemie (bloedkanker).[12] In Australië beloop die gemiddelde lewenslange ekonomiese koste van 'n geval van breinkanker $1,9 miljoen, die hoogste van alle tipe kankers.[13]

Tekens en simptome

[wysig | wysig bron]

Die tekens en simptome van breingewasse verskil wyd. Mense kan simptome ervaar ongeag of die gewas kwaadaardig (kankeragtig) of niekwaadaardig (niekankeragtig) is.[14] Primêre en sekondêre breingewasse vertoon soortgelyke simptome afhangend van die ligging, grootte, en groeikoers van die gewas.[15] Groter gewasse in die frontale lob kan byvoorbeeld veranderinge in die denkvermoë aanbring. 'n Kleiner gewas in 'n area soos Wernicke se area ('n klein area verantwoordelik vir taalbegrip) kan tot 'n groter verlies van funksie lei.[16]

Hoofpyn

[wysig | wysig bron]

Hoofpyn as gevolg van verhoogde intrakraniale druk kan 'n vroeë simptoom van breinkanker wees.[17] Hoofpyn sonder ander simptome is egter skaars, en ander simptome verskyn gewoonlik voor hoofpyn.[17] Daar bestaan by hoofpyn sekere waarskuwingstekens wat met breinkanker geassosieer word.[17] Hierdie kenmerke, soos gedefinieer deur die Amerikaanse Akademie vir Neurologie, is "abnormale neurologiese eksaminasie, hoofpyn wat deur die Valsalva-beweging vererger word, hoofpyn wat ontwaking uit slaap veroorsaak, nuwe hoofpyn in die ouer bevolking, toenemend verslegtende hoofpyn, atipiese hoofpynkenmerke, of pasiënte wat nie aan die streng definisie van migraine voldoen nie".[17]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 "Adult Brain Tumors Treatment". NCI (in Engels). 28 Februarie 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 April 2015. Besoek op 8 Junie 2014.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 "General Information About Adult Brain Tumors". NCI (in Engels). 14 April 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 April 2015. Besoek op 8 Junie 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 [1]
  4. ↑ 4,0 4,1 [2]
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 "Chapter 5.16". World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. ISBN 978-9283204299. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 September 2016.
  6. ↑ 6,0 6,1 "Cancer of the Brain and Other Nervous System - Cancer Stat Facts". SEER (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 April 2020. Besoek op 22 Julie 2019.
  7. ↑ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (8 Oktober 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282. {{cite journal}}: |first1= has generic name (hulp)
  8. ↑ GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8 Oktober 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281. {{cite journal}}: |first1= has generic name (hulp)
  9. ↑ Longo, Dan L (2012). "369 Seizures and Epilepsy". Harrison's principles of internal medicine (18th uitg.). McGraw-Hill. p. 3258. ISBN 978-0-07-174887-2.
  10. ↑ "Benign brain tumour (non-cancerous)". nhs.uk (in Engels). 20 Oktober 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Desember 2019. Besoek op 29 Julie 2019.
  11. ↑ Merrel RT (Desember 2012). "Brain tumors". Disease-a-Month. 58 (12): 678–89. doi:10.1016/j.disamonth.2012.08.009. PMID 23149521.
  12. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 1.3. ISBN 978-9283204299.
  13. ↑ "Brain Tumour Facts 2011" (PDF). Brain Tumour Alliance Australia (in Engels). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 25 Januarie 2014. Besoek op 9 Junie 2014.
  14. ↑ "Brain Tumors" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Februarie 2018. Besoek op 2 Augustus 2016.
  15. ↑ "Mood Swings and Cognitive Changes | American Brain Tumor Association". www.abta.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Augustus 2016. Besoek op 3 Augustus 2016.
  16. ↑ "Coping With Personality & Behavioral Changes". www.brainsciencefoundation.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Julie 2016. Besoek op 3 Augustus 2016.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Kahn, Kevin; Finkel, Alan (Junie 2014). "It IS a tumor -- current review of headache and brain tumor". Current Pain and Headache Reports. 18 (6): 421. doi:10.1007/s11916-014-0421-8. ISSN 1534-3081. PMID 24760490.

Eksterne bronne

[wysig | wysig bron]