Byvoeglike naamwoord

Voorbeelde

'n Byvoeglike naamwoord is 'n beskrywende woord.

  • Dit is 'n groot gebou.
  • Ek het 'n baie ou man ontmoet.
  • Die vinnige bruin jakkals spring oor die lui hond.
  • Die meeste ape is boombewonende diere wat in tropiese of subtropiese gebiede voorkom.
  • Dit is 'n baie mooi rokkie wat jy dra.

'n Byvoeglike naamwoord is 'n woord wat behoort aan 'n klas waarvan die lede selfstandige naamwoorde en voornaamwoorde aanpas. 'n Byvoeglike naamwoord spesifiseer naamlik eienskappe of attribute van 'n selfstandige naamwoord of voornaamwoord.[1] Byvoeglike naamwoorde is een van die agt tradisionele woordsoorte. Taalkundiges onderskei egter vandag tussen byvoeglike naamwoorde en woorde soos bepalers wat te vore as byvoeglike naamwoorde gesien is.

Nie alle tale het byvoeglike naamwoorde nie, maar die meeste, insluitend Afrikaans, het. Voorbeelde van Afrikaanse byvoeglike naamwoord sluit in groot, oud, en moeg. Tale wat nie oor byvoeglike naamwoord beskik nie gebruik ander woordsoorte, baiekeer werkwoorde, om dieselfde semantiese doel te bereik. Selfs in tale wat byvoeglike naamwoorde het, kan 'n konsep wat in een taal daarmee uitgedruk word in 'n ander taal ontbreek en op 'n ander manier oorgedra word; soos byvoorbeeld die konsep honger wat in Afrikaans 'n byvoeglike naamwoord is (die honger man, ek is honger) word in Frans as "avoir faim" (letterlik "om honger te hê") uitgedruk.

In die meeste tale met byvoeglike naamwoorde vorm die woordsoort 'n oop klas; dit wil sê dat nuwe byvoeglike naamwoorde geredelik gevorm kan word deur prosesse soos afleiding.

Kategorieë van byvoeglike naamwoorde en volgorde

[wysig | wysig bron]

Byvoeglike naamwoorde kan in kategorieë ingedeel word:[2]

  • Stoflike byvoeglike naamwoorde: Hulle dui die materiaal aan, soos 'n sanderige eiland, versteende plante
  • Vormaanduidende byvoeglike naamwoorde: Hulle sê iets oor die vorm van 'n byvoeglike naamwoord, soos rond, vierkantig, klein, groot.
  • Kleuraanduidende byvoeglike naamwoorde: Hulle dui die kleur van 'n voorwerp aan, soos rooi of blou.
  • Oordeelgewende byvoeglike naamwoorde: Hulle dui 'n oordeel oor die selfstandige naamwoord, soos mooi of lelik aan.

Daar is ook byvoeglike naamwoorde wat nie in die bogenoemde kategorieë val nie. Die kategorie van 'n byvoeglike naamwoord bepaal sy volgorde in 'n sin. Die volgorde wat deurgaans gebruik word is:

  1. byvoeglike naamwoorde wat 'n subjektiewe oordeel gee
  2. byvoeglike naamwoorde wat nie in een van die ander kategorieë val nie
  3. byvoeglike naamwoorde wat die kleur of vorm benoem
  4. byvoeglike naamwoorde wat die materiaal aandui

In 'n neutrale konteks word dus byvoorbeeld gesê: 'n mooi klein ou houthuis.

Van hierdie volgorde kan afgewyk word as 'n byvoeglike naamwoord in 'n beperkende sin gebruik word. As 'n selfstandige naamwoord gebruik word om 'n bepaalde groep voorwerpe te beperk, dan kom dit voor die andere byvoeglike naamwoorde. Dit kom voor in vergelykings, as mens twee voorwerpe vergelyk, dan word byvoeglike naamwoorde gebruik om die groep te beperk en waardeur die leser kan opmaak watter voorwerp bedoel word.

As twee huise vergelyk word, kan mens dus sê: 'n groot mooi ou houthuis en 'n klein mooi ou houthuis.

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ SIL International, Glossary of linguistic terms, What is an adjective? Geargiveer 1 April 2008 op Wayback Machine, besoek op 30 Maart 2008
  2. ↑ Taaladviesdient Onze Taal, Weblog Taaladviesdienst Onze Taal 24 Jan. 2008 Geargiveer 1 Februarie 2008 op Wayback Machine

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]