Chalet
Die term chalet verwys na 'n landelike tipe huis met 'n kenmerkende platdak, wat in die Alpegebied, veral in Switserland, aangetref word. Chalets word hoofsaaklik van hout gebou of het tenminste 'n raamwerk van hout.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die woord chalet kom uit die Frankoprovensaalse taalgebied van Switserland en het oorspronklik na die berghut van 'n herder verwys. Die term is afgelei van die Middel-Latynse calittum of cala en 'n Voor-Romaanse wortel cala, wat albei "beskutting, skerm" beteken.
Terwyl chalets veral in Wes-Switserland al vroeg as 'n tipiese boustyl in die berge ontwikkel is, is die term "chalet" oorspronklik selde gebruik. Dit is later danksy die werk van Jean-Jacques Rousseau in die Franse taalgebied bekend gemaak en het daarna ook in ander Europese tale gebruiklik geword.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Talle chalets in die Europese Alpe is aanvanklik as seisoenale plaashuise van melkboerderye gebruik, wat hulle melkbeeste gedurende die somer vanuit die laer geleë weivelde van die valleie na die bergweivelde gebring is. Die herders het in die chalets gewoon en daar ook kaas en botter gemaak, om die melk te konserveer. Voor die begin van die winter is hierdie suiwelprodukte saam met die melkbeeste weer na die laer geleë valleie geneem.
Die chalets is gesluit en tot by die lente nie meer bewoon nie. By talle oorspronklike chalets is daar nog steeds 'n aantal kleiner hutte sonder vensters, die sogenaamde mazots, waarin waardevolle gereedskap tydens die winter toegesluit is.
In die tydperk van die Europese Verligting het Switserland danksy die Geneefse skrywer Jean-Jacques Rousseau gewild geraak, en die tipiese chalets het 'n simbool van die Switserse samelewing geword, wat met demokrasie, vryheid, natuurliefde en eenvoud geassosieer is.
Met die romantisering van die landelike lewe en die bergwêreld in die 19de eeu het die Europese adel en welgestelde burgers belang gestel in die tipiese Switserse houthuis. Chalets is vinnig gebruik om die tuine van adellike luukse villa's te versier. Die chalet-boustyl is ook vinnig toegepas by nuwe villas, en selfs hele voorstede is in die chalet-styl opgerig. Die bou van spoorwegverbindings het die uitvoer vamn tipiese Switserse chalets bevorder, wat in die vorm van halfvervaardigde bouelemente op die Europese markte aangebied is.
Daarnaas het die toerisme, wat destyds begin ontwikkel het, van die chalet 'n gewilde soort vakansiehuis gemaak, en tans word die term sinoniem met vakansiehuis gebruik.