Chiron

Die opvoeding van Achilles deur Chiron, 'n muurskildery van die Herkulaneum, 1ste eeu n.C., Nasionale Argeologiemusueum, Napels.

Chiron of Cheiron (Grieks: Χείρων) is ’n karakter in die Griekse mitologie. Hy was die sentour met die grootste aansien. Nes die saters was die sentoure in die algemeen bekend vir hul gedrink, sekskapades en geweld, veral as hulle dronk was. Chiron was egter intelligent, opgevoed en goedhartig.[1] Hy was bekend vir sy kennis en vaardigheid met medisyne. Hy is verwek deur Chronos toe hy in ’n perd verander en die nimf Filira swanger gemaak het.

Chiron was ’n belangrike heler en onderwyser. Van sy leerlinge sluit in Achilles, Asklepios, Jason en Peleus. Hoewel hy soms met vier perdepote uitgebeeld is, nes 'n gewone sentour en soos op die foto regs, is hy meestal voorgestel met twee menslike bene, wat sy herkoms as die seun van Chronos en sy status aandui.[2] Dit maak dit ook maklik om hom uit te ken. Hy word ook dikwels met klere uitgebeeld, wat wys hy is beskaafd en nie soos 'n gewone sentour nie.

Biografie

[wysig | wysig bron]
Chiron, Peleus en die kind Achilles.

Chiron was dwarsdeur die Griekse mitologie bekend vir sy opvoedkundige eienskappe. Sy persoonlike vermoëns het ooreengestem met dié van sy voog, Apollo, wat die jong sentour die kuns van medisyne, kruie, musiek, boogskiet, jag, gimnastiek en voorspellings geleer en hom bo sy dierlike aard laat uitstyg het.[3] Chiron was bekend vir sy kennis en bekwaamheid met medisyne; die ontdekking van botanie en die wetenskappe van kruie en medisyne word dus aan hom toegeskryf.[4]

Chiron was, anders as ander sentoure, beskaafd en goedhartig, want hy was nie direk aan hulle verwant nie.[5] Hy was die seun van die Titaan Chronos en die Okeanied Filira,[4][6][7] en dus moontlik die broer van Dolops[8] en Afrus, die voorouer van die Afroi (dit is die inheemse Afrikane).[9] Chiron het hoofsaaklik op berg Pelion gewoon; daar is hy met die nimf Chariclo getroud. Hulle het drie dogters, Hippe, Endeïda en Okiroë, en ’n seun, Karistus, gehad.

Die muurskildering Opvoeding van Achilles van die basilika in Herkulaneum (regs bo) is een die die bekendste uitbeeldings van Chiron, waar hy Achilles die lier leer speel.

Mitologie

[wysig | wysig bron]

Vroeë jare

[wysig | wysig bron]
’n Amfoor, blykbaar van Achilles wat op Chiron ry (Britse Museum).

Chiron se pa was die Titaan Chronos, wat die vorm van ’n perd aangeneem en die nimf Filira swanger gemaak het.[10] Die ander sentoure se ouers was Iksion en Nefele, wat Zeus geskep het om soos Hera te lyk.

Net nadat sy aan Chiron die lewe geskenk het, het Filira haar kind uit skaamte alleen gelos. Chiron is later deur die god Apollo gevind. Dié het hom onder sy vlerk geneem en hom baie dinge geleer saam met sy tweelingsuster, Artemis.

Chiron se unieke vreedsame, goedhartige en intelligente eienskappe word aan die tweeling toegeskryf.

As ’n groot heler, astroloog en spreker was Chiron die vernaamste sentour en is hy hooggeag as onderwyser. Onder sy leerlinge was baie kultuurhelde: Asklepios, Aristaios, Eneas, Teseus, Achilles, Jason, Peleus, Telamon, Perseus en soms Herakles en selfs Dionusos.

Chiron word ook verbind met die verhaal van die Argonoute, wat hy goedhartiglik ontvang het toe hulle op hulle reis by sy huis aandoen, want baie van die helde was sy vriende en leerlinge.[11]

Dood

[wysig | wysig bron]
Chiron en Achilles, deur John Singer Sargent (omstreeks 1922-1925).

Sy edelheid word verder weerspieël in die verhaal van sy dood, toe Prometeus sy lewe opgeoffer het sodat die mens vuur kon hê. As die seun van Chronos was Chiron onsterflik en Herakles moes toe ’n ooreenkoms met Zeus aangaan om Chiron se onsterflikheid vir dié van Prometeus te verruil; laasgenoemde was aan ’n rots vasgebind en vir die dood gelos vir sy oortredings.[12] Chiron is raak gesteek deur ’n pyl wat aan Herakles behoort het en met die bloed van die Hidra vergiftig is.

Die voorval was tydens ’n besoek van Herakles aan Folos se grot tydens een van sy twaalf take. Met ete het Herakles wyn by sy ete gevra. Folos, wat sy kos rou geëet het, is onverhoeds betrap. Hy het ’n houer met heilige wyn by Dionusos gekry om te bewaar totdat die tyd reg was om dit oop te maak. Op Herakles se versoek was Folos verplig om die heilige wyn uit te haal. Die held het dit gegryp en oopgedwing. Die walms van die heilige wyn het uit die grot getrek en die wilde sentoure bedwelm wat buite bymekaargekom het. Hulle het die grot met klippe en bome aangeval. Herakles moes baie pyle skiet wat met die bloed van die Hidra vergiftig was om hulle terug te dryf. In die aanval is Chiron in die been geskiet.

Ironies genoeg kon Chiron, die meester van die helende kuns, homself nie heel nie en hy het sy onsterflikheid vrywillig prysgegee. Om dié rede het sy halfbroer Zeus hom jammer gekry en hom tussen die sterre geplaas om vereer te word. Die Grieke het hom as die sterrebeeld Sentour geïdentifiseer.[6]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Homeros, Ilias xi.831.
  2. ↑ Hornblower & Spawforth (2004). The Oxford Companion to Classical Civilization. Oxford: Oxford University Press.
  3. ↑ Xenophon. Cynegeticus. 1; Philostratus. Heroicus. 9, Icon. ii. 2; Pindar. Pythian Odes, 9.65.
  4. ↑ 4,0 4,1 Plinius die ouere. Naturalis Historia, Book 7.56.3
  5. ↑ Homeros, Ilias xi.831.
  6. ↑ 6,0 6,1 Hyginus. Poeticon Astronomicon, 2.38.1 ff
  7. ↑ Skolia oor Apollonius Rhodius, Argonautica 2.1235, wat Pherecydes aanhaal
  8. ↑ Hyginus, Fabulae, Preface
  9. ↑ Suda s.v. Aphroi
  10. ↑ Bibliotheca (Pseudo-Apollodorus). Boek 1.2.4
  11. ↑ Apollonius van Rhodos. Argonautica Boek 1.554; Orphic Argonautica 375ff
  12. ↑ Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca (Pseudo-Apollodorus), ii.5.4.

Skakels

[wysig | wysig bron]