Coureur de bois
Die Franse term Coureur de bois verwys na die pelshandelaars in die 17de eeuse oostelike Noord-Amerika, wat sonder die vergunning van die Franse owerhede handel gedryf het. Die naam beteken letterlik "woudloper".
Die pelshandel was tydens die 17de eeu 'n winsgewende bedryf in Nieu-Frankryk, wat deur strawwe mededinging gekenmerk is. Baie koloniste het handelsreise na die pays d'en haut ("boland"), die geweste wes en noord van die bewoonde gebied in die omgewing van Montreal onderneem, waar hulle handel kon dryf met inheemse pelsjagters. Die owerhede en koninklike beamptes in Montreal het die coureurs de bois met argwaan bejeën; hulle was nie ten gunste van mense wat die ontwikkelde landbougebiede verlaat het om elders 'n heenkome as handelaars te vind nie en het, wat die vervoer van pelse betref, die voorkeur gegee aan lede van die Eerste Nasies, veral aangesien die onafhanklike en ongekontroleerde koloniale handelaars 'n oorgrote hoeveelheid pelse verskaf het, sodat die mark vinnig versadig geraak het. Die onafhanklike pelshandel het ook Montreal se posisie as pelshandelsentrum ondermyn – gewoonlik het die handelaars hier hulle bewerpelse verkoop en in ruil daarvoor handelsgoedere soos klere, gewere en koperpotte aangekoop. Sommige van die onwettige handelaars het ook 'n probleem geskep deur pelse vir alkohol te ruil.
'n Aantal coureurs de bois het bekendheid verwerf, soos byvoorbeeld Étienne Brulé, Louis Joliet, Médard des Groseilliers, Pierre-Esprit Radisson, Jean Nicolet, Guillaume Couture en Jacques de Noyon.
Die Voyageurs
[wysig | wysig bron]
Skildery deur Frances Anne Hopkins (1871)
In 1681 het die Franse owerhede besef dat die bedryf beheer moes word om winsgewend te kan bly. Hulle het die coureurs de bois dus gewettig en hulle getalle tegelykertyd beperk deur 'n stelsel van permitte (Frans: congés) in te stel. Die wettiging van die koloniale handelaars het 'n nuwe soort coureur de bois laat ontstaan, die voyageurs (letterlik: "reisigers"). Voyageurs was in besit van 'n permit of het met 'n handelaar in Montréal saamgewerk wat vir homself 'n lisensie gekry het.
Skildery deur Frances Anne Hopkins
Die handel was nou onder die beheer van 'n klein aantal handelaars uit Montreal. Terselfdertyd het Nieu-Frankryk 'n beleid van gebiedsuitbreiding begin in 'n poging om die handel te oorheers. Die Franse invloed is in westelike, noordelike en suidelike rigtings uitgebrei. Forte en handelsposte ter ondersteuning van die verkenners en handelaars is opgerig. Handelsooreenkomste is met die inheemse bevolking gesluit, en die georganiseerde pelshandel het sodoende winsgewend geword, maar ook steeds meer ingewikkeld, en die voyageurs, wat aanvanklik onfhanklike handelaars was, moes geleidelik as betaalde werknemers begin optree.
Meestal was die voyageurs nou die bemannings van die kanoes, wat die handelsgoedere en voorrade na die ontmoetingsplekke vervoer het, waar hulle teen pelse geruil is. Hierdie kanoes het langs bekende waterweë gevaar om die pelse na Montreal te vervoer. Sommige van die voyageurs het in die agterland oorwinter en handelsgoedere vanaf die ontmoetingsplekke na verafgeleë Franse buiteposte vervoer. In dié tyd het hulle ook gehelp om handelsbetrekkinge te smee met die inheemse dorpe. In die lente het hulle pelse vanaf die buiteposte na die ontmoetingsplekke gebring.
Die voyageurs, meesal Franssprekende Kanadese of Métis, wat van Montrealeiland of die seigneuries en gemeenskappe langs die Sint-Laurensrivier gekom het, het ook as gidse vir verkenners soos Pierre La Vérendrye gedien. Die voyageurs was ook hoogsaangeskrewe werknemers in diens van handelmaatskappye soos die Noordwes-Kompanjie (North West Company, NWC) en die Hudsonbaai-Kompanjie (Hudson's Bay Company, HBC). Danksy die prestasies van die voyageurs was die NWC ook in staat om die HBC uit te daag. Die HBC het in 1815 begin om sy eie voyageurs in diens te neem om sodoende die NWC die hoof te kan bied.
Die voyageurs het legendariese status bereik, veral in die Franstalige gebied van Kanada. Hulle is volkshelde, wat in die volkskunde en volksang gevier word. Sonder die coureurs de bois en die voyageurs sou daar geen pelshandel plaasgevind het nie, en die vestiging van Europeërs in groot gebiede van Noord-Amerika sou dalk anders verloop het. Die verkenningstogte, wat die weste van Noord-Amerika ontsluit het, sou nooit plaasgevind het nie, en die verhouding tussen Europeërs en die inheemse volkere sou moontlik anders gewees het.
Bronne
[wysig | wysig bron]- Brown, Craig (red.): The Illustrated History of Canada. Toronto: Lester & Orpen Dennys Ltd. 1987. ISBN 0-88619-147-5.