Darius en Girėnas



Steponas Darius
en
Stasys Girėnas

Litaus-Amerikaanse lugvaartpioniers

Vliegroete

Vliegtuigtipe


Bellanca CH-300

Monumente

  • Darius-en-Girėnas-monument in Chicago
  • Darius-en-Girėnas-monument in Kaunas

Steponas Darius (1896-1933) en Stasys Girėnas (1893-1933) was twee Litaus-gebore Amerikaanse vlieëniers wat Charles Lindbergh se voorbeeld gevolg en in hul vliegtuig Lituanica op 15 Julie 1933 'n ononderbroke transatlantiese vlug tussen New York en Europa gemaak het.

Darius en Girėnas het met hul vlug 'n belangrike hoofstuk in die lugvaartgeskiedenis geskryf, maar nogtans nie hul beplande landingsplek in die destydse Litause hoofstad Kaunas, 7 186 kilometer van New York af, bereik nie. Ná 'n vliegafstand van 6 411 kilometer en 'n vliegtyd van 37 uur en 11 minute het hul vliegtuig om onbekende redes naby die Duitse stad Soldin (tans Myślibórz in Pole) geval.

Ten opsigte van die vliegafstand was hul vlug die tweede langste ná die van Russell Boardman en John Polando (New York - Istanboel in 1931) en volgens die vliegtyd destyds die vierde langste. Ofskoon Steponas Darius en Stasys Girėnas behalwe vir 'n kompas nie oor enige navigasietoerusting beskik het nie en in ongunstige weerstoestande gevlieg het, was hul vlug een van die mees presiese in dié tyd.

Die vlieëniers

[wysig | wysig bron]
Die Litause poskantoor het in 1934 'n spesiale seël ter herdenking van Darius en Girėnas se geskiedkundige vlug uitgereik
Litause 10-Litų-banknoot (2001)

Steponas Darius is in 1896 op 'n klein dorpie naby die hawestad Klaipėda gebore wat later ter ere van die lugvaartpionier tot Dariškės hernoem is. In 1907 het hy saam met sy gesin na die Verenigde State geëmigreer waar hy later in Chicago 'n tegniese opleiding voltooi en vanaf 1917 in die Amerikaanse leër gedien het.

Darius het drie jaar later na die nuutgestigte Republiek van Litaue teruggekeer waar sy opleiding by die militêre akademie van Kaunas sy belangstelling vir vlieëry gewek het. In 1927 - die jaar waarin Charles Lindbergh sy historiese ononderbroke transatlantiese vlug onderneem het - het Darius hom weer as vlieënier in die VSA gevestig om vir 'n eie vliegtuig te spaar.

In 'n vliegskool het hy kennis met sy landgenoot Stasys Girėnas, 'n vliegtuigmeganikus, gemaak. Girėnas was net soos Darius opgewonde oor die idee om 'n transatlantiese vlug te onderneem - 'n droom wat uiteindelik danksy skenkings deur Litause emigrante in die VSA sou bewaarheid. In 1932 kon hulle 'n enkeldekker, 'n Bellanca CH-300 Pacemaker wat hulle Lituanica gedoop het, vir bykans VSA-$ 8 500 koop wat deur Girėnas vir 'n langafstandvlug omgebou is. Hulle het nogtans nie oor die geldmiddele vir 'n navigasietoerusting en 'n radiosender beskik nie. Toe die Lituanica op 15 Julie 1933 sonder amptelike goedkeuring op pad na Kaunas in New York opgestyg het, was dit ook oorbelaai.[1]

Weens ongunstige weertoestande oor Ierland was die vlieëniers genoodsaak om hul vliegroete te wysig. Hulle het in noordelike rigting gevlieg en Duitsland via Skotland bereik. In Kaunas het meer as 25 000 geesdriftiges soggens op 17 Julie vergader om die twee vermeende rekordvlieëniers te verwelkom. Mense het met onsteltenis kennis geneem dat Darius en Girėnas wel daarin kon slaag om oor die Atlantiese Oseaan te vlieg, maar slegs 650 kilometer vanaf die vliegveld in Kaunas naby die Duits-Poolse grens in die dorp Kuhdamm naby Soldin, Duitsland om onbekende redes verongeluk het.

'n Litause kommissie het die ongeluk ondersoek en bevind dat die twee vlieëniers hoogs ervare en hul vliegtuig vir die langafstandvlug toegerus was. Selfs die ingewikkeldste vliegmaneuvers is met groot presisie uitgevoer. Die Lituanica het volgens die kommissie se verslag voldoende brandstof aan boord gehad, en ook sy enjin het tydens die val nie tot stilstand gekom nie. Daar is uiteindelik bevind dat die ongeluk deur moeilike weerstoestande en ernstige enjinskade veroorsaak is.[2]

Gerugte het die ronde gedoen dat die Lituanica moontlik afgeskiet is aangesien dit naby 'n Nazi-konsentrasiekamp gevlieg het en as 'n spioenasie-vliegtuig beskou is. Die uitslag van die lykskouing het hierdie soort bewerings egter nie bevestig nie. Nogtans is nie alle wrakdele van die Lituanica aan Litaue oorhandig nie. Op 19 Julie het die Duitse vliegtuig Derluft die sterflike oorskot van Darius en Girėnas na Litaue oorgebring.

Meer as 60 000 Litauers het die gedenkdiens vir die twee lugvaartpioniers bygewoon. Die lyke van Steponas Darius en Stasys Girėnas is in 1934 deur professor Jurgis Zilinskas gebalsem. Twee jaar later het die Litause regering besluit om 'n mausoleum vir die vlieëniers op Kaunas se ou begraafplaas te laat bou. Die mausoleum is kort ná die Sowjet-besetting van Litaue vernietig en die sterflike oorskot van Steponas Darius en Stasys Girėnas na 'n geheime rusplek gebring. Die vlieëniers is eers in 1964 op die militêre Šančiai-begraafplaas te Kaunas ter ruste gelê.

Die wrak van Lituanica word sedert 1945 in die Vytautas-die-Grote-oorlogsmuseum (in 1995 hernoem tot Lietuvos Aviacijos Muziejus of Litause Lugvaartmuseum) in Kaunas vertoon.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Heiko Meyer en Christiane Bauermeister: Litauen. Ostfildern: DuMont 2007, bl. 126
  2. ↑ www.paulsquires.co.uk: Re-enacting the Trans-Atlantic flight of Darius & Girėnas (en)

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]