Dikgang Moseneke

Dikgang Moseneke
Dikgang Moseneke
3de Adjunkhoofregter van Suid-Afrika
Ampstermyn
1 Junie 2005 – 20 Mei 2016
Voorafgegaan deur Pius Langa
Opgevolg deur Bess Nkabinde (Wnd.)
Hoofregter van Suid-Afrika
Ampstermyn
4 November 2013 – 31 Maart 2014
Voorafgegaan deur Mogoeng Mogoeng
Regter van die Konstitusionele Hof van Suid-Afrika
Ampstermyn
29 November 2002 – 20 Mei 2016
8ste Kansellier van die Universiteit van die Witwatersrand
Ampstermyn
7 September 2006 – 1 Desember 2018
Voorafgegaan deur Richard Goldstone
Opgevolg deur Judy Dlamini
Persoonlike besonderhede
Gebore 20 Desember 1947 (1947-12-20) (76 jaar oud)
Pretoria, Suid-Afrika
Eggenoot/-note Khabo Moseneke
Kind(ers) 3
Alma mater Universiteit van Suid-Afrika

Dikgang Ernest Moseneke OLG (20 Desember 1947 - ) is 'n Suid-Afrikaanse regsgeleerde en voormalige adjunkhoofregter van Suid-Afrika.[1]

Biografie

[wysig | wysig bron]

Moseneke is in Pretoria gebore en het ook daar skoolgegaan.[1] Hy het op die ouderdom van 14 by die Pan-Africanist Congress (PAC) aangesluit. Die volgende jaar is hy in hegtenis geneem, aangehou en skuldig bevind weens deelname aan anti-apartheidsaktiwiteite. Hy het tien jaar as gevangene op Robbeneiland deurgebring, waar hy Nelson Mandela en ander vooraanstaande aktiviste ontmoet en bevriend geraak het.[2] Terwyl hy in die tronk was, het hy 'n Baccalaureus artium in Engels en politieke wetenskap en 'n B.Iuris-graad behaal, en sou later 'n Baccalaureus in Regte voltooi, almal aan die Universiteit van Suid-Afrika. Hy het ook op die dissiplinêre komitee gedien van die gevangenes se selfbestuurde assosiasie sokkerliggaam, Makana FA.[3]

In September 1994 het Moseneke 'n waarnemende aanstelling by die Transvaalse Provinsiale Afdeling aanvaar.[1]Tussen 1995 en 2001 het Moseneke egter die Balie verlaat om 'n voltydse korporatiewe loopbaan te volg, veral beroemd as die voorsitter van Telkom. In November 2001 is Moseneke deur destydse die president Thabo Mbeki in die hooggeregshof van Pretoria, sy tuisdorp, aangestel. 'n Jaar later word hy 'n regter in die Konstitusionele Hof van Suid-Afrika en in Junie 2005 is hy tot adjunkhoofregter bevorder. Op 4 November 2013 is Moseneke tydens die langtermynverlof van Mogoeng Mogoeng as waarnemende hoofregter aangestel.[4]

Moseneke het 'n beduidende bydrae tot die Suid-Afrikaanse eiendomsreg gelewer. Hy het die Konstitusionele Hof se laaste drie meerderheidsuitsprake oor die Wet op die Herstel van Grondregte[5] neergelê en 'n leidende saak oor onteiening in 2014 beslis.[6] Die volgende jaar, in Shoprite v MEC, Eastern Cape, wat omvattend oor die betekenis van die grondwetlike reg op eiendom gehandel het, het Moseneke se uitspraak die meeste instemming getrek.[7]

Die hofsaal van die Konstitusionele Hof van Suid-Afrika

Voor sy regterlike aanstelling het Moseneke daarin geslaag om as litigant Suid-Afrika se rasdiskriminerende stelsel van boedeladministrasie grondwetlik ongeldig te laat verklaar. [8]

Moseneke is ook bekend vir sy onpartydigheid. By openbare geleenthede het hy hom van ANC-belange gedistansieer, die regering se verontagsaming van hofbevele gekritiseer en die uitgebreide magte wat aan die president verleen is, verwerp – in elke geval het dit 'n woedende reaksie van die regerende party ontlok.[9][10] [11] Moseneke is twee keer oorgesien vir aanstelling as hoofregter, ondanks die feit dat hy die mees senior regter in die hof was. By die tweede geleentheid, toe Mogoeng aangestel is, het talle prominente figure gesê dat Moseneke die beter kandidaat is, en die ANC se motiewe om hom te snoep, bevraagteken.[12] Mogoeng was een van die konstitusionele hof se mees junior lede, nadat hy minder as twee jaar tevore aangestel is, en het voor dit 'n relatief kort regterlike loopbaan by een van die kleinste hooggeregshofafdelings gehad. Sy benoeming voor Moseneke het baie herinner aan die berugte aanstelling van LC Steyn, 'n Nasionale Party-gunsteling, in stede van Oliver Schreiner. Ten slotte, waar Moseneke aktief was in die stryd teen apartheid, was Mogoeng 'n aanklaer in 'n bantoestan.

Moseneke het in Mei 2016 afgetree by die Konstitusionele Hof.[13]

Geregshofgeding van Suid-Afrika teen Israel

[wysig | wysig bron]

Op 4 Januarie 2024 het die Suid-Afrikaanse regering Moseneke as 'n ad hoc regter aangestel om te dien in die Internasionale Geregshof-saak van Suid-Afrika v. Israel, wat deur Suid-Afrika teen Israel gebring is weens aanklagte van volksmoord.[14]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 "Deputy Chief Justice Dikgang Moseneke". Constitutional Court of South Africa. Besoek op 9 November 2008.
  2. ↑ "Dikgang Moseneke tries as a judge to live out Mandela's ideals". News24. 7 Desember 2012. Besoek op 18 Mei 2015.
  3. ↑ "Fifa gives Zuma his ref's certificate". SouthAfrica.info. 30 Junie 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Mei 2011. Besoek op 3 November 2009.
  4. ↑ "Moseneke to act as Chief Justice". SABC. 4 November 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Junie 2015. Besoek op 20 November 2013.
  5. ↑ Department of Land Affairs and Others v Goedgelegen Tropical Fruits (Pty) Ltd (2007) ZACC 12; Kwalindile Community v King Sabata Dalinyebo Municipality and Others; Zimbane Community v King Sabata Dalinyebo Municipality and Others (2013) ZACC 6; Florence v Government of the Republic of South Africa (2014) ZACC 22.
  6. ↑ Arun Property Development (Pty) Ltd v City of Cape Town (2014) ZACC 37.
  7. ↑ Shoprite Checkers (Pty) Limited v Member of the Executive Council for Economic Development, Environmental Affairs And Tourism, Eastern Cape and Others (2015) ZACC 23.
  8. ↑ Moseneke and Others v Master of the High Court (2000) ZACC 27.
  9. ↑ de Vos, Pierre (17 Januarie 2008). "ANC pulls back from the brink on Moseneke". Constitutionally Speaking. Besoek op 18 Mei 2015.
  10. ↑ "Moseneke in new clash with Zuma". Sunday Independent. 14 Mei 2012. Besoek op 18 Mei 2015.
  11. ↑ Meyer, Walda (2 Maart 2015). "SA judiciary independence questioned". IOL. Besoek op 18 Mei 2015.
  12. ↑ "Moseneke for Chief Justice" Democratic Alliance press release.
  13. ↑ "Six sets of wise words from Moseneke". Mail and Guardian. 20 Mei 2016.
  14. ↑ "Dikgang Moseneke appointed to bench for SA genocide case against Israel". Mail and Guardian. 5 Januarie 2024.