Dissipel vir wie Jesus baie lief was

Johannes by Patmos, deur Peter Paul Rubens, omstreeks 1611.

Die frase "die dissipel vir wie Jesus baie lief was" (Grieks: ὁ μαθητὴς ὃν ἠγάπα ὁ Ἰησοῦς, ho mathētēs hon ēgapā ho Iēsous) of, in Johannes 20:2, "die ander dissipel vir wie Jesus baie lief was", word ses keer in die Evangelie van Johannes gebruik,[1] maar in geen ander boek van die Nuwe Testament nie. Volgens Johannes 21:24[2] is die Evangelie van Johannes geskoei op die geskrewe getuienis van dié dissipel.

Sedert die einde van die 1ste eeu word die geliefde dissipel algemeen geïdentifiseer as Johannes self.[3] Geleerdes debatteer egter al sedert minstens die 3de eeu, maar veral sedert die Verligting, oor wie die skrywer van die Johannes-boeke was (die Evangelie van Johannes, die Briewe van Johannes en Openbaring). Baie moderne geleerdes verwerp die idee dat die boeke deur Johannes geskryf is,[4][5] maar nie almal nie.[6]

Daar is konsensus onder geleerdes dat die geliefde dissipel 'n regte persoon was,[7] maar daar is geen konsensus oor wie dit was nie.[8]

Bronne

[wysig | wysig bron]
Petrus en Johannes hardloop na die Heilige Graf, deur James Tissot (omstreeks 1886-'94).

Daar word in die Evangelie van Johannes ses keer verwys na "die dissipel vir wie Jesus baie lief was":

  • Dit is die dissipel wat by die Laaste Avondmaal langs Jesus aan tafel sit en vir Hom vra wie hom sal verraai nadat Simon Petrus hom gevra het om dit te doen.[9]
  • Later, by die kruisiging, sê Jesus vir Maria: "Daar is u seun," en aan die geliefde dissipel: "Daar is jou moeder."[10]
  • Toe Maria Magdalena die leë graf ontdek, hardloop sy na die geliefde dissipel en Simon Petrus om hulle te vertel. Die twee mans hardloop na die graf en die geliefde dissipel bereik dit eerste. Petrus is egter die eerste een wat ingaan.[11]
  • In die laaste hoofstuk van die Evangelie van Johannes is die geliefde dissipel een van sewe vissermanne wat betrokke is in die wondebaarlike vangs van 153 visse.[12][13]
  • Ook in die laaste hoofstuk, nadat Jesus geskimp het op die manier waarop Petrus sal sterf, sien Petrus die geliefde dissipel volg en vra: "Here, en wat van hom?" Jesus antwoord toe: “As Ek wil hê dat hy in die lewe moet bly totdat Ek weer kom, is dit nie jou saak nie. Volg jy My!”[14]
  • Weer in die laaste hoofstuk word gesê dié Bybelboek self is geskoei op die geskrewe getuienis van die geliefde disspiel: "Dit is die dissipel wat oor al hierdie dinge getuienis aflê en dit beskrywe het, en ons weet dat sy getuienis waar is."[15]

Die ander Evangelies noem niemand wat moontlik met die geliefde dissipel vergelyk kan word nie. In Lukas 24:12[16] hardloop Petrus na die graf. Matteus, Markus en Lukas noem nie dat enige dissipel die kruisiging aanskou het nie.

Identiteit

[wysig | wysig bron]

Die apostel Johannes

[wysig | wysig bron]

Die slotwoorde van die Evangelie van Johannes stel dit duidelik dat dié boek geskoei is op die geskrewe getuienis van die geliefde dissipel.

Eusebius, wat in die 4de eeu geskryf het, noem in sy Kerkgeskiedenis 'n brief wat hy glo in die 2de eeu deur Polukrates van Efese (omstreeks 130's-196 n.C.) geskryf is. Polukrates het geglo Johannes is die dissipel wat "op die bors van Jesus lê", wat daarop sinspeel dat hy die geliefde dissipel was:

Johannes, wat beide 'n getuie en 'n onderwyser was, "het op die bors van die Here gelê" en omdat hy 'n priester was, die priesterlike bord gedra. Hy het in Efese aan die slaap geraak.[17]

Jesus en Johannes by die Laaste Avondmaal, deur Valentin de Boulogne.

Augustinus van Hippo (354-430) het ook geglo Johannes was die geliefde dissipel. In sy Verhandelings oor die Evangelie van Johannes skryf hy:[18] "Die evangelis sê: 'Van daardie oomblik af het die dissipel haar in sy huis geneem.' Hy praat van homself. Hy verwys gewoonlik na homself as "die dissipel vir wie Jesus baie lief was"; Hy het hulle sekerlik almal liefgehad, maar hom meer as die ander, en met 'n groter familiariteit, sodat Hy hom selfs aan die etenstafel teen sy bors laat leun het."

Die aanname dat die geliefde dissipel een van die apostels was, is geskoei op die waarneming dat hy blykbaar teenwoordig was by die Laaste Avondmaal. Volgens Matteus en Markus het Jesus saam met die 12 apostels geëet.[19] Die algemeenste identifikasie is dus met Johannes die Apostel, wat dieselfde is as Johannes die Evangelis.[20] Merril F. Unger kom tot dié slotsom aan die hand van 'n uitskakelingsproses.[21]

Hoewel sommige moderne akademici Augustinus en Polukrates se siening deel,[22][23] glo baie nie dat Johannes die Apostel die Evangelie volgens Johannes geskryf het nie, en dalk ook nie enige van die boeke van die Nuwe Testament wat tradisioneel aan hom toegeskryf word nie, en dit maak dié verband tussen 'n "Johannes" en 'n geliefde dissipel moeilik om te volhou.[4]

Lasarus

[wysig | wysig bron]

Die geliefde dissipel is ook al verbind met Lasarus van Betanië, geskoei op Johannes 11:5: "Jesus het vir Marta en haar suster en Lasarus liefgehad," en Johannes 11:3: "Die susters het iemand na Jesus toe gestuur om te sê: 'Here, hy vir wie U lief is, is siek.'”[24]

Nog 'n relevante feit volgens Ben Witherington III is dat die geliefde dissipel nie genoem word voordat Lasarus uit die dood opgewek is nie (Lasarus word in Johannes 11 uit die dood opgewek, terwyl die geliefde dissipel in Johannes 13 die eerste keer genoem word).[25]

Maria Magdalena

[wysig | wysig bron]

Ramon K. Jusino (1998) stel voor die geliefde dissipel was oorsronklik Maria Magdalena.[26] Maar soos Matkin en ander opmerk, verskyn Maria en die geliefde dissipel saam in die tonele in Johannes 20.[27]

Boetedoenende Magdalena, Maria Magdalena deur El Greco, omstreeks 1580.

Om dié bewering te maak en met die Skrif te laat ooreenstem, word die teorie voorgestel dat Maria se teenwoordigheid saam met dié van die geliefde dissipel in Johannes 19:25-27 en Johannes 20:1-11 die gevolg is van haastige veranderings om in die laat 2de eeu magtiging aan die Evangelie te gee (veral Johannes 19:25-27, want die geliefde dissipel se teenwoordigheid aan die voet van die kruis word eers genoem nadat Maria Magdalena as een van die teenwoordige lys vroue genoem word en nie daarvoor nie; daar word ook nie genoem dat hy Jesus se moeder vergesel het tot nadat die lys vroue genoem word nie. Sy teenwoordigheid word eers genoem wanneer Jesus hom vra om na sy moeder om te sien). Albei tonele het na bewering interne teenstrydighede asook teenstrydighede wanneer dit met die ander evangelies vergelyk word.[28] Dié ruwe redigering kon dus aangebring gewees het om Maria Magdalena en die geliefde dissipel soos twee mense te laat lyk.

In die Evangelie volgens Maria, deel van die Nuwe Testamentiese apokriewe – veral die Nag Hammadi-geskrifte – word 'n sekere Maria algemeen identifiseer as iemand vir wie Jesus liewer was as vir enigiemand anders.[29] In die Evangelie volgens Philippus, nog 'n gnostiese Nag Hammadi-teks, word dieselfde oor Maria Magdalena gesê.[30]

Onbekende priester of dissipel

[wysig | wysig bron]

Brian J. Capper meen die geliefde dissipel was 'n priester van 'n kwasimonastiese, mistiese en asketiese Joodse aristokrasie aan Jerusalem se prestigeryke suidwestelike heuwel wat Jesus se laaste avondmaal daar aangebied het.[31] Hy haal die geleerde D.E.H. Whiteley aan wat aflei die geliefde dissipel was die gasheer van die ete.[32]

Capper stel voor die taal van die "liefde" kan algemeen verbind word met Joodse groepe, wat die sosiale eienskappe uitlig wat voorgekom het in asketiee gemeenskappe.[33] Die Britse geleerde Richard Bauckham[34] kom tot dieselfde gevolgtrekking: dat die geliefde dissipel, wat volgens Johannes die evangelie geskryf het, waarskynlik 'n letterkundig gesofistikeerde lid van die verbasend uitgebreide hoëpriesterlike familieclan was.

Gerd Theissen en Annette Merz meen die getuienis kon gekom het van 'n minder bekende dissipel, dalk van Jerusalem.[35]

Jakobus, broer van Jesus

[wysig | wysig bron]

James D. Tabor[36] meen die geliefde dissipel was Jakobus, broer van Jesus (of sy neef, na gelang van hoe die woord vertaal word). Een van verskeie bewyse wat Tabor gee, is 'n letterkundige vertolking van Johannes 19:26: "Toe Jesus sy moeder sien en die dissipel vir wie Hy baie lief was, wat by haar staan, sê Hy vir haar: “Daar is u seun.” Op 'n ander plek in die evangelie roep die geliefde dissipel egter uit toe hy die herrese Jesus sien: "Dit is die Here!" eerder as "Dit is my broer!"[37]

Tabor noem ook 'n paragraaf in die apokriewe boek Tweede Openbaring van Jakobus waarvolgens Jesus na Jakobus verwys as "my geliefde" (twee keer), en dus is dit waarskynlik dat hy die geliefde dissipel was.[38] Die paragraaf lui:

En Jesus het my mond gesoen. Hy het my vasgedruk en gesê: 'My geliefde! Kyk, ek sal aan jou daardie dinge openbaar wat nie die hemele of die engele geweet het nie. Kyk, ek sal alles aan jou openbaar, my geliefde. Kyk, ek sal aan jou onthul wat verborge is. Maar strek nou uit jou hand. Druk my nou vas.'

Redes vir vaagheid

[wysig | wysig bron]

Voorstelle oor die rede vir die geheimsinnigheid oor die kerakter is talryk. Een algemene voorstel is dat die skrywer sy naam nie genoem het nie bloot vanweë nederigheid. Nog 'n rede is dat geheimhouding 'n politieke en veiligheidsdoel gedien het, wat nodig was weens die bedreiging van vervolging of verleentheid in die tyd van die evangelie se publikasie. Die skrywer kon 'n baie hoë persoon in Jerusalem gewees het wat sy verbintenis met die Christelike geloof weggesteek het,[34] of die anonimiteit kon nodig gewees het vir iemand wat die afgesonderde lewe van 'n askeet gelei het. Een of baie ongenoemde dissipels in die evangelie was dalk óf die geliefde dissipel self óf ander onder sy leiding, wat uit die nederigheid van hulle asketiese belofte hulle identiteit weerhou of hulle getuienis onder die naam van hulle spirituele meester gelewer het.[39]

Martin L. Smith, lid van die Vereniging van Sint Johannes die Evangelis, skryf die skrywer van Johannes kon die identiteit van die geliefde dissipel met opset geheim gehou het sodat lesers van die evangelie beter kon identifiseer met die dissipel se verhouding met Jesus:

Dalk word die dissipel se naam nooit genoem nie, en word hy nooit geïndividualiseer nie, sodat ons makliker kan aanvaar dat hy getuienis dra van die intimiteit wat vir elkeen van ons bedoel is. Die nabyheid wat hy geniet het, is 'n teken van die nabyheid wat myne en joune is omdat ons in Christus en Christus in ons is.[40]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Johannes 13:23, 19:26, 20:2, 21:7, 21:20
  2. ↑ Johannes 21:24
  3. ↑ Eusebius of Caesarea, Ecclesiastical History Boek iii. Hoofstuk xxiii.
  4. ↑ 4,0 4,1 Harris, Stephen L. (1985). Understanding the Bible: a Reader's Introduction (2de uitg.). Palo Alto: Mayfield. p. 355. ISBN 978-0-87484-696-6. Although ancient traditions attributed to the Apostle John the Fourth Gospel, the Book of Revelation, and the three Epistles of John, modern scholars believe that he wrote none of them.
  5. ↑ Kelly, Joseph F. (1 Oktober 2012). History and Heresy: How Historical Forces Can Create Doctrinal Conflicts. Liturgical Press. p. 115. ISBN 978-0-8146-5999-1.
  6. ↑ Wagner, Richard; Helyer, Larry R. (2011). The Book of Revelation For Dummies. John Wiley & Sons. p. 26. ISBN 9781118050866. other contemporary scholars have vigorously defended the traditional view of apostolic authorship.
  7. ↑ Neirynck, Frans (1991). Evangelica II: 1982-1991 : Collected Essays. Uitgeverij Peeters. ISBN 9789061864530.
  8. ↑ Matkin, J. Michael (2005). The Complete Idiot's Guide to the Gnostic Gospels. Penguin. ISBN 9781440696510. but there is no consensus as to the Beloved Disciple's actual identity
  9. ↑ Johannes 13:23-25
  10. ↑ Johannes 19:26-27
  11. ↑ Johannes 20:1-10
  12. ↑ Johannes 21:1-25
  13. ↑ James D.G. Dunn en John William Rogerson, Eerdmans Commentary on the Bible, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2003, p. 1210, ISBN 0-8028-3711-5.
  14. ↑ Johannes 21:20-23}}
  15. ↑ Johannes 21:24
  16. ↑ Lukas 24:12
  17. ↑ "NPNF2-01. Eusebius Pamphilius: Church History, Life of Constantine, Oration in Praise of Constantine – Christian Classics Ethereal Library". ccel.org.
  18. ↑ Tractate 119 (Johannes 19:24-30)
  19. ↑ Matteus 26:20 en Markus 14:17
  20. ↑ Cross, F. L.; Livingstone, Elizabeth A. (2005). The Oxford Dictionary of the Christian Church. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280290-3.
  21. ↑ Merrill F. Unger, The New Unger's Bible Dictionary, Chicago: Moody, 1988; p. 701
  22. ↑ Hahn, Scott (2003). The Gospel of John: Ignatius Catholic Study Bible. p. 13. ISBN 978-0-89870-820-2.
  23. ↑ Morris, Leon (1995). The Gospel according to John. p. 12. ISBN 978-0-8028-2504-9.
  24. ↑ W.R.F. Browning, A Dictionary of the Bible, Oxford University Press, 1996, p. 207.
  25. ↑ Witherington III, Ben. OneBook Daily-Weekly, The Gospel of John Seedbed Publishing, 2015. ISBN 978-1-62824-203-4
  26. ↑ 1998. "Mary Magdalene, Author of the Fourth Gospel?"
  27. ↑ J. Michael Matkin · The Complete Idiot's Guide to the Gnostic Gospels 2005.
  28. ↑ Brown, Raymond E. 1970. "The Gospel According to John (xiii-xxi)". New York: Doubleday & Co. Pp. 922, 955
  29. ↑ King, Karen L. Why All the Controversy? Mary in the Gospel of Mary. "Which Mary? The Marys of Early Christian Tradition" p. 74. F. Stanley Jones, red. Brill, 2003
  30. ↑ Sien http://www.gnosis.org/naghamm/gop.html
  31. ↑ 'With the Oldest Monks...' Light from Essene History on the Career of the Beloved Disciple?, Journal of Theological Studies 49 (1998) pp. 1–55
  32. ↑ D.E.H. Whiteley, 'Was John written by a Sadducee?, Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt II.25.3 (red. H. Temporini en W. Haase, Berlyn: De Gruyter, 1995), pp. 2481–2505
  33. ↑ Brian J. Capper, 'Jesus, Virtuoso Religion and Community of Goods.' In Bruce Longenecker and Kelly Liebengood, reds., Engaging Economics: New Testament Scenarios and Early Christian Interpretation, Grand Rapids: Eerdmans, 2009, pp. 60–80.
  34. ↑ 34,0 34,1 Bauckham, Richard. Jesus and the Eyewitnesses: The Gospels As Eyewitness Testimony. Grand Rapids: Eerdmans, 2008. ISBN 978-0-8028-3162-0
  35. ↑ Theissen, Gerd and Annette Merz. The historical Jesus: a comprehensive guide. Fortress Press. 1998. Vertaal uit Duits (1996-uitgawe). Hoofstuk 2. Christelike bronne oor Jesus.
  36. ↑ Tabor, James D. The Jesus Dynasty: The Hidden History of Jesus, His Royal Family, and the Birth of Christianity, Simon & Schuster (2006) ISBN 978-0-7432-8724-1
  37. ↑ Johannes 21:7
  38. ↑ Peter Kirby
  39. ↑ Brian J. Capper, Jesus, Virtuoso Religion and Community of Goods. In Bruce Longenecker and Kelly Liebengood, reds., Engaging Economics: New Testament Scenarios and Early Christian Interpretation, Grand Rapids: Eerdmans, 2009, pp. 60–80.
  40. ↑ Smith, Martin L., Society of St. John the Evangelist (1991). "Lying Close to the Breast of Jesus". A Season for the Spirit (10de herdenking uitg.). Cambridge, Massachusetts: Cowley Publications. p. 190. ISBN 1-56101-026-X.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)

Nog leesstof

[wysig | wysig bron]
  • Baltz, Frederick W. The Mystery of the Beloved Disciple: New Evidence, Complete Answer. Infinity Publishing, 2010. ISBN 0-7414-6205-2.
  • Charlesworth, James H. The Beloved Disciple: Whose Witness Validates the Gospel of John?. Trinity Press, 1995. ISBN 1-56338-135-4.
  • Smith, Edward R. The Disciple Whom Jesus Loved: Unveiling the Author of John's Gospel. Steiner Books/Anthroposophic Press, 2000. ISBN 0-88010-486-4.

Skakels

[wysig | wysig bron]