Doggersland

’n Kaart wat die hipotetiese omvang van Doggersland (c. 8000 v.C.) toon – dit het ’n landbrug gevorm tussen Brittanje en kontinentale Europa.

Doggersland was ’n landgebied wat nou onder die suidelike Noordsee lê en wat Brittanje en die Europese vasteland tydens en ná die laaste ystyd verbind het. Dit is daarna, omstreeks 6500–6200 v.C., geleidelik oorvloei weens stygende seevlakke. Geologiese opnames het getoon dit het waarskynlik gestrek van die Britse ooskus tot by Nederland en die weskus van Duitsland en die skiereiland Jutland.[1] Dit was vermoedelik in die Middel-Steentydperk ’n vrugbare habitat met menslike bewoners,[2] hoewel dit weens stygende seevlakke tot laagliggende eilande gekrimp het voordat dit eindelik heeltemal vernietig is, moontlik ná ’n tsoenami wat deur die Storegga-aardverskuiwing veroorsaak is.[3]

Die argeologiese potensiaal van die gebied is die eerste keer in die vroeë 20ste eeu bespreek, maar belangstelling het in 1931 toegeneem nadat ’n handelsboot die punt van ’n horing uitgesleep het wat dateer van die tyd toe die gebied toendra was. Ander bote het daarna die oorblyfsels van mammoete, leeus en ander landdiere uitgesleep, asook ’n paar prehistoriese stukke gereedskap en wapens.[4]

Doggersland is genoem na die Doggersbank, wat op sy beurt genoem is na 17de-eeuse Nederlandse vissersbote, doggers.

Vorming

[wysig | wysig bron]
’n Kaart wat die moontlike omvang van Doggersland wys van die laaste ystyd tot die moderne tyd.

Tot die middel van die Pleistoseen was Brittanje ’n skiereiland van Europa wat met ’n enorme kalk-plooirug, die Weald-Artois-plooirug, oor die Straat van Dover daarmee verbind was. Tydens die Middel-Pleistoseen-ystyd, sowat 450 000 jaar gelede, het ’n ysplaat ’n groot deel van die Noordsee gevul, met ’n groot gletsermeer in die suidelik deel wat water uit die Ryn-, Schelde- en Teemsrivierstelsels gekry het. Die katastrofale oorvloeiing van die meer het ’n kanaal deur die plooirug gekalwe en gelei tot die vorming van die Kanaalrivier, wat die gesamentlike Schelde- en Teemsrivier na die Atlantiese Oseaan gelei het. Dit het waarskynlik die moontlikheid geskep dat Brittanje afgesny sou raak van die kontinent in tydperke met hoë seevlakke. Sommige wetenskaplikes voel egter die finale wegkalwing het nie plaasgevind nie voordat ’n tweede gletsermeer sowat 340 000 of 240 000 jaar gelede oorvloei het.[5]

Tydens die laaste glasiale maksimum, wat in dié gebied sowat 18 000 jaar gelede geëindig het, was die Noordsee en feitlik die hele Brittanje bedek met gletserys en die seevlak was sowat 120 m laer as vandag. Daarna het die klimaat warmer geword en ’n groot deel van die Noordsee en die Engelse Kanaal was ’n uitgebreide gebied van laagliggende toendra wat omstreeks 12000 v.C. tot by die huidige noordpunt van Skotland gestrek het.[6]

Daar is bewyse, onder meer die kontoere van die huidige seebodem, dat die waterskeiding tussen die Noordsee en die Engelse Kanaal ná die eerste groot Ystydperk van Oos-Anglië af oos gestrek het en daarna suidoos tot by die Hoek van Holland, eerder as oor die Straat van Dover, en dat die Seine, Teems, Meuse, Schelde en Ryn byeengekom en ’n lang pad saam gevloei het tot by die Atlantiese Oseaan.[2][6] Teen omstreeks 8000 v.C. het die noordelike kusgebied van Doggersland ’n kuslyn gehad van lagunes, brak vleie, moddervlaktes en strande sowel as binnelandse strome, riviere, moerasse en soms mere. Dit kon in die Middel-Steentydperk die vrugbaarste jag- en hengelterrein van Europa gewees het.[2][7]

Verdwyning

[wysig | wysig bron]
Die Doggersbank is met rooi omlyn; dit is heel waarskynlik ’n moreen (klippe meegevoer deur ’n gletser) wat in die Pleistoseen gevorm het.[8]

Namate die dik ysplaat geleidelik weggesmelt het aan die einde van die laaste ystyd, het seevlakke gestyg en die land gestyg en gedaal as reaksie op die swaar ys wat verdwyn het. Eindelik het Doggersland verdwyn onder die Noordsee en so is die voormalige skiereiland Brittanje omstreeks 6500 v.C. van die vasteland afgesny.[6] Die Doggersbank, ’n hoogliggende gebied van Doggersland, het vermoedelik tot 5000 v.C. as ’n eiland oorgebly.[6] Voordat dit heeltemal oorvloei is, was Doggersland ’n groot vlakte met ingewikkelde rivierstelsels, kanale en mere.

’n Onlangse hipotese is dat ’n groot deel van die oorblywende land, wat reeds aansienlik verklein was, omstreeks 6200 v.C. oorvloei is deur ’n reuse-tsoenami wat veroorsaak is deur ’n landverskuiwing naby die kus van Noorweë bekend as die Storegga-landverskuiwing. Volgens dié teorie "sou die Storegga-landverskuiwing ’n katastrofale uitwerking gehad het op die destydse bevolking van die Middel-Steentydperk. Dit lyk of Brittanje ná die tsoenami weens die Storegga-landverskuiwing finaal van die vasteland geskei geraak het."[9] Volgens ’n studie wat in 2014 gepubliseer is, was die enigste oorblywende dele van Doggersland ten tye van die Storegga-landverskuiwing laagliggende eilande, maar dit steun die siening dat die gebied omtrent dieselfde tyd as die tsoenami ontruim is.[3]

’n Ander weergawe is dat die tsoenami Doggersland verwoes maar in die see teruggespoel het, en dat die latere oorvloeiing van die Agassiz-meer soveel varswater vrygelaat het dat die seevlakke oor twee jaar hoog genoeg gestyg het om ’n groot deel van Doggersland te oorspoel en van Brittanje ’n eiland te maak.[10]

Ontdekking en argeologiese ondersoeke

[wysig | wysig bron]

Teen die laat 19de eeu is besef die plek wat nou as Doggersland bekend is, het bestaan.[11] Die oorblyfsels van plante wat van die Doggersbank na die oppervlak gebring is, is reeds in 1913 deur die paleobioloog Clement Reid ondersoek, en die oorblyfsels van diere en werkende vuurstene uit die Neolitikum is aan die rande van die gebied ontdek.[12] In sy boek The Antiquity of Man, wat in 1915 gepubliseer is, bespreek die anatoom sir Arthur Keith die argeologiese petensiaal van die gebied.[12] In 1931 het die vissersboot Colinda ’n stuk veengrond oos van Norfolk opgehark. Dit het die punt van ’n horing bevat wat waarskynlik as ’n harpoen of visvangspies gebruik is. Dit was 220 mm lank en later is bevind dit dateer van tussen 4000 en 10000 v.C.[2][7]

Belangstelling in die gebied het weer in die 1990's opgevlam danksy die werk van professor Bryony Coles, wat die gebied "Doggersland" genoem het ("na die groot banke in die suidelike Noordsee"[7]) en ’n paar spekulatiewe kaarte van die gebied geteken het.[7][13] Hoewel sy erken het die huidige reliëf van die suidelike Noordseebodem is nie ’n voldoende gids vir die topografie van Doggersland nie,[13] is die topografie in onlangse tye meer wetenskaplik gerekonstrueer met seismiese opnames.[14][15][16]

’n Deel van die kopbeen van ’n Neanderdaller van meer as 40 000 jaar oud is ontdek in materiaal uit die Middeldiep, ’n gebied van die Noordsee aan die kus van Zeeland; dit is in 2009 in Leiden uitgestal.[17]

In Julie 2012 is die bevindings van ’n 15 jaar lange studie van Doggersland deur die Universiteite van St. Andrews, Dundee en Aberdeen by die Royal Society in Londen uitgestal. Dit het artefakte ingesluit, asook ’n ontleding van die bevindings.[18]

In September 2015 het argeoloë van die Universiteit van Bradford in Engeland ’n groot projek aangekondig wat die kartering in 3D van Doggersland insluit, asook die intensiewe bestudering van DNS uit die see.[19]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "The Doggerland Project", University of Exeter Department of Archaeology
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 "Patterson, W, "Coastal Catastrophe" (paleoclimate research document), University of Saskatchewan" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 9 April 2008. Besoek op 23 Junie 2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 Rincon, Paul (1 Mei 2014). "Prehistoric North Sea 'Atlantis' hit by 5 m tsunami" (in Engels). BBC News. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Januarie 2020.
  4. ↑ Mihai, Andrei (5 Februarie 2015). "Doggerland – the land that connected Europe and the UK 8000 years ago". ZME Science (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2020. Besoek op 18 Februarie 2015.
  5. ↑ Pettitt, Paul; White, Mark (2012). The British Palaeolithic: Human Societies at the Edge of the Pleistocene World. Abingdon, UK: Routledge. pp. 98–102, 277. ISBN 978-0-415-67455-3.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 University of Sussex, School of Life Sciences Geargiveer 9 Junie 2011 op Wayback Machine, C1119 Modern human evolution, Lecture 6, slide 23
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Vincent Gaffney, "Global Warming and Lost Lands: Understanding the Effects of Sea Level Rise"
  8. ↑ Stride, A.H (Januarie 1959). "On the origin of the Dogger Bank, in the North Sea". Geological magazine. 96 (1): 33–34. doi:10.1017/S0016756800059197. Besoek op 12 Januarie 2010.
  9. ↑ "Bernhard Weninger et al., The catastrophic final flooding of Doggerland by the Storegga Slide tsunami, Documenta Praehistorica XXXV, 2008" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 1 November 2014. Besoek op 23 Junie 2016.
  10. ↑ Britain's Stone Age Tsunami, Channel 4, Donderdag 30 Mei 2013
  11. ↑ "Online text". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Maart 2016. Besoek op 23 Junie 2016.
  12. ↑ 12,0 12,1 Keith, Arthur (15 Augustus 2004). "3". The Antiquity of Man. Anmol Publications Pvt Ltd. p. 41. ISBN 81-7041-977-8. Besoek op 12 Januarie 2010.[dooie skakel]
  13. ↑ 13,0 13,1 "B.J. Coles. "Doggerland : a speculative survey (Doggerland : une prospection spéculative)", Proceedings of the Prehistoric Society, 1998, vol. 64, pp. 45–81 (3 p.1/4)". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Februarie 2012. Besoek op 23 Junie 2016.
  14. ↑ "Laura Spinney, "The lost world: Doggerland"". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Desember 2009. Besoek op 23 Junie 2016.
  15. ↑ Vincent Gaffney, Kenneth Thomson, Simon Fitch, Mapping Doggerland: The Mesolithic Landscapes of the Southern North Sea, University of Birmingham, 2007
  16. ↑ Vincent Gaffney, Simon Fitch, David Smith, Europe's Lost World: The rediscovery of Doggerland, University of Birmingham, 2009
  17. ↑ Palarch: Spectacular discovery of first-ever Dutch Neanderthal Fossil skull fragment unveiled by Minister Plasterk in National Museum of Antiquities Geargiveer 3 Junie 2016 op Wayback Machine, 15 Junie 2009
  18. ↑ BBC News, Hidden Doggerland underworld uncovered in North Sea, 3 Julie 2012. URL besoek op 4 Julie 2012
  19. ↑ Sarah Knapton (1 September 2015). "British Atlantis: archaeologists begin exploring lost world of Doggerland". Daily Telegraph (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Januarie 2020. Besoek op 2 September 2015.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]