Eduard I van Engeland

Eduard I
Koning van Engeland
Portret in Westminster-abdy, waarskynlik van Eduard I.
Portret in Westminster-abdy, waarskynlik van Eduard I.
Huis Angevyne
Regeer 16 November 1272 – 7 Julie 1307
Voorganger Hendrik III
Opvolger Eduard II
Eggenote Eleanor van Kastilië
Margaret van Frankryk
Kinders Eleanor
Johanna van Acre
Alphonso
Margaret
Maria
Elizabeth
Eduard II van Engeland
Thomas
Edmund
Gebore 17 Junie 1239; Londen
Oorlede 7 Julie 1307; Cumberland, Engeland
Vader Hendrik III
Moeder Eleonore van Provence

Eduard I (17 Junie 1239 – 7 Julie 1307) was van 1272 tot met sy dood in 1307 koning van Engeland. Hy was die oudste seun van Hendrik III en was op ’n jong ouderdom al betrokke by die intriges van sy pa se bewind, onder meer ’n opstand deur die Engelse baronne.

Vroeë jare

[wysig | wysig bron]

Eduard is in die nag van 17 op 18 Junie 1239 in die Westminster-paleis gebore. Hoewel hy in 1246, 1247 en weer in 1251 baie siek was, het hy as volwassene sterk en gesond.[1]

In 1264 tot 1267, tydens Hendrik se bewind, het die voortslepende verskille tussen die koning en die Engelse baronne al hoe groter geword. ’n Oorlog, bekend as die Tweede Baronne-oorlog, het gevolg. Teen 1263 het die baronne die grootste deel van Suidoos-Engeland oorgeneem en op 14 Mei 1264 is Hendrik verslaan en hy en Eduard is gevange geneem. Vyftien maande later het Eduard ontsnap en saam met die monargiste opgeruk teen die baronne. In 1265 het hulle die oorhand gekry met die Slag van Evesham.

Nadat vrede gesluit is, het Eduard vertrek op ’n kruistog na die Heilige Land. Op pad terug in 1272 het hy gehoor sy pa is oorlede. Hy het op sy tyd teruggereis en Engeland in 1274 bereik. Hy is op 19 Augustus van dié jaar in Westminster gekroon.

Bewind

[wysig | wysig bron]
Caernarfon-kasteel, een van die mooistes wat Eduard in Wallis laat bou het.

Eduard se bewind bestaan uit twee periodes. In die eerste het hy die koninklike administrasie hervorm. Hy het egter al hoe meer sy aandag by militêre sake bepaal. Nadat hy in 1276–'77 ’n klein rebellie in Wallis onderdruk het, het hy in 1282–'83, toe ’n tweede rebellie uitbreek, oorlog teen dié land gevoer. In 1284 het hy Wallis onderwerp aan Engelse gesag en talle kastele en dorpe op die platteland gebou waarin hy Engelse laat woon het.

Daarna het hy sy aandag op Skotland gevestig. In die eerste Skotse Onafhanklikheidsoorlog het die Skotte suksesvol teenstand gebied, hoewel dit gelyk het of die Engelse plek-plek die oorhand gehad het.

Daar was terselfdertyd probleme tuis. In die middel 1290's het groot militêre veldtogte meegebring dat die belasting baie verhoog is en Eduard het teenstand van die volk en die kerk gekry.

Laaste jare

[wysig | wysig bron]

Die situasie in Skotland het al hoe onstuimiger geraak. Op 11 September 1297 is ’n groot Engelse mag deur ’n veel kleiner Skotse leër verslaan. Die nederlaag het Engeland geskok en hulle het die Skotte die volgende jaar by Falkirk in ’n teenaanval verslaan.[2] Die Skotte het die volgende jaar weer dele van Engeland binnegeval en geplunder, maar teen 1304 was die land grootliks onder Engelse beheer en het Eduard Engelse en lojale Skotte aangestel om daar te regeer.[3]

In 1306 het die situasie weer verander en ’n hernude stryd om Skotse onafhanklikheid het uitgebreek. Eduard was teen dié tyd nie gesond nie en het nie self die leër aangevoer nie. Die Engelse het aanvanklik sukses behaal en hul grondgebied en kastele teruggeneem. Eduard het met groot wreedheid gereageer teenoor die Skotte; dit was duidelik dat hy die stryd nie beskou het as ’n oorlog tussen twee nasies nie, maar as ’n rebellie deur ongehoorsame onderdane.[4]

Dié wreedheid het egter die teenoorgestelde effek gehad en teenstand het gegroei. In Mei het Eduard self noord opgeruk. Op pad het hy egter disenterie ontwikkel en sy toestand het versleg. Op 6 Julie het hy net suid van die Skotse grens oornag. Toe sy diensknegte die volgende oggend by hom kom, het hy in hul arms gesterf.[5]

Baie van die krisisse tydens Eduard I se bewind is afgeweer, maar nooit opgelos nie. Sy seun het baie finansiële en politieke probleme geërf, asook ’n voortslepende oorlog teen Skotland.

Nalatenskap

[wysig | wysig bron]
Vroeë 14de-eeuse manuskrip wys Eduard en sy vrou Eleanor. Die kunstenaar het moontlik probeer om Eduard se hangende ooglid, ’n gelaatstrek wat hy by sy pa geërf het, uit te beeld.[6]

Eduard was ’n lang, buierige en intimiderende man. Sy onderdane het egter respek vir hom gehad vanweë die manier waarop hy regeer het, en ook as soldaat, administrateur en gelowige. Moderne historici loof hom vir die herstel van koninklike gesag ná die bewind van Hendrik III, die instelling van die parlement as ’n permanente instelling en die hervorming van die regstelsel. Terselfdertyd word hy gekritiseer oor sy wrede behandeling van die Skotte en sy verbanning van Jode in 1290.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Prestwich (2004).
  2. ↑ Prestwich 1997, p. 479
  3. ↑ Powicke 1962, pp. 711–3
  4. ↑ Prestwich 1997, pp. 508–9
  5. ↑ Prestwich 1997, pp. 556–7
  6. ↑ Morris 2008, p. 22

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • Morris, Marc (2008). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain (bygewerk uitg.). Londen: Hutchinson. ISBN 978-0-09-179684-6.
  • Powicke, F. M. (1947). King Henry III and the Lord Edward: The Community of the Realm in the Thirteenth Century. Oxford: Clarendon Press.
  • Prestwich, Michael (1972). War, Politics and Finance under Edward I. Londen: Faber and Faber. ISBN 0-571-09042-7.
  • Prestwich, Michael (1997). Edward I (bygewerk uitg.). New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-07209-0.
  • Prestwich, Michael (2007). Plantagenet England: 1225–1360 (nuut uitg.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-822844-9.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]