Eendbekdier

Eendbekdier
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Klas:
Mammalia
Orde:
Monotremata
Familie:
Ornithorhynchidae
Genus:
Ornithorhynchus

Spesie:
O. anatinus
Binomiale naam
Ornithorhynchus anatinus
(Shaw, 1799)
Verspreiding van die eendbekdier (in donkerder kleur)

Die eendbekdier (ook platipus genoem) kom in Australie en Tasmanië voor en sy wetenskaplike naam is Ornithorhyncus anatinus. Dit is een van die min soogdiere wat 'n eier lê.

Vroeë Britse Setlaars het woorde soos "watermol", "eendbek" en "eendmol" gebruik.

Hulle is bedek met bruin pels vir hitte en hulle stoor vet in hul sterte vir ekstra reserwes. Hulle het gewebde pote vir swem en 'n groot, rubberagtige snoet. Eendbekdiere word tussen 43 cm en 50 cm lank en weeg 700 g tot 1,2 kg. Hulle woon in klein riviertjies en stroompies en spoor prooi in troebel water op deur gebruik te maak van elektrolokalisering.

Die manlike eendbekdier het 'n toonnael op sy agterpote wat giftig is.

Weens droogte, habitatverlies en besoedeling is die bevolking van eendbekdiere besig om drasties af te neem.[1]

Unieke beskermingsmeganisme

[wysig | wysig bron]

Die eenbekdier is een van die min lewende soogdiere wat gif produseer. Die gif word in gifkliere (niervormige kliersakkies in die bobeen geleë) geproduseer en uitgeskei deur die hol uitsteeksels op hul agterpote waaraan dit verbind is. Die uitsteeksel lê gewoonlik plat teen die ledemaat, maar kan gelig word wanneer nodig.[2]

Die giftige haak word slegs aan die mannetjies se agterpote aangetref.

Dit word grootliks gedurende die paarseisoen vervaardig[3] en daarom word daar vermoed dat die gif as 'n aanvallende wapen gebruik word om dominansie te vestig en om grondgebied gedurende hierdie tydperk te beheer.[4] Dis egter ook moontlik dat die eendbekdier dit as beskermingsmeganisme ontwikkel het. Krokodille, Tasmaniese duiwels en roofvoëls is bekende plaaslike roofdiere wat 'n gevaar vir die eenbekdier inhou, maar hulle kan ook almal deur die eenbekdier se gif aangetas word.[5][6] Alhoewel die uitwerking van die gif as uiters pynlik beskryf word, is dit nie dodelik vir die mens nie.[7]

Anders as slanggif, blyk daar geen nekrotiese komponent in die eenbekdiergif teenwoordig te wees nie. Alhoewel spierkwyning in sommige gevalle van vergiftiging by mense waargeneem kan word, is dit waarskynlik te wyte aan die onvermoë om die ledemaat te gebruik terwyl die effekte van die gif nog voortduur.[2] Dit is nie duidelik of die pyn wat deur die gif veroorsaak word as gevolg van die gepaardgaande edeem rondom die wond is nie en of die gif 'n komponent het wat direk op die pynreseptore inwerk.

Vroulike eendbekdiere, asook echidnas, het onontwikkelde uitsteekselknoppies wat voor die einde van hul eerste lewensjaar afval en nie enige funksionerende dy gifkliere nie.[8]

Baie argaïese soogdiergroepe het soortgelykte tarsale uitsteeksels, so eerder as om 'n unieke uitskieter te wees, is die uitsteeksel 'n oorgeërfde eienskap en die eendbekdier die laaste demonstrasie van wat eens 'n algemene soogdierkenmerk was. Dit kan dus as 'n model vir nie-lewendbarende soogdiere en hul giflewering en eienskappe gebruik word.[9]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Platypus numbers 'declining' rapidly". Sky News Australia (in Engels). 21 Januarie 2021. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020. Besoek op 22 Januarie 2020 – via www.youtube.com.
  2. ↑ 2,0 2,1 "The venom of the platypus (Ornithorhynchus anatinus)". kingsnake.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Februarie 2012.
  3. ↑ Whittington, C. M.; Papenfuss, A. T.; Bansal, P.; Torres, A. M.; Wong, E. S. W.; Deakin, J. E.; Graves, T.; Alsop, A.; Schatzkamer, K.; Kremitzki, C.; Ponting, C. P.; Temple-Smith, P.; Warren, W. C.; Kuchel, P. W.; Belov, K. (2008). "Defensins and the convergent evolution of platypus and reptile venom genes". Genome Research. 18 (6): 986–94. doi:10.1101/gr.7149808. PMC 2413166. PMID 18463304.
  4. ↑ Gerritsen, Vivienne Baillie (Desember 2002). "Platypus poison". Protein Spotlight (29). Besoek op 13 Desember 2006.
  5. ↑ Grant, Tom (2007). The Platypus (Fourth addition uitg.). Australia: CSIRO. ISBN 9780643093706. Besoek op 1 Maart 2021.
  6. ↑ Munday, Whittington, Stewart, B.L., R.J., N.J. (29 Julie 1998). "Disease conditions and subclinical infections of the platypus (Ornithorhynchus anatinus)". Philosophical Transactions of the Royal Society B. 353 (1372): 1093–1099. doi:10.1098/rstb.1998.0268. PMC 1692300. PMID 9720107.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  7. ↑ Jørn H. Hurum, Zhe-Xi Luo, and Zofia Kielan-Jaworowska, Were mammals originally venomous?, Acta Palaeontologica Polonica 51 (1), 2006: 1-11
  8. ↑ Grant, J. R. "Fauna of Australia chap.16 vol.1b" (PDF). Australian Biological Resources Study (ABRS). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 20 Oktober 2013. Besoek op 13 Desember 2006.
  9. ↑ Jørn H. Hurum, Zhe-Xi Luo, and Zofia Kielan-Jaworowska, Were mammals originally venomous?, Acta Palaeontologica Polonica 51 (1), 2006: 1-11

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]