Eetgerei (Westers)
 | Hierdie artikel is 'n weesbladsy. Dit is nie geskakel of in ander bladsye ingesluit nie. Help Wikipedia deur na moontlike teks te soek en 'n skakel hierheen te plaas. |
Westerse eetgerei soos messe, vurke, lepels, borde, skottels en bakke het hulle ontstaan in Europa gehad. In ander kulture het daar ook ander soorte eetgerei ontwikkel, deels as gevolg van ander lewenstyle. Selfs vandag nog gebruik 'n groot deel van die mensdom nie messegoed nie.
Ontwikkeling
[wysig | wysig bron]Lepel
[wysig | wysig bron]Lepels is die oudste soort eetgerei en is ontwerp na die vorm van die hand holte. Dit was meestal van hout gemaak, maar later ook van tin of, heel selde, van silwer.
Mes
[wysig | wysig bron]Die mes, wat uit die prehistoriese klipmes ontwikkel het, was nie 'n suiwer tafelmes nie, maar is ook vir 'n verskeidenheid ander doeleindes gebruik. Die gewoonte van die ou Grieke en Romeine om aan die eettafel te lê, het die gebruik van messe moeilik gemaak en die kos is daarom in klaar opgesnyde stukkies opgedien. Daar is hoofsaaklik met die vingers geëet, en lepels is net vir vloeibare kos gebruik.
Ná die val van die Romeinse Ryk (500 n.C.) het dié eetgewoonte verdwyn. Dit was eers gedurende die kruistogte dat 'n verfyning van eetgewoontes, onder die invloed van die hoë Islamitiese beskawing in Europa begin posvat het.
Die vleis is aan tafel voorgesny, en het veral aan die koninklike howe met baie seremonie gepaard gegaan. Daar is van verskillende puntige voorsnymesse en breë afgeplatte opdienmesse gebruik gemaak, en selfs ook van dolke en voorsnyvurke.
Daar is uit 'n gemeenskaplike bak geëet en die vleis is met die hand na die mond gebring. Elke gas het sy eie mes en lepel saamgebring. Die skerppuntige tafelmes, wat gebruik is om voedsel uit die skottel mee te lig, is dikwels deur die man saam met sy dolk in een skede gedra. Vrouens het die messe en lepels saam met hul sleutels aan 'n gordelriem gedra.
Die tafel, wat ná die ete weer weggesit is, was baie eenvoudig: meestal net 'n blad op stutte, wat tydens die maaltyd met 'n doek bedek was. Servette het eers in die 15e eeu in gebruik gekom: lang stroke materiaal is langs die tafel neergelê en deur al die gaste gebruik. Gedurende die 16e eeu het elkeen sy eie servet gekry.
Bord
[wysig | wysig bron]Vir borde is eers groot, plat stukke of snye brood gebruik. In die 15e eeu is dit vervang deur reghoekige of ronde plat "borde", eers van hout en later ook van tin. Eers in die 16e eeu het die moderne bord met die verhoogde rand in gebruik gekom. Daarna het souspotte, soutpotjies, wasbekers en kanne (handewas was 'n belangrike seremoniële gebruik, veral toe daar met die vingers geëet is) die belangrikste tafelgerei uitgemaak. Daar is uit glase gedrink of uit bekers en kanne van hout of tin.
Ondanks die primitiewe eetgewoontes was daar heelwat voorskrifte vir tafelmaniere. Een van die bekendste boeke uit daardie tyd oor tafelmaniere is deur Erasmus geskryf: De civilitate morum puerjlium Libellus (1530).
Vurk
[wysig | wysig bron]Die vurk, wat oorspronklik net by die voorsny van vleis gebruik is, het veel later ook sy plek op die tafel gekry, en is waarskynlik via Venesië uit die Bisantynse kultuur oorgeneem. Dit was eers aan die einde van die 16e eeu dat die vurk by die hoëre stande in Italië in gebruik gekom het, ondanks die teenkanting van die Kerk, wat in die gebruik daarvan 'n minagting teenoor die Godgegewe voedsel gesien het. Aan die einde van die 17e eeu het die burgerlike bevolking ook vurke begin gebruik. Dit was nie meer nodig om die mespunte skerp te maak nie omdat die voedsel nie meer daarmee uit die skottels gelig is nie. Die mes en vurk het toe saam 'n stel uitgemaak, met dieselfde versiering en is dikwels saam in een houer gebêre. Die tande van die vurk was toe ook nie meer reguit (om te steek) nie, maar effens gebuig, sodat daarmee geëet kon word. Die lepel is nog altyd uit 'n ander materiaal as die mes en die vurk gemaak, gewoonlik van hout of tin, en het nie 'n geheel daarmee gevorm nie.
.jpg)
Terselfdertyd het die gebruik dat elke persoon sy eie stel in 'n houer saam met hom dra, begin verdwyn. 'n Gas het by 'n etenstafel aangesit wat vooraf volledig gedek is. Versamelings van 6 of 12 identiese stelle, meestal van silwer, het in die loop van die 18e eeu in die mode gekom. Gedurende die 19e eeu het die burgerlike klas die gebruik nagevolg en is die silwer vervang deur die goedkoper pleet (metaal wat met silwer oorgetrek is). Vandag word eetgerei meestal van vlekvrye staal vervaardig.
Vrugtebakkies, vingerbakkies, opskepbakke en borde vir allerlei eksotiese geregte, glase vir verskillende soorte drank, vismesse, aspersievurkies, ensovoorts, het mettertyd verskyn en 'n tafel tydens 'n deftige dinee oorvol gemaak. In die tweede helfte van die 20e eeu het hierdie oordaad egter begin afneem, en net die noodsaaklikste eetgerei het in gebruik gebly.
Sien ook
[wysig | wysig bron]Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, Vol. 5, 215-216, ISBN 0 908409 46 X