Elisabeth van Rusland

Elisabeth
Keiserin van die Hele Rusland
Keiserin Elisabeth, deur Charles van Loo
Dinastie Romanof
Bewind 1741–1762
Kroning 25 April 1742
Volle naam Jelizawjeta Petrowna Romanowa
Ander titels Tsarina
Gebore 29 Desember 1709
Gesterf 5 Januarie 1762
Voorganger Iwan VI
Opvolger Pieter III
Vader Pieter die Grote
Moeder Katharina I

Jelizawjeta Petrowna (Russies: Елизаве́та Петро́вна) (29 Desember 1709 – 5 Januarie 1762) was die dogter van Pieter die Grote en Katharina I. Sy was van 1741 tot 1762 keiserin van Rusland.

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

Elisabeth is op 29 Desember 1709 in Kolomenskoje naby Moskou gebore. Haar ouers het in November 1707 in die geheim getrou in die Katedraal van die Heilige Drie-eenheid in Sint Petersburg.[1] Die huwelik is eers ’n paar jaar ná haar geboorte, in Februarie 1712, bekend gemaak.[2] Haar "buite-egtelike" status sou lank deur haar politieke teenstanders gebruik word om haar van die troon af te hou.

Van Pieter die Grote en Katharina I se 12 kinders het net twee dogters oorleef: Anna en Elisabeth. Anna het getrou met die Hertog van Holstein-Gottorp, ’n neef van koning Charles XII van Swede, Pieter se ou vyand. Verskeie poging om Eisabeth getroud te kry, het egter misluk.

As kind was Elisabeth slim, al het haar formele opvoeding veel te wense oorgelaat. Sy kon Italiaans, Duits en Frans vlot praat. Sy was mooi en lewenslustig en was ’n goeie danser en perderuiter. Ná die dood van haar pa en die latere troonopvolging van keiserin Anna, kon geen hof of adellike familie in Europa toelaat dat ’n seun Elisabeth die hof maak nie omdat dit as ’n onvriendelike gebaar teenoor die keiserin beskou kon word.[3] Sy kon ook nie met ’n burgerlike trou nie omdat dit haar nie net haar titel sou kos nie, maar ook enige aanspraak op die troon.[4] Elisabeth het hierop verskeie minnaars gehad, onder andere Aleksei Razoemofski, ’n jong Oekraïner met ’n mooi basstem wat na Sint Petersburg gebring is om in die koor te sing. Daar word wyd geglo dat sy in die geheim met hom getrou het.[5] Nadat Elisabeth keiserin geword het, het sy hom ’n prins en veldmaarskalk gemaak.

Paleisrewolusie van 1741

[wysig | wysig bron]

Tydens die bewind van keiserin Anna het Elisabeth al hoe groter steun gekry. Ná Anna se dood en tydens die bewind van die kind-keiser Iwan VI met sy ma, Anna Leopoldowna, as regent, is belasting verhoog en daar was ekonomiese probleme. Dit het Elisabeth genoop om hul bewind op 25 November 1741 omver te werp in ’n staatsgreep met behulp van die paleiswag, wat haar ook gesteun het. Iwan is gevange geneem en eers in die fort by Dünamünde aangehou en daarna in Cholmogori aan die Witsee, waar hy sonder sy familie die volgende twaalf jaar in eensame aanhouding deurgebring het. Nadat sy teenwoordigheid uitgelek het, is hy in 1756 laat opsluit in die fort by Sjlisselboerg, waar hy op 5 Julie 1764 vermoor is.

Bewind

[wysig | wysig bron]
Skenkingsoorkonde aan die Russiese luitenant-generaal Balthasar Freiherr von Campenhausen, 27 Mei 1756

Op 25 April 1742 het Elisabeth haarself as keiserin gekroon. Op 33 was sy ’n lewenslustige skoonheid wat op plesier ingestel was en geen kennis van regering gehad het nie. Skielik was sy die leier van die grootste ryk in die wêreld – in een van die kritiekste tydperke in die land se geskiedenis. Gelukkig het sy soos haar pa ’n slag gehad om te regeer. Haar skerpsinnige oordeel en diplomatiese takt het telkens aan Pieter die Grote herinner.

Sy was een van die gewildste Russiese vorste omdat sy nie Duitsers in haar regering toegelaat het nie en niemand tydens haar bewind tereggestel is nie.[6]

Onder haar het Rusland deelgeneem aan die Oostenrykse Suksessie-oorlog (1740–1748) en die Sewejarige Oorlog (1756–1763). Haar binnelandse beleid het adellikes in staat gestel om opgang te maak in plaaslike regerings terwyl hulle staatsdienstermyn verkort is. Sy het Michail Lomonosof aangemoedig om die Moskouse Universiteit te stig en Voltaire in 1757 na haar hof laat kom om ’n boek oor haar pa te skryf.

’n Opvolger

[wysig | wysig bron]

As ’n ongetroude keiserin sonder kinders was dit vir Elisabeth belangrik om so gou as moontlik ’n opvolger aan te wys om die Romanof-dinastie voort te sit. Haar keuse was Pieter van Holstein-Gottorp, seun van haar suster, Anna. Sy ma is dood toe hy drie maande oud was en sy pa toe hy elf jaar was. Elisabeth het haar jong susterskind na Sint Petersburg genooi waar hy die Ortodokse geloof aangeneem het, en hom op 7 November 1742 as haar opvolger aangewys. Daarna het sy prinses Sophia van Anhalt-Zerbst as ’n bruid vir hom gekies. Toe Sophia die Ortodokse geloof aanneem, het sy die naam Katharina gekry in herinnering aan Elisabeth se ma. Hulle het op 21 Augustus 1745 getrou. Elisabeth het hul seun, Paul, by Katharina laat wegneem en as haar eie kind grootgemaak.

Die hof van Elisabeth

[wysig | wysig bron]
Elizaveta Petrovna in Tsarskoe Selo (1905), deur Eugene Lanceray

Gedurende Elisabeth se bewind was die Russiese hof een van die mees luisterryke howe in Europa. Buitelanders was oorweldig deur die luuksueuse onthale en maskerbals. Die keiserin het die pragtigste rokke gedra; sy het 15 000 balrokke en ’n paar duisend pare skoene gehad en het bepaal wat die gaste moes aantrek.

Sy het uitspattige bedrae bestee aan die grootse barok-projekte van haar gunsteling-argitek, Bartolomeo Rastrelli, veral in Peterhof en Tsarskoje Selo. Die Winterpaleis en Smolni-katedraal is die grootste monumente van haar bewind in Sint Petersburg.

Dood

[wysig | wysig bron]

In die laat 1750's het Elisabeth se gesondheid begin agteruitgaan. Sy het dikwels flou geword en geweier om haar medisyne te neem. Sy is eindelik op 5 Januarie 1762 dood. Met haar dood het die Russiese Romanof-lyn eintlik tot ’n einde gekom, want sy was die laaste agnatiese lid (bloedverwant aan vaderskant) van die Huis van Romanof wat oor die Russiese Ryk regeer het.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel en:Elizabeth of Russia
  1. ↑ Robert Coughlan, Elizabeth and Catherine, p. 46
  2. ↑ Coughlan (op cit), p. 46
  3. ↑ Coughlan, p. 59
  4. ↑ Coughlan, p. 59
  5. ↑ Coughlan, p. 59
  6. ↑ Boris Antonov, The Russian Tsars, p. 105

Boeke en artikels

[wysig | wysig bron]
  • Antonov, Boris (2006). Russian Tsars. Sint Petersburg: Ivan Fiorodov Art Publishers. ISBN 5-93893-109-6.
  • Coughlan, Robert (1974). Elizabeth and Catherine. Londen: Millington Ltd. ISBN 0-86000-002-8.
  • Otto, Hoetzsch (1966). The Evolution of Russia. Londen: Thames and Hudson. ISBN.
  • Rounding, Virginia (2006). Catherine The Great : Love Sex and Power. Londen: Hitchinson. ISBN 0-09-179992-9.