Eugene Nida

Eugene A. Nida (11 November 1914 – 25 Augustus 2011) was 'n taalkundige wat die dinamies-ekwivalente Bybelvertalingsteorie ontwikkel het en een van die stigters van die moderne studieveld van Vertaalstudies was.

Eugene Nida

Lewe

[wysig | wysig bron]

Nida is op 11 November 1914 in Oklahoma City, Oklahoma gebore. Hy het op ’n jong leeftyd ’n Christen geword toe hy by sy kerk gereageer het op ’n oproep "om Christus as my Saligmaker te aanvaar."[1]

Hy het in 1936 summa cum laude aan die Universiteit van Kalifornië gegradueer. Nadat hy gegradueer het, het hy Camp Wycliffe bygewoon, waar Bybelvertalingteorie geleer is. Hy was ’n kort rukkie in die bediening onder die Tarahumara-Indiane in Chihuahua, Meksiko, totdat gesondheidsprobleme as gevolg van ’n ongesonde dieet en die hoogte bo seespieël hom gedwing het om daarvandaan weg te gaan. Die een of ander tyd gedurende hierdie tydperk het Nida ’n stigterslid van die Wycliffe Wycliffe-bybelvertalers geword, ’n organisasie wat verwant is aan die Summer Institute of Linguistics.

In 1937 het Nida by die Universiteit van Suid-Kalifornië begin studeer, waar hy in 1939 ’n meestersgraad in Nuwe-Testamentiese Grieks verwerf het. In daardie selfde jaar het hy ’n tydelike leraar in die Calvary Church van Santa Ana, Kalifornië geword ná die bedanking van sy stigtersleraar.[2] Ten spyte van sy konserwatiewe agtergrond het Nida in sy latere jare toenemend ekumenies en Nieu-Evangeliesgesind in sy benadering geword.[3]

In 1943 het Nida sy doktorsgraad in linguistiek aan die Universiteit van Michigan verwerf. Hy is as ’n Baptiste-leraar beroep. Hy het met Althea Lucille Sprague getrou, wat in 1993 gesterf het. In 1997 het hy met María Elena Fernandez-Miranda, ’n prokureur en diplomatieke attaché, getrou.

Nida het in die vroeë 1980's afgetree, hoewel hy steeds lesings by universiteite regoor die wêreld gehou het en het in Madrid, Spanje, en Brussel, België, gewoon. Hy het op 25 Augustus 2011 op 96-jarige leeftyd in Madrid gesterf.[4]

Loopbaan

[wysig | wysig bron]

In 1943 het Nida sy loopbaan as taalkundige by die Amerikaanse Bybelgenootskap (ABS) begin. Hy is gou bevorder tot Medesekretaris vir Weergawes, en het daarna tot sy aftrede gewerk as Uitvoerende Sekretaris vir Vertalings.

Nida het gehelp met die gesamentlike poging tussen die Vatikaan en die Wêreldbond van Bybelgenootskappe ("United Bible Societies" of UBS) om intergodsdienstige vertalings van die Bybel regoor die wêreld te produseer. Hierdie werk het in 1968 begin en is voortgesit in ooreenstemming met Nida se vertaalbeginsel van funksionele ekwivalensie.

Teorieë

[wysig | wysig bron]

Nida was ’n baanbreker op die gebied van vertaalteorie en taalkunde.

Sy doktorale tesis, A Synopsis of English Syntax ("’n Opsomming van Engelse sintaksis"), was die eerste volskaalse ontleding van ’n moderne taal volgens die IC-ontledingsteorie ("immediate constituent analysis"). Sy handboek Morphology: The Descriptive Analysis of Words was een van die groot werke van Amerikaanse strukturalisme. Dit was dekades lank die enigste deeglike inleiding tot die veld en is nog steeds waardevol weens sy baie voorbeelde en oefeninge.

Sy noemenswaardigste bydrae tot die vertaalteorie is dinamiese ekwivalensie, wat ook bekend is as funksionele ekwivalensie. Vir verdere inligting, sien "Dinamiese en formele ekwivalensie." Nida het ook die komponentontledingstegniek ontwikkel, wat woorde in hulle komponente afgebreek het om ekwivalensie in vertaling te bepaal (bv. "seun" = manlik + kind).

Nida se teorie van dinamiese ekwivalensie word dikwels gestel teenoor die beskouings van filoloë wat aanvoer dat ’n begrip van die bronteks (BT) bereik kan word deur die interanimasie van woorde op die bladsy te beoordeel en dat betekenis in die teks self bevat word (d.w.s. baie meer daarop gefokus is om semantiese ekwivalensie te bereik).

Hierdie teorie, saam met ander teorieë van ooreenkomstigheid in vertaling word uiteengesit in sy Principles of Correspondence, ("Beginsels van ooreenkoms")[5] waarin Nida begin deur aan te voer dat aangesien "geen twee tale identies is nie, hetsy in die betekenis wat aan ooreenstemmende simbole gegee word of in die maniere waarop simbole in frases en sinne gerangskik word, is dit redelik dat daar geen absolute ooreenstemming tussen tale kan wees nie. Gevolglik kan daar geen absoluut presiese vertalings wees nie."[6] Al kan die impak van ’n vertaling baie soortgelyk aan dié van die oorspronklike wees, kan dit nie identies in besonderhede wees nie.

Nida sit daarna die verskille in vertaling in drie basiese faktore uiteen, soos hy dit sou verklaar:

  1. Die aard van die boodskap: in party boodskappe is die inhoud van primêre belang, en in ander is die vorm van die boodskap belangriker.
  2. Die doel van die skrywer en van die vertaler: om inligting oor die vorm sowel as die inhoud te gee; om te mik na volle verstaanbaarheid vir die leser sodat hy/sy al die implikasies van die boodskap verstaan; vir imperatiewe doeleindes wat nie net gemik is op begrip van die vertaling nie maar ook om te verseker dat geen verkeerde vertolking van die vertaling plaasvind nie.
  3. Die soort gehoor: voornemende gehore verskil in sowel dekoderingsvermoë as in potensiële belangstelling.

Nida maak die stelling dat, hoewel daar in vertaling nie so iets soos ’n "identiese ekwivalent" is nie, ’n mens in vertaling die "naaste natuurlike ekwivalent" moet probeer vind. Hier identifiseer hy twee basiese oriëntasies wat gegrond is op twee soorte ekwivalensie: Formele ekwivalensie (FE) en Dinamiese ekwivalensie (DE).

FE vestig die aandag op die boodskap self, in vorm sowel as inhoud. Sulke vertalings sal dan aandag gee op ooreenkomste soos poësie met poësie, sin met sin en konsep met konsep. So ’n vormlike oriëntasie wat hierdie soort strukturele ekwivalensie toelig, word ’n "glosvertaling" genoem waarin die vertaler hom ten doel stel om so letterlik en betekenisvol as moontlik die vorm sowel as die inhoud van die oorspronklike te reproduseer.

Die beginsels van FE sal dan wees: reproduksie van taalkundige eenhede; konsekwentheid in woordgebruik en betekenis ten opsigte van die konteks van die bron.

Aan die ander kant probeer DE algehele "natuurlikheid" van uitdrukkingsvorm bereik. ’n DE vertaling is hoofsaaklik gerig op ekwivalensie van reaksie eerder as ekwivalensie van vorm. Die verhouding tussen die teikentaalontvanger en die boodskap moet in wese dieselfde wees as wat bestaan het tussen die oorspronklike (brontaal-) ontvangers en die boodskap.

Die beginsels wat ’n DE vertaling beheer, is dus: ooreenstemming van ’n vertaling met die ontvangertaal en -kultuur as ’n geheel, en die vertaling moet in ooreenstemming wees met die konteks van die boodskap wat die stilistiese keuse en rangskikking van die elemente van die boodskap behels.

Nida en Lawrence Venuti het bewys dat vertaalstudies ’n baie komplekser vakgebied is as wat dit aanvanklik lyk. Die vertaler moet ook dieper as die teks self kyk om elemente op ’n intratekstuele vlak af te breek en op ’n referensiële vlak te dekodeer—om kultuurspesieke elemente, idiome en figuurlike taal te evalueer om ’n begrip van die bronteks te verkry en ’n vertaling te begin skep wat nie net oordra wat die woorde in ’n gegewe konteks beteken nie, maar ook die impak van die oorspronklike teks binne die perke van die vertaler sy eie taalstelsel oordra. Byvoorbeeld, ’n stelling dat Jesus iemand "ontmoet" het, moet versigtig vertaal word in ’n taal wat ’n onderskeid tref tussen "vir die eerste keer ontmoet (of kennis maak)", "gereeld ontmoet" en bloot "ontmoet (of raakloop)".

Werke

[wysig | wysig bron]

Gepubliseerde werke sluit die volgende in:

  • Linguistic Interludes – (Glendale, CA: Summer Institute of Linguistics, 1944 (Hersien 1947))
  • The Bible Translator – (Tydskrif begin en onder redaksie van dr. Nida (afgetree), 1949- )
  • Morphology: The Descriptive Analysis of Words – (Univ. of Michigan Press, 2de uitg. 1949)
  • Message and Mission – (Harper, 1960)
  • Customs, Culture and Christianity – (Tyndale Press, 1963)
  • Toward a Science of Translating – (Brill, 1964)
  • Religion Across Cultures – (Harper, 1968)
  • The Theory and Practice of Translation – (Brill, 1969, met C.R. Taber)
  • A Componential Analysis of Meaning – (De Gruyter; Approaches to Semiotics col. 57)
  • Language Structure and Translation: Essays – (Stanford University Press, 1975)
  • From One Language to Another – (Nelson, 1986, met Jan de Waard)
  • The Greek-English Lexicon of the New Testament Based on Semantic Domains – (UBS, 1988, met Louw)
  • Contexts in Translating – (John Benjamins Publishing Company, Amsterdam, 2002)
  • Fascinated by Languages – (John Benjamins Publishing Company, Amsterdam, 2003)

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Bankson, Benjamin A. "New Facts in Translations."
  2. ↑ "Calvary Church of Santa Ana, CA, previous pastors". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Januarie 2009. Besoek op 17 Augustus 2015.
  3. ↑ George, Calvin.
  4. ↑ http://www.nytimes.com/2011/09/04/us/04nida.html?
  5. ↑ Nida, Eugene.
  6. ↑ Nida, Red. Venuti. p. 153

Bronnelys

[wysig | wysig bron]
  • Felber, Stefan. Kommunikative Bibelübersetzung. Eugene A. Nida und sein Modell der dynamischen Äquivalenz, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 2013, 481 bll. (bevat omvattende bibliografie van Nida).
  • Ma, H. J. 2003. A study of Nida’s translation theory. Beijing: Teaching and Research Press.
  • Stine, Philip. 2005. Let the Words Be Written: The Lasting Influence of Eugene A. Nida. Brill Academic Publishers.
  • George, Calvin. The History of the Reina-Valera 1960 Spanish Bible, Morris Publishing, 2004. (Bevat ’n lang hoofstuk oor Nida se lewe en godsdiensopvattigs) Nog in druk en beskikbaar by http://en.literaturabautista.com/node/22 Geargiveer 11 April 2008 op Wayback Machine
  • Nida, Eugene. “Principles of Correspondence”. The Translation Studies Reader. Red. Lawrence Venuti. Londen: Routledge, 2004.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]