Fascinum

Gallo-Romeinse voorbeelde van die fascinum in koper. Die heel boonste een is ’n voorbeeld van die "vuis-en-fallus"-gelukbringer met ’n manus fica.
’n Fallus uitgekerf op ’n sypaadjie in Pompeji.

’n Fascinum of fascinus was in die godsdiens van die antieke Romeine die vergestalting van die goddelike fallus. Die woord kan na die god Fascinus self verwys, na falliese afbeeldings en gelukbringers of na die towerspreuke waarmee goddelike beskerming gevra is.[1] Plinius die ouere het dit genoem ’n medicus invidiae, ’n "dokter" of kuur vir afguns (invidia) of die bose oog.

Openbare godsdiens

[wysig | wysig bron]

Die Vestaalse maagde was die opsieners van die kultus van die fascinus populi Romani, die heilige afbeelding van die fallus wat een van die noodsaaklike items was vir die veiligheid van die staat (sacra Romana). Uit die Romeinse mitologie blyk die fallus was die verpersoonliking van die manlike voortplantingsvermoë en dus heilig.[2] Wanneer ’n generaal ’n oorwinning gevier het, het die Vestaalse maagde ’n afbeelding van die fascinum onder sy strydwa gehang om hom teen afguns te beskerm.[3]

Towersimbole

[wysig | wysig bron]

’n Grafiese voorstelling van die mag van die fascinum om die bose oog af te weer, word gevind op ’n Romeinse mosaïek wat ’n fallus uitbeeld wat in ’n oog ejakuleer.[4] Die motief is ook bekend van verskeie reliëfwerke van Leptis Magna in die hedendaagse Libië.[5] ’n Terracotta-beeldjie uit die 1ste eeu v.C. wys "twee fallusmannetjies wat ’n oogbal middeldeur saag".[6]

Falliese gelukbringers, dikwels met vlerke, was volop in die Romeinse kultuur, van juweliersware en klokke tot windklokkies en lampe.[7] Daar is ook geglo die fascinum beskerm kinders, veral seuns, teen die bose. Plinius het die gebruik genoem om ’n falliese gelukbringer om ’n seun se nek te hang, en voorbeelde is ontdek van ringe met falusse wat so klein was dat net kinders dit sou kon dra.[8]

Die "vuis-en-fallus"-gelukbringer was gewild onder soldate. Dit het ’n (gewoonlik) gebalde vuis aan die onderpunt van die fallus se skag gehad wat weggewys het van die eikel. Daar was verskeie voorbeeld van die vuis wat die manus fica of vyteken (met die duim tussen die eerste twee vingers) wys; dit is as ’n simbool van goeie geluk beskou.[9]

  • Basreliëf van ’n fallus met bene wat ejakuleer in ’n bose oog, waarop ’n skerpioen sit (van Leptis Magna).
    Basreliëf van ’n fallus met bene wat ejakuleer in ’n bose oog, waarop ’n skerpioen sit (van Leptis Magna).
  • ’n Man in ’n geveg met ’n fallus.
    ’n Man in ’n geveg met ’n fallus.
  • ’n Fascinum uit Pompeji.
    ’n Fascinum uit Pompeji.

Etimologie

[wysig | wysig bron]

Die Afrikaanse woord "fassineer" kom met ’n ompad van die Latynse fascinum en die verwante werkwoord, fascinare: "om die mag van die fascinum te gebruik", dit is "om towerkrag te gebruik" en dus om "te bekoor, te betower".

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Die onsydige vorm, fascinum, word meestal vir voorwerpe of towerspreuke gebruik en die manlike fascinus vir die god.
  2. ↑ Joseph Rykwert, The Idea of a Town: The Anthropology of Urban Form in Rome, Italy, and the Ancient World (MIT Press, 1988), ble. 101 en 159 online.
  3. ↑ Plinius die ouere, Natural History 28.4.7 (28.39).
  4. ↑ Daniel Ogden, Magic, Witchcraft, and Ghosts in the Greek and Roman Worlds: A Sourcebook (Oxford University Press, 2002), bl. 225 online.
  5. ↑ Catherine Johns, Sex or Symbol? Erotic Images of Greece and Rome (Routledge, 1982), bl. iv;Rediscovering Pompeii («L'Erma» di Bretschneider, 1990), bl. 147.
  6. ↑ Craig Arthur Williams, Roman Homosexuality: Ideologies of Masculinity in Classical Antiquity p. 92 online.
  7. ↑ Williams, Roman Homosexuality, p. 92.
  8. ↑ Martin Henig, Religion in Roman Britain (Londen: BT Batsford BPK, 1984), ble. 185–186 online, met ’n foto.
  9. ↑ Henig, Religion in Roman Britain, bl. 176; Portable Antiquities Scheme, cat num: LIN-2BE126, http://finds.org.uk/database/search/results/q/LIN-2BE126

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]