Griekse Donker Eeue

Deel van 'n reeks oor die
Geskiedenis van Griekeland
Griekse Bronstydperk
Egeïes • Helladies • Sikladies • Minoïes • Miceens
Antieke Griekeland
Donker eeue • Argaïes • Klassiek • Hellenisties • Romeins
Middeleeuse Griekeland
Bisantyns • Frankies en Latyns • Ottomaans
Moderne Griekeland
s • b • w

Die Griekse Donker Eeue of die Geometriese of Homeriese tydperk (omstreeks 1100–800 v.C.)^[1][2] is terme wat gebruik word om te verwys na die tyd in die geskiedenis van Griekeland vanaf die veronderstelde Doriese inval en die einde van die Miceense tydperk omstreeks 1100 v.C., tot met die eerste tekens van die poleis van Argaïese Griekeland in die 9de eeu v.C.

Argeologiese bewyse dui op ’n wydverspreide verval van die Bronstyd-beskawing in die oostelike Middellandse See-gebied aan die begin van dié tydperk, aangesien die groot paleise en stede van die Miceense tyd vernietig of verlaat is. Omstreeks dié tyd het die beskawing van die Hetiete groot ontwrigting ondervind en stede van Troje tot Gasa is verwoes.

Ná die verval was daar minder en kleiner nedersettings, wat dui op hongersnood en ontvolking. In Griekeland het geskrewe Grieks in onbruik geraak. Die versierings van potte ná omstreeks 1100 v.C. ontbreek die figuratiewe ontwerpe van die Miceense tyd en is beperk tot kleiner, algemene geometriese style (1000–700 v.C.). Daar is vroeër geglo alle kontak is in dié tyd verbreek tussen Griekeland en buitelandse magte, hoewel bewyse intussen gevind is dat daar wel kulturele en handelsbande met die ooste was, veral die Levant-kus, en van ’n Griekse teenwoordigheid in Siprus en aan die Siriese kus.

Val van die Micene

Vanaf omstreeks 1200 v.C. het die paleissentrums en die omliggende nedersettings van die Micene se hoogs georganiseerde kultuur begin verval en teen 1050 v.C. het die herkenbare eienskappe van die Miceense kultuur verdwyn. Die verval in die Miceense en Bronstydperk word dikwels toegeskryf aan ’n klimaats- en omgewingskatastrofe, tesame met ’n inval deur die Doriërs of die Seevolke en die wydverspreide beskikbaarheid van ysterwapens, maar nie een enkele teorie verklaar die argeologiese bewyse nie.

Seevolke

Omstreeks dié tyd het grootskaalse opstande plaasgevind in verskeie dele van die oostelike Middellandse See-gebied. Pogings om bestaande koninkryke omver te werp is ook deur omringende volke aangewend as gevolg van ekonomiese en politieke onstabiliteit. ’n Deel van die Hetitiese koninkryk is ingeval en oorwin deur die sogenaamde Seevolke, wie se oorsprong onduidelik is. Hulle kon van verskillende dele van die Middellandse See-gebied gekom het soos die Swartsee, Egeïese See en Anatolië. Die 13de- en 14de-eeuse inskripsies by Karnak en Luxor is die enigste bronne van die naam "Seevolke", ’n term wat die Antieke Egiptenare geskep het.^[3]

Donkereeuse kultuur

Met die verval van die paleissentrums is geen monument-steengeboue meer gebou nie en die praktyk van muurskildering kon gestaak gewees het. Geskrewe Grieks het ook in onbruik geraak, belangrike handelsbande is beëindig en dorpe is verlaat. Die Griekse bevolking het afgeneem^[4] en die wêreld van georganiseerde staatsleërs, konings, amptenare en herverspreidingsnetwerke het verdwyn. Die meeste inligting oor dié tydperk kom uit begraafplase en die inhoud van grafte. In watter mate die vroegste Griekse letterkundige bronne, die werk van Homeros en Hesiodos (8ste–7de eeu v.C.), die lewe in die 9de en 8ste eeu v.C. beskryf, is ’n saak waaroor gedebatteer word.

Vanweë die uiteenlopende oorblyfsels wat op verskillende terreine gevind is, kan ’n mens nie regtig in die algemeen praat van ’n Donkereeuse beskawing nie.^[5] Tholosgrafte het bestaan in die Thessalië en Kreta van die vroeë Ystertydperk, maar in die algemeen nie elders nie; in Attika is afgestorwenes veras, maar daarnaby in Argolis is hulle begrawe.^[6] Sommige dele van Griekeland, soos Attika, Euboea en sentrale deel van Kreta, het ekonomies vinniger herstel as ander streke, maar die lewe van die armste Grieke sou eeue lank min of meer onveranderd gebly het. Landbou, wewery, metaalwerk en pottebakkery is steeds beoefen, hoewel op ’n kleiner skaal en net vir plaaslike gebruik.

Daar was ’n paar tegniese verbeterings tussen omstreeks 1050 en 900 v.C., soos beter pottebakkerstegnologie, wat gelei het tot ’n beter draaiwiel en beter potvorms, en ’n kompas om perfekte sirkels en halfsirkels te trek vir versierings. Beter glasure is geskep omdat die klei teen hoër temperature gebak is. Oor die algemeen was die neiging egter tot eenvoudiger stukke en minder tyd is bestee aan die skepping van mooi kunsartikels.

In dié tyd is ystersmeltery aangeleer uit Siprus en die Levant, en die Grieke het daarop verbeter. Moderner ysterwapens was nou in die bereik van gewone soldate. Vanaf 1050 v.C. het baie klein plaaslike ysterbesighede ontstaan en teen 900 v.C. was feitlik alle wapens wat in grafte gevind is, van yster.

Hoewel bewyse min is, is daar tekens dat Grieke omstreeks 1000 v.C. na dele soos die kus van Anatolië versprei het, en in Siprus is al Griekse keramiekstukke ontdek.^[7] ’n Kolonie Grieke het hulle aan die Siriese kus gevestig en daar is tekens in Kreta en aan die kus van Klein-Asië van ’n herlewing in handelsbande met die Grieke.^[8]

Verwysings

1. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Augustus 2012. Besoek op 8 November 2014.
2. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Desember 2016. Besoek op 8 November 2014.
3. Sandars (1978).
4. Snodgrass 1971:360-68.
5. James Whitley, "Social Diversity in Dark Age Greece", The Annual of the British School at Athens 86 [1991:341–365] p. 342, 344ff.
6. Snodgrass 1971:140–212.
7. V. Karageorghis, Early Cyprus, 2002.
8. R.W.V. Catling, "Exports of Attic protogeometric pottery and their identification by non-analytical means", Annual of the British School at Athens 93 (1998:365-78), in Robin Lane Fox, Travelling Heroes in the Epic Age of Homer, 2008:48

Bronne

• Latacz, J. '"Between Troy and Homer : The so-called Dark Ages in Greece", in: Storia, Poesia e Pensiero nel Mondo antico. Studi in Onore di M. Gigante, Rome, 1994.
• Snodgrass, Anthony M. (c. 2000). The dark age of Greece : an archaeological survey of the eleventh to the eighth centuries BC. New York: Routledge. ISBN 0-415-93635-7.
• Sandars, N.K. (c. 1978). The Sea Peoples: Warriors of the ancient Mediterranean 1250–1150 BC. London: Thames and Hudson. ISBN 0-500-02085-X.
• Whitley, James, Style and Society in Dark Age Greece: The Changing Face of a Pre-literate Society, 1100–700 BC, Cambridge University Press, 2003, Series : New Studies in Archaeology.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia