Hammoerabi

Hammoerabi
Koning van Babilon
Die bopunt van die stela van die regskode van Hammoerabi
Regeer	1792 v.C.-1750 v.C. [1]
Gebore	c. 1792 v.C.; Babilon
Oorlede	1750 v.C.; Babilon
Voorganger	Sin-Moeballit
Opvolger	Samsoe-iloena
Kinders	Samsoe-iloena

Hammoerabi (Akkadies, afgelei van Amorities ˤAmmoerāpi, "die bloedverwant is 'n geneser," van ˤAmmoe, "voorvaderlike bloedverwant," en Rāpi, "geneser") was die sesde koning van Babilon, van 1792 v.C. tot met sy dood omstreeks 1750 v.C..^[2] Na die abdikasie van sy vader, Sin-Moeballit, het hy die eerste koning van die Babiloniese ryk geword deurdat hy Babiloniese beheer in Mesopotamië uitgebrei het deur 'n reeks oorloë teen aangrensende koninkryke.^[3] Hoewel sy magsfeer ten tyde van sy dood die hele Mesopotamië ingesluit het, kon sy opvolgers nie die ryk in stand hou nie.

Hammoerabi is bekend vir 'n stel wette, die Kode van Hammoerabi, wat een van die eerste geskrewe siviele regskodes in die opgetekende geskiedenis is. Hierdie wette is bewaar op 'n kliptablet van sowat 2,4 meter hoog wat in 1901 ontdek is. Danksy sy moderne reputasie as wetgewer word Hammoerabi se portret in baie regeringsgeboue dwarsoor die wêreld aangetref.

Hammoerabi verenig Mesopotamië

Hammoerabi, 'n Amoriet van geboorte, was die sesde koning in die eerste dinastie van Babilon en het van omstreeks 1792 tot omstreeks 1750 v.C. geregeer. In die eerste jare van sy bewind het hy sy mag geleidelik langs die benedeloop van die Eufraat uitgebrei en onder meer Uruk en Isin verower.

Uit die koninklike argiewe van Mari, wat tussen 1933 en 1938 opgegrawe is, blyk dit dat die meeste klein koninkryke bondgenootskappe aangegaan het met een van die 4 groot konings: Sjamsji-Adad, Zimri-Lim, Rim-Sin of Hammoerabi. In sy 30e bewindsjaar (1762 v.C.) het Hammoerabi 'n oorlog met sy sterk bure aangeknoop. In 2 veldtogte na mekaar het hy die Elamiete, 'n volk wat in die noordooste van Mesopotamië aan die opkom was, en Rim-Sin van Larsa verslaan.

Die hele Midde- en Suid-Mesopotamië was nou verenig. Vyf jaar later het Hammoerabi Mari in die noorde verwoes. In sy laaste jare as koning het hy ook die Assiriërs se gebied rondom Assur, asook Nineve, verder na die noorde, beheer. Hy het homself nou koning van Sumer en Akkad genoem, waarmee hy wou aandui dat hy homself as opvolger van die konings van die groot Mesopotamiese ryke beskou het.

Bestuur van Hammoerabi

Die verstedelikte gebied aan die monding van die twee riviere wat tradisioneel die setel van die politieke mag in Mesopotamië was, was in Hammoerabi se tyd besig om te verval. Moderne navorsing het daarop gedui dat die verval gedeeltelik veroorsaak is deur die versouting van die landbougrond. Hammoerabi kon sy magsetel nie na die aanloklike noordelike deel verskuif nie omdat die Amoriete te min steun daar gehad het.

Nog 'n probleem vir Hammoerabi was die verdeeldheid in sy ryk. Hammoerabi se wetboek en die korrespondensie tussen hom en sy goewerneurs gee 'n aanduiding van die verdeeldheid en maatskaplike verskille in die ryk. Die hoogste posisie in die maatskaplike lewe is ingeneem deur die awiloem, die grootgrondbesitter. Daarna het gevolg die moeskhenoem, wat waarskynlik 'n gewone burger of ʼn tempel- of paleisamptenaar was. Die wardoem (slaaf of onderdaan) het die minste aansien gehad.

Die tamkaroem het 'n afsonderlike posisie beklee: hy was terselfdertyd bestuurder en onafhanklike handelaar. Hammoerabi het sy bestuur doeltreffender probeer maak deur groot dele van die kroongrond aan bestuurders, soldate en private individue te leen in ruil vir hul dienste. Op die manier het hy wei die bestuur onder beheer gehad, maar op die lang duur het dit die posisie van die koning verswak en het kroongrond deur erfreg in die hande van private persone beland.

Hy het verskeie bestuurshervormings ingestel, onder meer diensplig om besproeiing in stand te hou. Hy het ook goewerneurs aangestel om teen stand te onderdruk in stede wat voorheen onafhanklik was, maar dit kon die dreigende ondergang nie terughou nie.

Hammoerabi se kode

In 1902 is daar in Susa 'n opgerigte steen of stele opgegrawe waarop honderde wette in Akkadies gegraveer was. Sedertdien is nog meer "wetboeke" in Mesopotamië gevind, wat daarop dui dat die stele van Hammoerabi nie die oudste Mesopotamiese wetboek was nie, al was dit die omvangrykste.

Daar is byvoorbeeld ouer wetsbepalings uit die tyd van Ur-Nammu (koning van Ur, omstreeks 2112 tot 2095 v.C.) en van Lipit-Isjtar (koning van Isin, omstreeks 1934 tot 1924 v.C.), wat in Sumeries geskryf is. Kort voor Hammoerabi het Dadusja, Koning van Esjnuna, ʼn wetboek in Akkadies laat opstel. Die wetboek het waarskynlik as model vir Hammoerabi gedien. In die plegtige inleiding tot sy regskode verklaar Hammoerabi dat die gode hom gevra het om ʼn regstelsel aan die mense te verskaf en om leiding te gee.

Omdat daar in die duisende kleitablette wat op reg sake betrekking gehad het, net twee maal vaag na Hammoerabi se bepalings verwys word, het Hammoerabi se wetboek waarskynlik geen wetsgesag gehad nie en is dit waarskynlik net opgestel om aan regters leiding te gee. Daarom word al die moontlikhede in 'n regsituasie nie behandel nie, maar net een voorbeeld. Reël 205 van die kode lui byvoorbeeld: "Wanneer 'n slaaf van 'n burger 'n ander burger op sy kakebeen slaan, sal die slaaf se een oor afgesny word."

Verskeie bepalings handel oor die strafreg en is gegrond op die beginsel "'n oog vir 'n oog en 'n tand vir ʼn tand", die ius talionis. Die bepalings in Hammoerabi se kode stem baie ooreen met Moses se wetgewing, wat in die 14e eeu v.C. opgestel is. Die twee regstelsels het waarskynlik onafhanklik van mekaar ontstaan, maar albei was gegrond op die regsopvattinge wat destyds algemeen in die Nabye Ooste gegeld het.

Verval van Hammoerabi se ryk

Onmiddellik na Hammoerabi se dood het groot opstande in Suid-Babilonië uitgebreek. Hammoerabi se seun, Samsoe-Iloena, wat van omstreeks 1749 tot 1712 v. C. Geregeer het, kon die opstande nog onderdruk, maar kon niks doen aan die toenemende verdeling van die kroongrond en die kwynende mag van die koning nie. Uiteindelik is die ryk geleidelik vanuit die suide ingeneem, eers deur invalle van die Kassiete uit die sentrale bergland van Persie en later ook deur die Elamiete. Die Kassiete het Babilon omstreeks 1550 v.C. verwoes.

Verwysings

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409508 band

1. In hoë middelste chronologie, sien Venus-tablet van Ammisaduqa
2. kyk Arnold 2006, p. vii. Sy geboortedatum is onbekend, kyk byvoorbeeld, Van de Mieroop 2005, p. 1.
3. Beck, Roger B.; Black, Linda; Krieger, Larry S.; Naylor, Phillip C.; Shabaka,, Dahia Ibo (1999). World History: Patterns of Interaction. Evanston, IL: McDougal Littell. ISBN 0-395-87274-X. OCLC 39762695.