Herpes simplex

Herpes simplex
Klassifikasie en eksterne bronne
Herpes labialis op die onderlip.
Herpes labialis op die onderlip.
ICD-10 A60, B00, G05.1, P35.2
ICD-9 054.0, 054.1, 054.2, 054.3, 771.2
DiseasesDB 5841
eMedicine med/1006
MeSH D006561
Mediese waarskuwing

Herpes simplex (Grieks: ἕρπης herpēs= "kruipend" of "sluimerend") is 'n virale siekte wat veroorsaak word deur die herpes simplex-virus (HSV).[1] Infeksies word geklassifiseer na gelang van die deel van die liggaam wat besmet is. Orale herpes tas die gesig of mond aan. Dit kan lei tot groepies klein blasies wat dikwels koorsblare genoem word, of dit kan net 'n seer keel veroorsaak.[2][3] Genitale herpes, dikwels eenvoudig bekend as herpes, bring geringe simptome mee of vorm blase wat oopbreek en klein swere vorm. Dit genees gewoonlik binne twee tot vier weke. Voordat die blasies verskyn kan daar 'n tintelende gevoel of steekpyne ervaar word. Herpes wissel tussen periodes van aktiewe siekte gevolg deur simptoomvrye periodes. Die eerste episode is dikwels meer ernstig en kan gepaardgaan met koors, spierpyne, geswelde limfkliere en hoofpyn. Met verloop van tyd neem die frekwensie en hewigheid van aktiewe siekperiodes af.[1] Ander siektes wat veroorsaak word deur die herpes simplex-virus sluit onder andere in: herpetiese fyte wat die vingers aantas,[4] herpes van die oog,[5] herpes infeksie van die brein,[6] en neonatale herpes wat pasgebore babas affekteer.[7][1]

Nadat besmetting plaasgevind het, word die virusse met die sensoriese senuwees langs vervoer tot by die senuweeselliggame waar hulle lewenslank woon. Oorsake vir herhalende infeksie mag wees as gevolg van verminderde immuunfunksie, stres en blootstelling aan sonlig.[2][8] Mondelinge en genitale herpes word gewoonlik gediagnoseer op grond van die simptome wat voorkom.[2] Die diagnose kan bevestig word deur virale kultuur of die opsporing van herpes DNA in die vloeistof wat afkomstig is uit die blase.

Wêreldwye koerse van óf HSV-1 of HSV-2 is tussen 60% en 95% in volwassenes.[9] HSV-1 word gewoonlik opgedoen tydens die kinderjare.[1] Beide koerse verhoog as mense verouder.[9] Meeste mense met HSV-2 besef nie dat hulle besmet is nie.[1]

Klassifikasie

[wysig | wysig bron]

Herpes simplex word verdeel in twee tipes: HSV-1 veroorsaak hoofsaaklik mond, keel, gesig, oog en sentrale senuweestelsel infeksies, terwyl HSV-2 hoofsaaklik anogenitale infeksies veroorsaak. Beide kan egter lei tot infeksies in alle areas.[9]

Tekens en simptome

[wysig | wysig bron]
Herpes infeksie

HSV-infeksie veroorsaak verskeie afsonderlike mediese ongesteldhede. Algemene infeksie van die vel of slymvlies kan die gesig en mond affekteer, asook genitalieë (genitale herpes) of hande (herpetiese fyte). Meer ernstige versteurings kom voor wanneer die virus die oog besmet en beskadig (herpes keratitis), of die sentrale senuweestelsel binnedring en die brein beskadig (herpes enkefalitis). Mense met 'n onvolwasse of onderdrukte immuunstelsel, soos pasgeborenes, orgaan-ontvangers of mense met VIGS, is geneig tot ernstige komplikasies as gevolg van HSV infeksies. HSV infeksie word ook  verbind met die kognitiewe agterstande van bipolêre versteuring,[10] en Alzheimer se siekte, alhoewel dit dikwels berus op die genetika van die besmette persoon.

HSV kan nooit uit die liggaam verwyder word deur die immuunstelsel nie. Na afloop van 'n primêre infeksie, gaan die virus die senuwees binne op die plek van die primêre infeksie, migreer dan na die selliggaam van die neuron, en word sluimerend in die senuweeknoop (ganglion).[11] As gevolg van die primêre infeksie, produseer die liggaam teenliggaampies  vir die spesifieke tipe HSV, en dit werk voorkomend in teen 'n daaropvolgende infeksie van daardie tipe virus op n nuwe area. By mense wat met HSV-1-besmet is na afloop van 'n orale besmetting, word hulle deur serokonversie beskerm teen verdere infeksies soos fyte, genitale herpes en herpes van die oog. Dit blyk dat vroeëre HSV-1 serokonversie die simptome van 'n latere HSV-2 infeksie kan verminder, hoewel HSV-2 nog steeds opgedoen kan word.

Baie mense wat besmet is met HSV-2 vertoon geen fisiese simptome nie—individue met geen simptome word beskryf as asimptomaties of dat hul subkliniese herpes het.[12]

Toestand Beskrywing Illustrasie
Herpetiese gingivostomatitis Herpetiese gingivostomatitis kom gewoonlik tydens die eerste herpes infeksie voor.
Herpes labialis Infeksie vind plaas wanneer die virus in aanraking kom met orale slymvlies of geskaafde vel.
Herpes genitalis Simptomaties manifesteer 'n primêre HSV-1 of HSV-2 geslagtelike infeksie as bondels ontsteekte puisies en blasies op die uitwendige geslagsdele – dit lyk baie soos koorsblare.
Herptiese fyt en herpes gladiatorum Herpes fyte is 'n pynlike infeksie wat gewoonlik die vingers en duime aantas. Infeksie kan ook soms op die tone of naelriem voorkom. Mense wat aan kontaksport deelneem, soos stoei en rugby, kan herpes gladiatorum opdoen wat deur HSV-1 veroorsaak word. Dit verskyn as vel sere op die gesig, ore en nek. Simptom esluit in hoofpyn, seer keel en geswelde kliere. Dit kan soms ook die ooglede affekteer.
Herpes enkefalitis en Herpes meningitis 'n Herpes infeksie van die brein wat vermoedelik veroorsaak word wanneer die virus   ( gereaktiveerde HSV-1) vanaf die gesig oorgedra word langs die trigeminale senuwee akson tot by die brein. HSV is die mees algemene oorsaak van virale enkefalitis. Die virus val meesal die temporale lob van die brein aan.[13] HSV-2 is die mees algemene oorsaak van Mollaret meningitis.
Herpes esofagitis Simptome mag wees dat dit pynlik of moeilik is om te sluk. Dit word dikwels geassosieer met verswakte immuunfunksie bv: MIV.

Patofisiologie

[wysig | wysig bron]
Herpes afwerping[14]
HSV-2 genitaal 15-25% van dae
HSV-1 oraal 6-33% van dae
HSV-1 genitaal 5% van dae
HSV-2 oraal 1% van dae

Herpes word opgedoen deur direkte kontak met 'n aktiewe letsel of liggaamsvloeistof van 'n besmette persoon.[15] Herpes simplex-virus 2 word tipies oorgedra deur direkte vel-tot-vel kontak met 'n besmette individu, maar kan ook opgedoen word deur blootstelling aan besmette speeksel, semen, vaginale vloeistof of die vloeistof uit herpetiese blase.[16] Wanneer 'n nuwe individu besmet word, beweeg die HSV deur klein stukkende plekkies in die vel of slymvliese van die mond of genitale areas. Selfs mikroskopiese skaafplekkies op die slymvliese is voldoende om die virus toegang te gee.

HSV asimptomatiese afskilfering gebeur een of ander tyd met die meeste individue wat besmet is met herpes. Dit kan in 50% van gevalle voorkom meer as 'n week voor of na 'n simptomatiese herhaling.[17]  Besmette mense wat geen sigbare simptome het nie kan nog steeds afskilfer en virusse oordra deur middel van hul vel; asimptomatiese afskilfering verteenwoordig die mees algemene vorm van HSV-2-oordrag.[17] Asimptomatiese afskilfering kom meer gereeld voor in die eerste 12 maande vandat HSV opgedoen is. Gelyktydige infeksie met MIV verhoog die frekwensie en duur van asimptomatiese afskilfering.[18]

Diagnose

[wysig | wysig bron]

Primêre orale herpes word maklik identifiseer met 'n kliniese ondersoek van persone wat geen geskiedenis het van letsels of van kontak met 'n persoon met bevestigde HSV-1 infeksie. Die voorkoms en verspreiding van sere kom voor as  veelvuldige, ronde, oppervlakkige mondswere en gaan gepaard met akute gingivitis.[19] Dit is moeiliker om volwassenes te diagnoseer wat geen simptome vertoon nie. Wanneer daar nie letsels in die mond voorkom nie, word orale herpes dikwels verwar met impetigo wat 'n bakteriële infeksie is.

Genitale herpes kan moeiliker wees om te diagnoseer as orale herpes omdat die meeste mense met HSV-2-infeksie geen klassieke simptome vertoon nie.[19] Diagnose word verder bemoeilik omdat talle ander toestande ooreenkomste toon met genitale herpes: swaminfeksie, lichen planus, atopiese dermatitis en uretritis.[19] Laboratorium toetsing word dikwels gedoen om 'n diagnose van genitale herpes te bevestig.

Voorkoming

[wysig | wysig bron]
Beskerming soos kondome kan die risiko van herpes oordrag verminder.

In byna alle seksueel oordraagbare infeksies is vroue meer vatbaar om genitale HSV-2 op te doen as mans.[20]  Die gebruik van kondome is meer effektief om die oordrag vanaf mans na vroue te voorkom as andersom. Dit blyk dat vorige HSV-1 infeksie die risiko onder vroue drievoudig verlaag om 'n HSV-2 infeksie op te doen.[21][22]

Asimptomatiese draers van die HSV-2 virus is egter aansteeklik. In baie gevalle word persone eers bewus van hulle eie infeksie wanneer daar horisontale oordrag plaasvind na 'n seksmaat, of vertikale oordrag van neonatale herpes na pasgebore babas. Aangesien meeste asimptomatiese individue onbewus is van hul infeksie, word hul as 'n hoë risiko beskou in die verspreiding van HSV.[23]

In Oktober 2011 is aangemeld dat die  teen-MIV middel tenofovir, wat topikaal gebruik word in 'n antiseptiese vaginale jel, die seksuele oordrag van die herpes virus met 51% verlaag.[24]

Versperringsmetodes

[wysig | wysig bron]

Kondome bied matige beskerming teen HSV-2 in beide mans en vroue, terwyl gereelde kondoomgebruikers 'n 30% verlaagde risiko het om HSV-2 op te doen in vergelyking met diegene wat nooit kondome gebruik nie.[25] Die vroulike kondoom bied beter beskerming as die manlike kondoom aangesien dit die labia bedek.[26] Die virus kan nie deur 'n sintetiese kondoom dring nie, maar die manlike kondoom se effektiwiteit is beperk[27] omdat herpes swere op areas voorkom wat nie deur die kondoom bedek word nie; weerhouding van seksuele aktiwiteit totdat die swere te volle genees het is 'n manier om die risiko van oordrag te beperk.[28] In gevalle waar een persoon 'n herpes infeksie het en die ander persoon het nie, kan die gebruik van antivirale medisyne soos valaciclovir, tesame met 'n kondoom, die kanse verder verminder dat die gesonde persoon besmet word.[11] Daar word navorsing gedoen op topikale antiseptiese middels wat  chemikalieë bevat wat die virus direk inaktiveer en virale deurgang blokkeer.[11]

Antivirale middels

[wysig | wysig bron]

Asimptomatiese genitale HSV-2 virale afskilfering vind na raming 20% van dae per jaar plaas in pasiente wat nie antiviralee behandeling ontvang nie; teenoor 10% van dae tewyl antivirale behandeling ondergaan  word. Antivirale middels verminder asimptomatiese afskilfering.[17]

Hantering

[wysig | wysig bron]

Daar is geen metode wat die herpesvirus in die liggaam kan uitwis nie, maar antivirale medikasie kan die herhaling, duur en hewigheid van die infeksie verminder. Pynstillers soos ibuprofeen en parasetamol kan pyn en koors verlig. Topikale verdoofmiddels soos prilokaïen, lignokaïen, bensokaïen en tetrakaïen verlig jeuk en pyn.[29][30][31]

Alternatiewe medisyne

[wysig | wysig bron]

Sekere dieetaanvullings en alternatiewe geneesmiddels maak daarop aanspraak om voordelig te wees in die behandeling van herpes.[32] Daar is egter onvoldoende bewyse om die gebruik van hierdie middels te steun; insluitend echinacea, eleuthero, L-lisien, sink, monolourien, by-produkte en aloe vera (aalwyn).[33] 'n  Aantal kleiner studies dui op moontlike voordele van hierdie produkte, maar die voorlopige studies is nog nie bevestig deur ewekansige gekontroleerde studies nie.[34]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 "Genital Herpes – CDC Fact Sheet". cdc.gov.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Balasubramaniam, R; Kuperstein, AS; Stoopler, ET (April 2014).
  3. ↑ Mosby (2013).
  4. ↑ Wu, IB; Schwartz, RA (March 2007).
  5. ↑ Rowe, AM; St Leger, AJ; Jeon, S; Dhaliwal, DK; Knickelbein, JE; Hendricks, RL (January 2013).
  6. ↑ Steiner, I; Benninger, F (December 2013).
  7. ↑ Stephenson-Famy, A; Gardella, C (December 2014).
  8. ↑ Elad S, Zadik Y, Hewson I, et al.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Chayavichitsilp P, Buckwalter JV, Krakowski AC, Friedlander SF (April 2009).
  10. ↑ Dickerson FB, Boronow JJ, Stallings C, et al.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Gupta R, Warren T, Wald A (December 2007).
  12. ↑ Handsfield HH (2000).
  13. ↑ Herpes Encephalitis at eMedicine
  14. ↑ Warren, Terri (2009).
  15. ↑ "AHMF: Preventing Sexual Transmission of Genital herpes".
  16. ↑ Wysocki, edited by Anita L. Nelson, JoAnn Woodward ; foreword by Susan (2006).
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Leone P (2005).
  18. ↑ Kim H, Meier A, Huang M, Kuntz S, Selke S, Celum C, Corey L, Wald A (2006).
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Fatahzadeh M, Schwartz RA (2007).
  20. ↑ Carla K. Johnson (August 23, 2006).
  21. ↑ Wald A, Langenberg AG, Krantz E, et al.
  22. ↑ Mertz, GJ; Benedetti J; Ashley R; Selke SA; Corey L. (1 February 1992).
  23. ↑ "Genital Herpes – CDC Fact Sheet".
  24. ↑ McNeil DJ. http://www.nytimes.com/2011/10/21/health/research/21herpes.htmlTopical Tenofovir, a Microbicide Effective against HIV, Inhibits Herpes Simplex Virus-2 Replication.
  25. ↑ Emily T. Martin, MPH; Elizabeth Krantz, MS; Sami L. Gottlieb, MD, MSPH; Amalia S. Magaret; Andria Langenberg, MD; Lawrence Stanberry, MD; Mary Kamb, MD, MPH; Anna Wald, MD, MPH (2009).
  26. ↑ "Putting Herpes in Perspective" Geargiveer 25 Februarie 2021 op Wayback Machine.
  27. ↑ "Condom Effectiveness – Male Latex Condoms and Sexually Transmitted Diseases".
  28. ↑ "STD Facts – Genital Herpes".
  29. ↑ O'Mahony C, Timms MS, Ramsden RT (December 1988).
  30. ↑ Kaminester LH, Pariser RJ, Pariser DM, et al.
  31. ↑ Leung DT, Sacks SL (October 2003).
  32. ↑ Reviewed by EBSCO CAM Review Board in July 2012.
  33. ↑ Perfect MM, Bourne N, Ebel C, Rosenthal SL (Oktober 2005).
  34. ↑ Beauman, JG (15 Oktober 2005).

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]