Ibn Khaldun

Ibn Khaldun
Standbeeld by die Katedraal van St Vincent de Paul, Avenue Habib Bourguiba, Tunis
Gebore	(1332-05-27)27 Mei 1332 Tunis, Tunisië
Oorlede	19 Maart 1406 (op 73) Kaïro, Egipte
Vakgebied	Historiografie, sosiologie, ekonomie, geskiedenis, politieke wetenskap
Bekend vir	Sikliese teorie van ryke, Asabiyyah, ekonomiese groeiteorie, vraag en aanbodteorie
Beïnvloed deur	Ibn Jarir, Ibn Hazm, At-Turtushi, Ibn Abi Zar, Muhammad ibn Zakarīya Rāzi
Invloed op	Ibn al-Khatib, Ibn al-Azraq, Ibn al-Sakkak, Al-Maqrizi

Ibn Khaldun (/ˌɪbənxælˈduːn/; Arabies: أبو زيد عبد الرحمن بن محمد بن خلدون الحضرمي‎‎, Abū Zayd ‘Abd ar-Raḥmān ibn Muḥammad ibn Khaldūn al-Ḥaḍramī; 27 Mei 1332 – 19 Maart 1406) was 'n Arabiese historikus, astronoom, ekonoom en wiskundige. Dit word beweer dat hy 'n voorloper van die moderne dissiplines van sosiologie en demografie was.^[1]

Hy is veral bekend vir sy boek, die Muqaddimah of Prolegomena ("Inleiding"). Die boek het die 17de eeuse Ottomaanse geskiedkundiges soos Kâtip Çelebi, Ahmed Cevdet Pasha en Mustafa Naima beïnvloed, hulle het die teorieë in die boek gebruik om die groei en ondergang van die Ottomaanse Ryk te analiseer.^[2]

19de-eeuse Europese geleerdes erken die belangrikheid van die boek en beskou Ibn Khaldun as een van die grootste denkers van die Middeleeue.^[3]

Biografie

Die ouers van Ibn Khaldun het oorspronklik uit Hadramaut in Jemen gekom. Hy behoort tot die Banu Khaldun-Al Hadrami-stam, afstammelinge van die Beni Hassan. Die voorvader van die stam was Othman ibn Bakr ibn Khalid, wat "Khaldun" genoem word. Hy was 'n Jemenitiese Arabier wat by die veroweraars betrokke was wat die verwantskap met Wa'il ibn Hujr, een van die metgeselle van die Islamitiese profeet, gedeel het. Ibn Khaldun is in Tunisië gebore en verhuis daarna na Marokko en Spanje.^[4]

Hy ontvang sy opleiding in Fez in Marokko en het die Koran en die Islamitiese jurisprudensie van die Sjaria volgens die skool van Malikieten bestudeer. Voorts het hy ook Arabiese literatuur, filosofie, wiskunde en astronomie bestudeer.

Hy werk vir die Merinidiese en Sianidiese sultans van Fez en Tlemcen, en later vir die Egiptiese sultan Barquq, maar in 1375 het hy na Granada gegaan om die politieke chaos in Noord-Afrika te ontkom. Daar word hy om politieke redes die land uitgesit, waarna hy in Qalat Ibn Salama reggekom het, 'n dorpie naby Tiaret, waar hy sy boek oor die wêreldgeskiedenis geskryf het.

In die al-Moekaddima (ook Muqaddimah, in die Grieks bekend as Prolegomena) van sy vernaamste werk, die Kitab al-Ibar (Arabies vir: Boek van Voorbeelde) beskyf Khaldun die geskiedenis van die Islam in Noord-Afrika. Hierdie werk word gesien as 'n baie belangrike en gesaghebbende bron van inligting oor die tydperk en 'n historiografiese hoogtepunt.

Hy beweer dat die siklus van opkoms en verval van wêreldryke en beskawings behalwe deur politieke ook deur geografiese en klimatologiese faktore beïnvloed word. Hy het sy teorieë gebaseer op die geskiedenis van die Berberse dinastieë in Noord-Afrika, maar ook op die van die vroeë Arabiese kalifate. Die Ottomane het later belangstelling vir sy werk gekry weens die opkoms en verval van hul eie ryk.^[5]

Ibn Khaldun was skerp in sy oordeel oor die gevolge van die invalle in Noord-Afrika van die Banu Hilal Bedoeïene, wat vanaf die 11de eeu met groot kuddes vee uit die verdroogte Arabië gekom het, aar die vrugbare Noord-Afrikaanse landbougrond laat kaalvreet, waarna sandstorms die vrugbare bolaag wegwaai. Hy noem hulle 'n leër sprinkane wat alles verniel wat op hul pad kom.

Sosiologie

Ibn Khaldun word deur mense wat bekend is met die Islamitiese wêreld een van die grondleggers van die sosiologie genoem. Sy werke word beskou as baanbrekend. Hy soek na verbande van oorsaak en gevolg, na analogie tussen vandag en verlede en hy het die invloed van die omgewing en van die ekonomiese omstandighede in aanmerking geneem. Daarom word hy beskou as 'n pionier in die sosiologie.

Na 'n studie van die sosiaae-maatskaplike strukture van die Berbers het hy die solidariteit, gemeenskapsin, deur hom asabiyah genoem, die sterkste in stamgemeenskappe omdat dit gebaseer is op bloed-en-stamverwantskap en omdat, sonder solidariteit, oorlewing in 'n moeilike omgewing onmoontlik is. As hierdie solidariteit saam gaan met die ander sterkste gemeenskap band, naamlik godsdiens, dan lei die kombinasie van beide tot onoorwinlikheid.

Ook word hy deur sy bekendheid met die Islamitiese wêreld die grondlegger van die moderne geskiedskrywing gesien, omdat hy nie net geskiedenis geskryf het soos Herodotus nie, maar reëls en 'n basis geformuleer het vir geskiedskrywing. Met Ibn Khaldun word die geskiedenis 'n metodies bestudeerde en beskryfde onderwerp, waarmee hy die weg oopgemaak om geskiedskrywing tot wetenskap uit te brei.

Politieke visie

Ibn Khaldun hoop en verwag dat die Turks-Mongoolse veroweraar Timur, wat hy by vredesonderhandelings te Damaskus in 1400 ontmoet het as afgevaardigde van Sultan al-Nasir (Kairo), en van wie hy baie onder die indruk was, in staat sou wees die Moslems te vereenig ( in asabiyah, sosiale eenheid) en sodoende 'n renaissance van die Islam sou bewerkstellig. Hierdie hoop moes hy uiteindelik laat vaar.

Verwysings

1. Joseph J. Spengler (1964). "Economic Thought of Islam: Ibn Khaldun", Comparative Studies in Society and History, 6(3), pp. 268-306.
      Jean David C. Boulakia (1971). "Ibn Khaldûn: A Fourteenth-Century Economist", Journal of Political Economy, 79(5), pp. 1105–1118.
2. Lewis, Bernard (1986). "Ibn Khaldūn in Turkey". In Ayalon, David; Sharon, Moshe (reds.). Studies in Islamic history and civilization: in honour of Professor David Ayalon. BRILL. pp. 527–530. ISBN 978-965-264-014-7Sjabloon:Inconsistent citations {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
3. Bernard Lewis: "Ibn Khaldun in Turkey", in: Ibn Khaldun: The Mediterranean in the 14th Century: Rise and Fall of Empires, Foundation El Legado Andalusí, 2006, ISBN 978-84-96556-34-8, bl. 376–380 (376) S. M. Deen (2007) Science under Islam: rise, decline and revival. bl. 157. ISBN 1-84799-942-5
4. Genealogy and Knowledge in Muslim Societies: Understanding the Past. Sarah Bowen Savant.
5. Caroline Stone, Ibn Khaldun and The Rise and Fall of Empires

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.