Ivoor

Ornamente gekerf uit ivoor.

'n Gekerfde ivoorornament.

'n Walruskolonie

Ivoor is 'n harde, wit materiaal waaruit die tande van diere soos olifante, seekoeie, walrusse, en mammoete bestaan.

In die oudste beskawings is ivoor gebruik vir die maak van beelde of om op te teken. In die 14de eeu het die beeldhoukuns in ivoor 'n bloeitydperk beleef. Teen die 20ste eeu word ivoor ook algemeen gebruik in die nywerheid, en veral voor die bekendstelling van plastiek, is dit gebruik vir die maak van biljardballe, klavierklawers, knope en ornamente.

Struktuur

Die chemiese samestelling van die tande van alle diere is dieselfde, maak nie saak watter spesie dit is nie. Daarom kan die woord ivoor regmatig gebruik word om enige soogdiertande te beskryf wat groot genoeg is om gekerf of bewerk te word.

Beskikbaarheid

Die jag op olifante om ivoor te bekom was een van die oorsake van die sterk daling in olifantgetalle. Om die onwettige jag op olifante te ontmoedig, is handeldryf in ivoor in 1989 verbied. Sedertdien het die getalle van olifante in Afrika weer toegeneem, en word ivoorhandel onder streng voorwaardes toegelaat.

Baie Afrikalande insluitend Zimbabwe en Suid-Afrika reken dat ivoorhandel 'n noodsaaklikheid is, beide om die onderskeie ekonomieë te stimuleer en om olifantgetalle te verminder. In 2002 het die Verenigde Nasies die verbod op ivoorhandel gedeeltelik gelig, en 'n paar lande toegelaat om wettig ivoor uit te voer. 'n Studie deur Oxford Universiteit in 1999 het egter getoon dat slegs een persent van die VS$500 miljoen wat ivoorverkope genereer in Afrika bly; die meeste gaan na die middelman en handelaars. Die effektiwiteit van die ontbanning word daarom bevraagteken.

In Kenia, waar olifantgetalle in die dekade voor die 1989-verbod sterk gedaal het, word gereken dat die wettiging van ivoorhandel in Afrika alle olifante in gevaar stel, aangesien wildstropers sal poog om onwettige ivoor te verhandel as wettige ivoor.

Handel in die ivoor van dooie mammoete vind al vir 300 jaar plaas en is steeds wettig. Mammoet-ivoor word gebruik vir handgemaakte messe en ander soortgelyke implemente.

'n Spesifieke spesie harde neut word al hoe meer gewild as 'n plaasvervanger vir ivoor, hoewel die grootte daarvan die bruikbaarheid beperk. Dit word soms groente-ivoor of tagua genoem en is die saad van die endosperm van die ivoorneutpalm wat algemeen aangetref word in die reënwoude aan die kus van Ecuador en Peru.^[1]

Tipes ivoor

Vragte verbryselde ivoor in Denver, Colorado. Gekonfiskeerde ivoortande en -kunswerke word vernietig om dit uit sirkulasie te neem.

• Olifant- en mammoet-ivoor van die tande van olifante en mammoete
• Walrus-ivoor van die tande van die walrus
• Spermwalvis- of moordwalvis-ivoor
• Seekoei-ivoor
• Vlakvark-ivoor
• Hert-ivoor van die tande van die hert (wildsbok)
• Sogenaamde neushoringvoël-ivoor, verkry van 'n sekere neushoringvoël-spesie (wat nie ware ivoor is nie maar wel daarna lyk)

Verwysings

Wikimedia Commons bevat media in verband met Ivoor.

1. cnn.com: Could plant ivory save elephants? (en)