J.R.R. Tolkien
J.R.R. Tolkien | |
|---|---|
 J.R.R. Tolkien, ca. 1925 | |
| Gebore | John Ronald Reuel Tolkien 1 Maart 1892 |
| Sterf | 2 September 1973 (op 81) |
| Nasionaliteit | .svg){kind=small} Verenigde Koninkryk |
| Beroep | Skrywer, akademikus, filoloog en digter |
| Bekend vir | The Hobbit The Lord of the Rings The Silmarillion |
| Eggenoot | Edith Bratt (1916–1971) |
| Kinders | John Francis (1917–2003) Michael Hilary (1920–1984) Christopher John (* 1924) Priscilla Anne |
| Ouer(s) | Arthur Reuel Tolkien Mabel Tolkien (née Suffield) |
John Ronald Reuel Tolkien (3 Januarie 1892 – 2 September 1973) was 'n Suid-Afrikaanse-gebore Engelse skrywer wat veral met sy hoë fantasie romantrilogie The Lord of the Rings bekendheid verwerf het.
Vroeë lewe
[wysig | wysig bron]Sy pa, Arthur, was van Engelse oorsprong, hoewel die Tolkien-stamvader (ene Toll-kühn) vermoedelik in die 1700’s uit Sakse in Duitsland na Engeland verhuis het.
Arthur Tolkien was 'n Britse bankbestuurder. Hy het in die 1890's na Suid-Afrika gekom omdat hy gereken het dat dit sy kanse sou verbeter om bevorder te word. Hy het hom in Bloemfontein gevestig, waar sy bruid (self ’n Engelse nooi), Mabel Suffield, haar by hom aangesluit het.
Tolkien is op 3 Januarie 1892 in Bloemfontein gebore. Sy familie en kindervriende het hom Ronald genoem.
Bloemfontein
[wysig | wysig bron]
J.R.R. Tolkien het as volwassene min herinneringe aan sy Bloemfonteinse kinderdae gehad, maar die bietjie wat daar was, kon hy hom tog helder voor die gees roep – soseer dat dit sy latere geskrifte ook in 'n sekere mate beïnvloed het. Een daarvan was 'n ondervinding met 'n harige spinnekop.
Tolkien se verblyf in sy geboorteland was kortstondig. Hy was skaars vier toe sy pa sterf en hy, sy ma en boetie Hilary noodgedwonge na Engeland moes terugkeer. Hulle bevind hulle mettertyd in Birmingham.
Die graf van J.R.R. Tolkien se vader is in die 1990's herontdek deur lede van die Suid-Afrikaanse Tolkienvereniging. Die graf lê in die staatsakker waar ook presidente van Suid-Afrika begrawe lê.[1] Die Suid-Afrikaanse Tolkienvereniging het ook die testament van A.R. Tolkien herontdek in die argiewe van die stad. Die gedenkplate op die plek van die voormalige Bank van Afrika lê ook in die stadsargiewe vanweë metaaldiewe.[2]
Die vaderlose Tolkien-gesin moes maar spartel om kop bo water te hou, veral toe ma Mabel 'n Katoliek word en hierdie ommeswaai haar totaal van haar familie vervreem. Nog 'n gevolg van dié stap was dat Ronald en Hilary in die Roomse geloof geskool is en hul lewe deur stoere Katolieke gebly het.
In 1904 tref ’n ramp die gesin toe diabetes by Mabel gediagnoseer word. Die siekte kon destyds nog nie met geneesmiddels beheer word nie en was inderdaad 'n doodsvonnis. Mabel sterf. Haar twee jong seuns bevind hulle in die uiterste armoede. Hul priester, die half-Spaanse, half-Walliese vader Francis Morgan, ontferm hom oor die kinders en sorg vir hul verdere opvoeding.
Teen hierdie tyd toon Ronald reeds dat hy 'n merkwaardige taalkundige talent het. Hy bemeester Latyn en Grieks en raak meer as vaardig met 'n aantal ander tale. Hy is ook besig om sy eie tale op te maak – sommer vir die lekkerte.
Hy ontmoet vir Edith Brad. Ronald is slegs 16 en sy 19. Die twee is erg danig met mekaar en hul verhouding verdiep geleidelik. Vader Francis verbied egter vir Ronald om Edith te sien of aan haar te skryf, totdat hy 21 is. Stoïsyns gee Ronald ten volle gehoor aan sy instaan-pa se bevel.
Hy gaan na Exeter College, Oxford, waar hy hom tot in 1913 in die klassieke tale verdiep, waarna hy vinnig – maar nie so maklik nie – die ou bande met Edith probeer hernuwe.
Oplaas verower hy haar hart ten volle en sy word self 'n Katoliek. Die Eerste Wêreldoorlog breek in Augustus 1914 uit.
Eerste Wêreldoorlog
[wysig | wysig bron]Anders as so baie van sy tydgenote, sluit Tolkien hom nie dadelik by die leër aan nie, maar gaan studeer hy verder aan Oxford, waar hy in 1915 'n graad in die eerste klas verwerf.
Uiteindelik word hy gestuur om aktiewe diens aan die Westelike Front te verrig. Ná vier maande in en uit die loopgrawe, word hy 'n slagoffer van "loopgraafkoors", 'n tifusagtige infeksie wat volop voorkom in onhigiëniese toestande. Hy word teruggestuur na Engeland, waar hy 'n maand lank in die hospitaal in Birmingham deurbring. Daar herstel hy darem sodanig dat hy hom by Edith in Great Haywood, Staffordshire, kan aansluit.
Maar regdeur 1917 en 1918 pak die koors hom telkens weer. Gelukkig is hy tussendeur gesond genoeg om tuisdiens in verskillende kampe te verrig en daardeur tot luitenant bevorder te word.
Toe hy by Hull gestasioneer was, het hy en Edith by die nabygeleë Roos in die woude gaan stap en het sy in 'n bos vir hom gedans. Dit word die inspirasie van die verhaal van Beren en Lúthien, 'n herhalende tema in sy werk Legendarium. Hy het aan Edith begin dink as "Lúthien" en aan homself as "Beren". Hul eerste seun, John (wat later ’n priester sou word), is reeds op 16 November 1917 gebore.
Na die Eerste Wêreldoorlog
[wysig | wysig bron]Toe die wapenstilstand op 11 November 1918 onderteken word, was Tolkien reeds aan die soek na akademiese werk. Hy werk 'n tyd lank vir die Oxford English Dictionary, wat destyds nog in wording was, en word in die somer van 1920 as adjunk-professor in Engels aan die Universiteit van Leeds aangestel. Hier word nog twee seuns tot sy en Edith se gesin toegevoeg. In 1925 ontvang hy 'n pos as professor aan Oxford.
Edith skenk in 1929 die lewe aan hul laaste kind, 'n dogter, wat net soos die seuns 'n groot rol sou speel om Tolkien se vrugbare verbeelding te stimuleer. Hy het talle slaaptydstories vir sy kinders vertel, wat later in boeke verewig sou word.
Tog was dit, interessant genoeg, nie presies waar sy beheptheid met Middelaarde begin het nie. Na wat hy self vertel het, was hy eendag met die sieldodende taak besig om studente se eksamenskrifte te merk, toe hy opmerk dat 'n student een bladsy van sy antwoordeboek blanko gelaat het.
Op hierdie bladsy skryf hy toe: "In a hole in the ground there lived a Hobbit."
Tipies Tolkien besluit hy daarna hy moet uitvind wat 'n Hobbit is, in watter soort gat hy woon, hoekom hy hom juis in 'n gat gaan tuismaak het, ensovoorts. Uit hierdie fassinasie groei 'n storie wat hy wel vir sy kinders begin vertel en waarvan 'n onvoltooide getikte manuskrip in 1936 in die hande van 'n uitgewer beland.
Tolkien is gevra om die manuskrip te voltooi en die uitgewersfirma se voorsitter, Stanley Unwin, lê die voltooide werk aan sy tienjarige seun, Rayner, voor. Die kind skryf 'n verslag van goedkeuring en dit word in 1937 as The Hobbit uitgegee.
Die boek was 'n onmiddellike sukses en kinders het nog nooit opgehou om dit aan te beveel nie. Dit is so geslaag dat Stanley sr. vir Tolkien vra of hy nie soortgelyke geskrifte het wat uitgegee kan word nie.
Uiteindelik ontwikkel dit tot iets veel groters as 'n blote kinderverhaal – die hoogs komplekse sestienjare geskiedenis van dit wat The Lord of the Rings sou word. Rayner Unwin raak as volwassene diep betrokke in die latere stadiums van hierdie opus. Hy werk op 'n uitmuntende manier saam met 'n talmende en temperamentele skrywer wat, in een stadium, die hele werk aan 'n mededinger van die betrokke uitgewer aanbied. Hierdie konkurrent raak egter gou knypstert toe hy die presiese aard en omvang van die pakket besef.
Dis danksy Rayner Unwin se voorspraak dat The Lord of the Rings hoegenaamd gepubliseer is. Sy pa se firma het besluit om die waarskynlike verlies van duisend Britse pond vir die prestige-werk te dra en dit in 1954 en 1955 in drie dele uit te gee. Dit raak gou duidelik dat sowel die skrywer as die uitgewer die gewildheid wat die boek sou bring, om die minste te sê, totaal onderskat het.
Die kultus en 'n enkelgraf vir twee
[wysig | wysig bron]Tolkien het sy roem met gemengde gevoelens ervaar. Enersyds het hy uiters gevlei gevoel en, tot sy groot verbasing, nogal ryk geword. Andersyds kon hy maar net 'n walging voel vir die feit dat sekere van die destydse dwelmslawe dit as ’n "great trip" beskou het om The Lord of the Rings saam met LSD te verteer.
The Lord of the Rings was sy beroemdste, maar natuurlik nie sy enigste werk nie. Tussen 1925 en sy dood het hy 'n aantal ander werke, waaronder 'n reeks akademiese essays gepubliseer.
Wat dit nog meer merkwaardig maak, is dat die stroom publikasies met sy dood net tydelik tot stilstand gekom het. So was daar onder meer die heel geslaagde History of Middle-earth, onder die redakteurskap van sy een seun Christopher.
Ná sy aftrede in 1969 het Edith en Ronald in Bournemouth gaan woon. In November 1971 is Edith oorlede en Ronald het kort daarna na Oxford teruggekeer, waar hy tot sy dood op 2 September 1973 gewoon het.
Maar die roem leef voort. In 1997 was hy bo-aan drie groot meningsopnames waarin mense gevra is om vir die grootste boek van die twintigste eeu te stem.
Hy en Edith lê saam in ’n enkelgraf begrawe in die Katolieke deel van die Wolvercote-begraafplaas in die noordelike voorstede van Oxford. Die inskripsie op die grafsteen lui:
- Edith Mary Tolkien, Lúthien, 1889–1971
- John Ronald Reuel Tolkien, Beren, 1892–1973
Afrikaans
[wysig | wysig bron]Net dié boeke van J.R.R. Tolkien is in Afrikaans vertaal:
- Die Kameraadskap van die Ring, 2018, Protea Boekhuis, Pretoria[3]
- Die hobbit, 2017, Protea Boekhuis, Pretoria [4][5]
- Die smid van Groot Wootton, 1968, Human & Rousseau, Kaapstad [6]
Die meeste boeke van J.R.R. Tolkien, met uitsondering van The History of Middle Earth, is in Nederlands vertaal.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ http://kloofstreet.blogspot.com/2008/03/one-with-photo-of-tolkiens-fathers.html
- ↑ http://www.tolkiengateway.net/wiki/File:1984_Commemorative_Plaque.JPG
- ↑ "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 November 2018. Besoek op 17 November 2018.
- ↑ "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Desember 2017. Besoek op 15 Februarie 2018.
- ↑ http://www.worldcat.org/title/hobbit-of-daarheen-en-weer-terug/oclc/995159288&referer=brief_results
- ↑ http://www.worldcat.org/title/smid-van-groot-wootton/oclc/45868949
Bronnelys
[wysig | wysig bron]Normdata  |
|
|---|