Jade
Jade (afgelei van die Chinese 玉 „Yù“) of niersteen verwys na mengsels van minerale wat hoofsaaklik uit jadeïet en die sagter nefriet bestaan. Hulle moet in 'n spesifieke hoeveelheid en struktuur voorkom om as jade-edelgesteente beskou te word.
Jade is in China reeds sedert ten minste 8000 v.C. in gebruik, en mettertyd het selfs 'n kult rondom dié edelgesteente ontwikkel. Jade is daarnaas ook al duisende jare in Europa, die Stille Oseaangebied, in die oostelike Middellandse Seegebied en veral in Sentraal-Amerika verwerk.
Met die koloniale beleid van Europese groot moondhede in die laat 19de eeu het jade-gesteente toenemend ingang by die Westerse juweliersmode gevind nadat die edelgesteente reeds deur die Spanjaarde tydens die kolonialisering van Sentraal-Amerika as edelsteen herontdek is. In die 1920's het jade 'n uiters gewilde modeaccessoire geword. Dekades later, in die Hippies-kultuur van die 1960's en 1970's, het dit weer 'n belangrike rol as magiese attribuut en esoteriese "steen van die wyses" gespeel.[1]
In die wêreld van edelgesteentes is jade nogal 'n spesiale geval gewees aangesien sy belangrikheid nie tot sy eienskappe as edelgesteente en mineraal of sy kultuurhistoriese betekenis beperk gebly het nie, maar deur die loop van die eeue as 'n simbool vir 'n groot verskeidenheid oortuigings en konsepte beskou is wat van argaïese denkbeelde oor lewe, dood en kosmiese orde, die mag van rituele en seremonies, die bekoring van jade-kunswerke tot by sy beweerde magiese geneeskrag gestrek het. Die laasgenoemde konsep herleef deesdae in esoteriese kringe.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die term jade is afgelei van die Spaanse piedra de ijada ("lende-" of "niersteen"). Hierdie betekenis het in nefriet - afgelei van die Griekse nephros "nier" - bewaar gebly. Die term is in Frans as l'éjade oorgeneem en in omstreeks die 17de eeu omgevorm tot le jade.[2]
Die Spanjaarde het aanvanklik in Sentraal-Amerika in aanraking met jade gekom. Die edelgesteente is hier deur die inheemse bevolking tot geneeskundige stene en amulette teen nierkwale verwerk. In Europa is die term later uitgebrei om ook jade uit China en ander Asiatiese gebiede in te sluit. In Chinees word jade yu (uitgespreek "uu") genoem.[3][4]
Die Europese en Chinese definisie van die term "jade" verskil duidelik van mekaar. In China word edelserpentyne al duisende jaar lank as "steen van die Gode" vereer en waardeer, en die Chinese term yu verwys dan ook spesifiek na hierdie gesteente uit die serpentyn-groep as die oorspronklike en egte "jade", veral sedert die buitelandse term en definisie van jade in China bekend geword het.
Internasionale kommissies sluit edelserpentyne egter uitdruklik nie by die groep van minerale in waarna in die Westerse wêreld as "jade" verwys mag word nie.[5] In China word nogtans ook na jadeïet en nefriet ("jade" volgens die Westerse definisie) as 'n soort jade verwys (Chinees: fei-tsui) sodat foto's wat in hierdie artikel ingevoeg is sowel nefriet en jadeïet asook edelserpentyn vertoon.
Verwysings
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Jade. |
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir jade.
