Johann Sebastian Bach

Johann Sebastian Bach
	Bach in 1748
Agtergrondinligting
Gebore	31 Maart 1685; Eisenach, Heilige Romeinse Ryk
Sterf	28 Mei 1750 (op 65); Leipzig, Heilige Romeinse Ryk

Johann Sebastian Bach (31 Maart [O.S. 21 Maart] 1685 – 28 Julie 1750) was 'n Duitse komponis van die Barokera. Vele lede van die Bach-nasate was ook komponiste, maar Johann Sebastian word as die beroemdste gereken. Hy is veral bekend vir sy gewyde musiek, orrelmusiek en kamerorkesmusiek.^[1] Hy het twee absoluut verskillende style volkome gekombineer: die ouer polifonie en die nuwe monodie. Hy het orde in die bont verskeidenheid van musikale vorme gebring en het die fondament gelê vir die latere ontwikkeling van die toonkuns.

Lewensloop

Bach is in Eisenach gebore. Hy was die seun van Johann Ambrosius Bach, 'n stadsfluitis, en Elisabeth Lemmerhirt. As koorknaap het hy reeds vroeg kennis gemaak met die orrel, wat hy later meesterlik sou bespeel. In 1694, toe Bach nege jaar oud was, het sy moeder gesterf en 'n jaar daarna ook sy vader. Hy en sy broer, Johann Jakob, het na sy oudste broer, Johann Christoph, verhuis, wat 'n orrelis in Ohrdruf was.

Johann Christoph het die jong Johann Sebastian sy eerste lesse in klavier, orrel en komposisie gegee. In die groot Michaelis-kerk in Lüneburg, waar hy koorknaap was, het hy ook kennis gemaak met die werke van die ou Nederlandse en Italiaanse meesters en die Franse musiek.

In 1703 is Bach aangestel in die kapel van hertog Johannes Ernst in Weimar en in 1704 as orrelis in Arnstadt. In 1707 het hy begin om in die Blasius-kerk in Mühlhausen as orrelis te werk.

Hy het egter teruggekeer na Arnstadt om met sy niggie, Maria Barbara Bach, te trou. Kerklike onenigheid het hom in 1709 na Weimar laat terugkeer. Hier het hy hoforrelis geword van die kerk wat aan die paleis van die regerende hertog verbonde was. Hoewel sy eerste groot orrelwerke en kantates in Weimar ontstaan het, het Bach ook hier probleme gehad.

In 1717 het hy bedank om 'n pos aan die hof van die vors van Anhalt-Köthen te aanvaar. Hierdie jare het tot die aangenaamste van sy lewe behoort. Die vors was self 'n goeie musikus en Bach het hom veral op kamermusiek toegelê. Hier het hy sy bekende Engelse en Franse suites gekomponeer, die partitas vir solo-instrumente, die eerste deel van Das wohltemperierte Klavier (24 preludes en fugas in alle majeur- en mineur-toonsoorte), die vioolkonserte en die ses Brandenburg-konserte.

In 1720 het sy vrou gesterf. Hulle het sewe kinders gehad, van wie drie vroeg oorlede is. In Desember 1721 het Bach weer in die huwelik getree met die 21-jarige sangeres Anna Magdalene Wülken. Ter wille van die opvoeding van sy kinders het hy in 1723 die kantoraat aan die Thomasskool, Leipzig, aanvaar, waar hy tot en met sy dood sou aanbly. Bach is op 28 Julie 1750 in Leipzig oorlede.

Werke

Bach se lewe en werke kan in vier periodes ingedeel word:

Arnstadt/Mühlhausen (tot 1707)

In hierdie tyd is hy wat styl betref, veral in sy koraalverwerkings, beïnvloed deur Pchelbel, Buxtehude en Böhm. Die preludes en fugas vir orrel uit die tyd herinner sterk aan Buxtehude, hoewel die tematiek nog nie so kernagtig vertoon soos in latere temas na 'n studie van die Italiaanse styl nie.

Weimar (1708 – 1717)

Hier het Bach sy Italiaanse periode beleef. Hy het verwerkings van Vivaldi en ander Italiaanse komponiste geskryf. Hy het die konsertvorm heeltemal in die Duitse polifonie ingepas. Sy verwerkings het hy soms voorsien van nuwe middelstemme, wat so ideaal ingepas het dat dit klink asof dit oorspronklik so geskryf was. In die tyd het hy ook tot ŉ voortreflike orrelis ontwikkel, waarskynlik omdat hier so ŉ voortreflike instrument tot sy beskikking was.

Bach het in Weimar ŉ hele aantal orrelwerke gekomponeer, onder andere die Orgelbüchlein, wat as oefenstukke vir sy leerlinge bedoel was. Hy het ook ŉ aantal preludes en fugas geskryf, die Passacaglia in C en enkele fantasieë, waarin hy die rapsodiese karakter tot volmaaktheid gebring het, Hy het ook ŉ aantal kantates met poësietekste, in teenstelling met Bybeltekste, gekomponeer.

Kõthen (1717 – 1723)

Hier het Bach sy klawerbordwerke, suites, invensies en die eerste deel van sy Das wohltemperierte Klavier, 'n reeks van 48 preludes in alle toonsoorte, geskryf. Sy solowerke vir viool en tjello, sowel as instrumentale kamer- en orkesmusiek, onder andere die ses Brandenburg-konserte wat hy in 1721 in opdrag van die markgraaf van Brandenburg gekomponeer het, het hier ontstaan. Dan is daar ook die vier orkessuites, vioolkonserte en die sogenaamde “Tripelkonzert”. Bach se enigste orrelwerk wat in Köthen ontstaan het is die Fantasie en Fuga in G, geskryf voor sy reis na Hamburg in 1720.

Leipzig (1723 – 1750)

Hier het hy die meeste van sy 300 kantates geskryf, waarvan ongeveer 190 bewaar gebly het. Ook die ses motette en die Johannes-passie wat hy in Kõthen begin het, het hy in 1723 in Leipzig voltooi. Die Magnificat is in dieselfde jaar geskryf, die Mattheus-passie in 1728/9, die Mis in B-mineur in 1733/34 en die Weihnachtsoratorio in 1734. Een oratorium, die Marcuspassie, het verlore geraak.

Vir die orrel het hy triosonates geskryf (as oefenmateriaal vir sy seun Wilhelm Friedemann) sowel as ŉ aantal preludes, fugas en koraalvoorspele. Hier het hy ook heelwat van sy klawesimbelmusiek gekomponeer, byvoorbeeld die Italiaanse Konsert en die Goldberg-variasies. Hy het ook konserte geskryf vir een of meer klavesimbels, wat dikwels verwerkings van sy eie vioolkonserte was.

In sy laaste jare het Bach hom met byna abstrakte musiekwerke besig gehou, wat die hoogtepunt, en tegelykertyd die afsluiting van die kontrapuntale musiek van die Barok uitmaak. Dit is almal variasiereekse op een tema, byvoorbeeld die kanoniese variasies vir orrel op die koraal Vom Himmel hoch.

Stylkenmerke

Bach se hele oeuvre kan moeilik in enkele woorde saamgevat word. Hy het ŉ groot aantal musiekvorme byeengebring en definitiewe gestalte daaraan gegee. Hy het ook verskillende style, soos die Franse en die Italiaanse styl, oudpolifonie en nuwe monodie sinvol saamgevoeg. Bach het ook geweet hoe om die horisontale lyne van die polifonie in volmaakte ewewig met die vertikale lyne van die harmonie te bring, wat verreikende gevolge vir die behandeling van dissonante en die opbou van die melodie gehad het. Die samevoeging van al die elemente, tesame met die tipiese streng ritme van Bach, is die geheim van sy persoonlike styl.

Oogoperasie

Met die skryf en graveer van sy werk by swak lig het hy egter sy oë verniel. Na 'n mislukte operasie het hy in 1749 op 64 jarige ouderdom volkome blind geword. Tot sy einde toe het hy egter voortgegaan om musiek aan sy leerling Altnikol te dikteer.

Seuns

In 1750 het daar nog tien van Bach se kinders gelewe. Vier van sy seuns het ook roem as komponiste en uitvoerende kunstenaars verwerf.

Wilhelm Friedemann Bach (1710 – 1784)

Wilhelm se musiek kan tot die Storm en Drang gereken word. Die digterlike inhoud van sy musiek is egter nie deur goeie vormbeheersing in bedwang gehou nie. Sy eerste opleiding het hy by sy vader ontvang en later het hy in die regte aan die Universiteit van Leipzig gestudeer. Voordat hy sy kursus voltooi het, het hy reeds sy eerste virtuooskonsert vir klawerbord en strykers gekomponeer. Hy was nie baie pligsgetrou nie en het uiteindelik 'n bestaan as klavieronderwyser in Berlyn gemaak, waar hy op 1 Julie 1784 in uiterste armoede oorlede is.

Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788)

Carl Philipp het ook sy opleiding by sy vader ontvang, en is later aan die hof van Frederik die Grote aangestel, waar hy die fluitspelende koning begelei het. Omdat sy musiek waarskynlik te modern vir die koning was, is hy nooit as hofkomponis aangestel nie. Daarom het hy die pos van direkteur van kerkmusiek in Hamburg aanvaar. Hy is as die grootste klavierpedagoog van sy tyd beskou, en sy sonates "für Kenner und Liebhaber", met 'n grillige en bitsige styl, het 'n groot invloed op Beethoven gehad.

Johann Christoph Friedrich Bach (1732-1795)

Johann Christoph was die begaafste klawerbordspeler en beste vertolker van sy vader se werke. In 1750 is hy in diens van die Graaf van Schaumburg-Lippe aangestel, waar hy tot sy dood gebly het. Afgesien van sy eie komposisies, het hy ook dié van Pergolesi, Jommeli en Tartini en Haydn uitgevoer. Sy werke het 'n brug gevorm tussen die oud-polifoniese styl van sy vader en die Klassieke styl van Haydn en Mozart.

Johann Christian Bach (1735-1782)

Johann Christian Bach was die enigste Bach wat na Italië gegaan het. In 1761 is première van sy eerste opera, Artaserse, uitgevoer en spoedig het ander gevolg. Hy kan eintlik as 'n Italiaanse komponis beskou word. As leier van die Italiaanse opera in die King's Theatre, het hy die eerste keer met Londen kennis gemaak. Later is hy as die koningin se musiekonderwyser aangestel. Nadat hy die komponis Karl Friedrich Abel (1723-1787) ontmoet het, het hulle saam die beroemde Bach-Abel seisoenkonserte begin. In 1764 het hy vir Mozart lesse gegee en sy invloed is duidelik in die werke van Mozart te bespeur. Behalwe vir operas en liedere, het hy ook ongeveer 60 simfonieë, almal volgens die galante Duitse styl, gekomponeer. Lirieke was sy sterkste styl.

Bronnelys

Wêreldspektrum, Volume 2, bl.137 - 139, ISBN 0908409419
KENNIS, vol 6, 1980, bl. 1078-1079, ISBN 0 7981 0828 2

Verwysings

↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8

Sien ook

Eksterne skakels

Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Johann Sebastian Bach.

Interaktiewe media (Flash)

Mattheus Passie Geargiveer 2 Mei 2014 op Wayback Machine (Helmuth Rilling)
24 Preludes en Fugas Geargiveer 27 Maart 2014 op Wayback Machine (Korevaar, Goeth, Parmentier)
H-moll Messe Geargiveer 2 Mei 2014 op Wayback Machine (Helmuth Rilling)
Clavier Übung IV Geargiveer 2 Mei 2014 op Wayback Machine (Korevaar, Halls)

[HAT_Taal-en-feitegids-1] HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8

[1]