John F. Kennedy

John F. Kennedy
35ste President van die Verenigde State
Ampstermyn 20 Januarie 1961 – 22 November 1963
Voorganger Dwight D. Eisenhower
Opvolger Lyndon B. Johnson
Geboortedatum 29 Mei 1917
Geboorteplek Brookline, Massachusetts
Sterftedatum 22 November 1963 (op 46)
Sterfteplek Dallas, Texas
Eerste Dame Jacqueline Kennedy Onassis
Politieke party Demokraat
Visepresident Lyndon B. Johnson
Handtekening

John Fitzgerald Kennedy, afgekort JFK, (Brookline, Massachusetts, 29 Mei 1917 – Dallas, Texas, 22 November 1963) was van 20 Januarie 1961 tot sy sluipmoord op 22 November 1963 die 35ste president van die Verenigde State van Amerika. Ná Abraham Lincoln (1865), James Garfield (1881) en William McKinley (1901) is hy die vierde Amerikaanse president, wat vermoor is. Hy was die jongste president van die VSA wat in die amp oorlede is.[1] Daarbenewens was hy die eerste Amerikaanse president van Rooms-Katolieke geloof.

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

John Fitzgerald Kennedy was die tweede seun van Joseph P. Kennedy (1888-1969), 'n uiters ambisieuse beursspekulant van Ierse afkoms en 'n gewese Amerikaanse ambassadeur in Brittanje. Joseph Kennedy, 'n miljoenêr van Boston, Massachusetts, het hom dit ten doel gestel om sy fortuin aan te wend om aan sy drie seuns, John, Robert en Edward, belangrike posisies in die Amerikaanse politiek te besorg. Nadat John sy studie aan die Universiteit van Harvard voltooi en as vlootoffisier aan die Tweede Wêreldoorlog deelgeneem het, is hy in 1946 as lid van die Demokratiese Party tot die Huis van Verteenwoordigers verkies.

Sy bewind

[wysig | wysig bron]

Ses jaar later het hy na 'n skouspelagtige verkiesingsveldtog senator vir Massachusetts geword. Sy uiters professionele verkiesingspan, die sogenaamde Ierse Mafia, is deur sy vader gefinansier. Kennedy het egter min belangstelling in sy senatorsamp getoon. Vir hom was dit net 'n stap tot die presidentskap. Sy eerste probeerslag was in 1956, toe hy hom beywer het om as die Demokratiese Party se kandidaat vir die vise-presidentskap aangewys te word. Die poging het misluk, maar die Demokratiese Party se kandidaat vir die presidentskap, Adlai E. Stevenson, is in elk geval deur Dwight Eisenhower oortuigend verslaan. In 1960 is Kennedy aangewys as die Demokratiese kandidaat vir die presidentskap en in die daaropvolgende verkiesing het hy die Republikeinse kandidaat, Richard Nixon, naelskraap geklop.

Hy het die 35e president van die VSA geword en ook die eerste Rooms Katoliek wat die amp beklee het. Op 43 was hy ook die jongste president in die Amerikaanse geskiedenis. Vanweë sy jeugdigheid, sjarme en intelligensie was Kennedy uiters gewild. Hy was getroud met die aantreklike Jacqueline Kennedy Onassis en saam het hulle die Amerikaanse selfvertroue van na die Tweede Wêreldoorlog gesimboliseer. Hy is ook as 'n buitengewone pragmatis beskou wat besluite op grond van praktiese oorwegings geneem het. Saam met hom het hy 'n groep jong, moderne adviseurs na Washington gebring en die sogenaamde Camelot-era in die Amerikaanse politiek ingelui. Hoewel Kennedy en sy raadgewers steeds die stryd teen die Kommunisme as hul belangrikste doelwit beskou het, is die "metode" wat in die stryd gebruik is, gemoderniseer. Groot klem is gelê op konvensionele bewapening aangesien Kennedy nie in sy stryd teen die Kommunisme in 'n kernwapenwedloop betrokke wou raak nie. Meer aandag is ook aan die bekamping van die Kommunisme in die Derde Wêreld bestee en 'n spesiale antiterroristetaakmag, die sogenaamde Green Berets, is gestig om beperkte Kommunistiese optredes in hierdie wêrelddele teen te staan. Daar is egter steeds voortgegaan met kernbewapening sodat die VSA sy militêre voorsprong bo die Sowjetunie kon behou.

Gebeure tydens Kennedy se presidentskap op die hoogtepunt van die Koue Oorlog sluit in: die Varkensbaai-inval (Bay of Pigs), die Kubaanse Missielkrisis, die bou van die Berlynse Muur, die ruimtewedloop, die Afro-Amerikaanse burgerregtebeweging en vroeë stadiums van die Viëtnamoorlog. Hy het ook aangekondig, dat die VSA nog voor die jaar 1970 'n mens op die maan sal plaas, wat met die maanlanding op 20 Julie 1969 gebeur het.

Kennedy se bewind het in 1961 met 'n growwe vergissing begin: die CIA, die Amerikaanse intelligensiediens, het 'n landing van uitgeweke Kubane wat teen die bewind van Fidel Castro gekant was, in die Bay of Pigs aan die Kubaanse kus georganiseer. Dit was veronderstel om die voorloper te wees van 'n algemene opstand teen Castro se bewind. Die plan het egter misluk en die invalsmag is reeds op die strand verslaan.

In dieselfde jaar het Kennedy egter knaphandig die neutralisasie van Laos bewerkstellig, maar die stryd in Viëtnam het geleidelik toegeneem in omvang. As deel van sy sogenaamde beperkingsbeleid (containment policy) teen die Kommunisme het Kennedy in Oktober 1961 besluit om die aantal Amerikaanse "adviseurs" in Viëtnam te vermeerder. Onder opeenvolgende bewinde het Amerikaanse betrokkenheid in Viëtnam geleidelik toegeneem totdat daar in een stadium meer as 'n halfmiljoen Amerikaanse soldate in Viëtnam geveg het. Nog steeds in sy eerste bewindsjaar is Kennedy gekonfronteer met 'n situasie wat hom in regstreekse konflik met die Sowjetunie geplaas het.

Die Sowjetunie het begin met die oprigting van die muur wat Oos- van Wes-Berlyn skei en gedreig om 'n afsonderlike vredesverdrag met Oos-Duitsland te sluit. Kennedy het onmiddellik sy weermag op 'n gereedheidsgrondslag geplaas en die Sowjetunie het afgesien van die vredesverdrag. Die muur, bekend as die Skandmuur, het vir 28 jaar lank die Kommunistiese deel van Berlyn van die Westerse deel van die stad geskei.

John F. Kennedy se toespraak voor die raadsaal van Schöneberg, Wes-Berlyn, op 26 Junie 1963
"Ich bin ein Berliner"

In Berlyn en Duitsland is Kennedy veral bekend vir sy Ich bin ein Berliner ("Ek is 'n Berlyner") wat hy op 26 Junie 1963 in Schöneberg ter ondersteuning van die Wes-Berlynse bevolking na die bou van die Berlynse Muur gesê het. Kennedy sterf op 22 November 1963 in 'n sluipmoordaanval tydens 'n verkiesingsbesoek aan Dallas. Hy is veral bekend vir sy uitdrukking: Ask not what your country can do for you; ask what you can do for your country tydens sy inhuldiging.[2][3]

Die Kubaanse missielkrisis

[wysig | wysig bron]

Die grootste toets waarvoor Kennedy egter gedurende sy bewind te staan gekom het, was die sogenaamde Kubaanse missielkrisis. In Oktober 1962 het Amerikaanse spioenasievliegtuie vasgestel dat Sowjetmissielbasisse in Kuba in aanbou was.

Dit het die VSA baie kwesbaar gemaak vir onverwagte missielaanvalle en Kennedy het 'n ultimatum aan die Sowjet-leier, Nikita Chroesjtsjof, gestel om die missiele te verwyder. Terselfdertyd het die VSA 'n vlootblokkade rondom Kuba opgestel. Net enkele ure voor die verstryking van die ultimatum het die Sowjetunie aan die Amerikaanse eise voldoen en 'n potensiële kernoorlog is afgeweer. Hierdie optrede van Kennedy word steeds beskou as sy grootste triomf en 'n bewys van sy staatsmanskap.

Te midde van hierdie konfrontasie het die betrekkinge tussen die VSA en die Sowjetunie tydens Kennedy se bewindsjare nietemin aansienlik verbeter in vergelyking met die Eisenhowerjare. ln 1963 is ʼn verdrag gesluit ingevolge waarvan kernproewe in die atmosfeer verbied is, en hierdie verdrag is deur baie beskou as die beëindiging van die Koue Oorlog.

Wat sy binnelandse beleid betref, was Kennedy veel meer liberaal as sy voorganger. Groot klem is gelê op die verbetering van sosiale toestande soos mediese sorg vir bejaardes, federale steun vir die onderwys en ander welsyndienste. Talle van hierdie planne het egter skipbreuk gely vanweë teenkanting van 'n konserwatiewe Kongres.

Kennedy was ook die grondlegger van die Amerikaanse ruimteprogram. Een van sy ideale was om voor die einde van die sestigerjare 'n Amerikaner op die maan te plaas - 'n onderneming wat geslaag het toe die ruimtevaarder Neil Armstrong in 1969 die eerste tree op die maan gegee het.

Sluipmoord

[wysig | wysig bron]
John F. Kennedy net minute voor sy sluipmoord
John F. Kennedy se begrafnis

John Kennedy is op 22 November 1963 in Dallas, Texas, deur 'n sluipmoordenaar, Lee Harvey Oswald doodgeskiet, een keer in die rug en een keer in die kop. Hy was 46 jaar oud. Lee Harvey Oswald was gearresteer vir die moord van polisieman J.D. Tippit, en is daarna aangekla van Kennedy se moord. Sy broer Robert is in Junie 1968 tydens sy veldtog om tot presidentskandidaat benoem te word, ook deur 'n sluipmoordenaar, Sirhan Sirhan, om die lewe gebring.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (en) John F. Kennedy op whitehouse.gov
  2. ↑ (en) United States Congress Joint Committee on Inaugural Ceremonies. "Swearing-In Ceremony for President John F. Kennedy Forty-Fourth Inaugural Ceremonies, January 20, 1961". senate.gov. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 September 2013. Besoek op 16 Februarie 2015.
  3. ↑ Yale University Law School. "Inaugural Address of John F. Kennedy" (in Engels). yale.edu. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Mei 2020.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Voorafgegaan deur
Henry Cabot Lodge Jr. 		Senator van die VSA (Klas 1) van Massachusetts
3 Januarie 1953 – 22 Desember 1960
Dien saam met: Leverett Saltonstall 		Opgevolg deur
Benjamin A. Smith II