Judea

Die Judese heuwels.

Woudlande met Mediterreense eike en terpentynbome in Suidwes-Judea.

Israel se hooggeregshof, met Jerusalem op die agtergrond.

Judea (Hebreeus: יהודה, Yehudah; Latyn: Iudaea) is 'n bergstreek in die suidelike deel van die moderne state Palestina en Israel. Die naam is 'n antieke, historiese en moderne naam wat afgelei is van Juda (Yehudah), die seun van die Bybelse aartsvader Jakob/Israel. Juda se nageslag het die Bybelse stam Juda gevorm en later die verwante Koninkryk Juda.

Onder Hasmonese, Herodiaanse en Romeinse bewind is die naam gebruik vir 'n streek groter as die huidige streek Judea. In 132 n.C. is die Romeinse provinsie Iudaea laat saamsmelt met Galilea om die groter provinsie Syria Palaestina te vorm.^[1][2]

Die term Judea is in die 20ste eeu weer deur die Israeliese regering begin gebruik as deel van die land se administratiewe distrik Judea-en-Samaria-gebied vir die streek waarna gewoonlik as die Wesoewer verwys word.^[3]

Geografie

Judea is 'n bergstreek, waarvan 'n groot deel as 'n woestyn beskou word. Dit wissel grootliks in hoogte: In die suide by die berg Hebron, sowat 30 km noordwes van Jerusalem, is dit 1 020 m hoog, en dit daal tot sowat 400 m onder die seevlak in die ooste van die streek. Die reënval wissel ook baie, van sowat 400-500 mm in die westelike heuwelstreek tot 600 mm om Wes-Jerusalem (in Sentraal-Judea) en weer tot 400 mm in Oos-Jerusalem. Dit verminder tot so min as 100 mm in die oostelike dele weens die reënskadu-effek (dit is die Judese Woestyn).

Die klimaat skuif dienooreenkomstig tussen 'n Mediterreense klimaat in die weste en 'n woestynklimaat in die ooste, met 'n strook met steppeklimaat tussenin. Groot stedelike gebiede in die streek sluit in Jerusalem, Betlehem, Goesj Etsion, Jerigo en Hebron.^[4]

Geograwe verdeel Judea in verskeie streke: die Hebron-heuwels, Jerusalem-nek, die Bethel-heuwels en die Judese Woestyn oos van Jerusalem. Dit daal in 'n reeks trappe af na die Dooie See. Die heuwels word gekenmerk deur hulle plooirugstruktuur. In antieke tye was daar woude aan die hange van die heuwels en in die Bybel word landbou en skaapteelt genoem wat in die gebied beoefen is. Vee wei steeds daar en word van die lae grond na die heuweltoppe verskuif namate die somer aanbreek. Die hange bevat ook steeds eeue oue klipterrasse. Die laaste Joodse opstand teen die Romeine het die verwoesting van 'n groot deel van Judea se platteland tot gevolg gehad.^[5]

Geskiedenis

Vroeë tydperke

Judea is sentraal in 'n groot deel van die Tora se verhale, maar sy vroeë geskiedenis is onseker. Volgens die Bybel het die Koninkryk Judea en die Koninkryk Israel ontstaan uit 'n verenigde monargie van Israel en Juda, maar moderne sienings is dat dié verenigde staat ongeskiedkundig is.^[6][7][8] Die Koninkryk Juda is in 720 v.C. deur die Nieu-Assiriese Ryk verower. Dit het in naam onafhanklik gebly, maar het heffings aan die Assiriese Ryk betaal van 715 v.C. en deur die eerste helfte van die 7de eeu v.C. Dit het weer onafhanklik geword toe die Assiriese Ryk ná 640 v.C. verval. Van 609 v.C. af moes hulle egter weer heffings betaal: eers aan Egipte en ná 601 v.C. aan die Nieu-Babiloniese Ryk, totdat Babilonië hulle in 586 v.C. finaal verower het.

Persiese en Hellenistiese tydperk

Die Hasmonese Koninkryk (middel onder in donkerblou) op sy grootste onder Salome Alexandra.

Die Babiloniese Ryk is in 539 v.C. deur Kores die Grote verslaan.^[9] Judea het onder Persiese heerskappy gebly tot met die verowering deur Alexander die Grote in 332 v.C., en het eindelik onder die bewind van die Hellenistiese Seleukidiese Ryk geval, tot met die Makkabese Opstand. Dit het gelei tot die stigting van die Hasmonese dinastie, wat langer as 'n eeu oor Judea geheers het.^[10]

Romeinse tydperk

'n Ou Romeinse pad in Judea.

Judea is in die 1ste eeu v.C. deur die Romeine oorgeneem en het eindelik die Romeinse provinsie Iudaea geword. Die Romeine het 'n verbond met die Makkabeërs gesluit, maar ná koningin Salome Alexandra se dood het 'n burgeroorlog tussen haar seuns uitgebreek. Die politieke heerskappy het daarna verskuif na die Herodiaanse Dinastie, wat as vasalkonings regeer het. In 6 n.C. het Judea onder regstreekse Romeinse bewind gekom, maar het 'n mate van onafhanklikheid behou, veral wat sy reg betref, tot omstreeks 28 n.C.

In 66 n.C. het die Joodse bevolking teen die Romeinse bewind in opstand gekom in 'n oorlog wat onsuksesvol was. Jerusalem is in 70 n.C. beleër en 'n groot deel van die inwoners is vermoor of slawe gemaak.^[11]

Die Joodse bevolking het 70 jaar later weer in opstand gekom en die laaste Koninkryk Israel gestig. Dit het drie jaar bestaan voordat die Romeine die provinsie permanent verower het. Ná die opstand was die Romeinse keiser Hadrianus vasbeslote om die identiteit van Israel-Juda-Judea uit te wis en het hy dit hernoem tot Syria Palaestina.^[12] Hy het Jerusalem terselfdertyd hernoem tot Aelia Capitolina. Die onderdrukking van die opstand het gelei tot wydverspreide verwoesting, die verbanning van Jode uit die gebied om Jerusalem en die intrek van heidense bevolkings.^[13]

Jode het die gebied egter nooit heeltemal verlaat nie en het 'n belangrike (en soms vervolgde) minderheidsgroep aan die buitewyke van Judea gebly.^[14][15]

Bisantynse tydperk

Die Bisantynse Ryk het die grense van Palestina verskuif. Die verskeie Romeinse provinsies (Syria Palaestina, Samaria, Galilea en Perea) is herorganiseer in drie bisdomme, en die name wat die Griekse historikus Herodotos in die middel 5de eeu v.C. gebruik het, is heringestel: Palaestina Prima, Secunda en Tertia (Eerste, Tweede en Derde Palestina). Dit was deel van die Bisdom van die Ooste.^[16][17]

Verwysings

1. Clouser, Gordon (2011). Jesus, Joshua, Yeshua of Nazareth Revised and Expanded (in Engels). iUniverse. ISBN 978-1-4620-6121-1.
2. Spolsky, Bernard (27 Maart 2014). The Languages of the Jews: A Sociolinguistic History (in Engels). Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-05544-5.
3. Neil Caplan (19 September 2011). The Israel-Palestine Conflict: Contested Histories. John Wiley & Sons. p. 8. ISBN 978-1405175395.
4. "Picturesque Palestine I: Jerusalem, Judah, Ephraim". Lifeintheholyland.com. Besoek op 31 Desember 2012.
5. "Unlikely A Tale of Two Conquests: The Unlikely Numismatic Association Between the Fall of New France (AD 1760) and the Fall of Judaea (AD 70)". Ansmagazine.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Julie 2012. Besoek op 31 Desember 2012.
6. Kuhrt, Amiele (1995). The Ancient Near East. Routledge. p. 438. ISBN 978-0415167628.
7. Finkelstein, Israel en Silberman, Neil Asher, The Bible Unearthed : Archaeology's New Vision of Ancient Israel and the Origin of Its Sacred Texts, Simon & Schuster, 2002. ISBN 0-684-86912-8
8. "The Bible and Interpretation – David, King of Judah (Not Israel)". bibleinterp.arizona.edu. 13 Julie 2014. Besoek op 20 September 2018.
9. "Cyrus the Great | Biography & Facts | Britannica". www.britannica.com (in Engels). Besoek op 26 Junie 2022.
10. "Palestine - The Hasmonean priest-princes | Britannica". www.britannica.com (in Engels). Besoek op 26 Junie 2022.
11. "Titus' Siege of Jerusalem – Livius". www.livius.org (in Engels).
12. H.H. Ben-Sasson, A History of the Jewish People, Harvard University Press, 1976, ISBN 0-674-39731-2
13. Bar, Doron (2005). "Rural Monasticism as a Key Element in the Christianization of Byzantine Palestine". The Harvard Theological Review. 98 (1): 49–65. doi:10.1017/S0017816005000854. ISSN 0017-8160. JSTOR 4125284. S2CID 162644246.
14. David Goodblatt, 'The political and social history of the Jewish community in the Land of Israel,' in William David Davies, Louis Finkelstein, Steven T. Katz (eds.) The Cambridge History of Judaism: Volume 4, The Late Roman-Rabbinic Period, Cambridge University Press, 2006 pp.404-430, p.406.
15. Mor, Menahem (18 April 2016). The Second Jewish Revolt. BRILL. pp. 483–484. doi:10.1163/9789004314634. ISBN 978-90-04-31463-4.
16. Shahin (2005), p. 8
17. Thomas A. Idniopulos (1998). "Weathered by Miracles: A History of Palestine From Bonaparte and Muhammad Ali to Ben-Gurion and the Mufti". The New York Times. Besoek op 11 Augustus 2007.

Skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Judea.

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.