Justinianus I van Bisantium

Justinianus I
Keiser van die Bisantynse Ryk
Detail van ’n moderne portret in die Basilika van San Vitale, Ravenna.
Detail van ’n moderne portret in die Basilika van San Vitale, Ravenna.
Bewind 1 Augustus 527 – 13/14 November 565
Volle naam Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus Augustus
Dinastie Justiniaanse
Gebore Omstreeks 482
Oorlede 14 November 565
Voorganger Justinus I
Opvolger Justinus II
Eggenote Theodora
Vader Sabbatius
Moeder Vigilantia
Sint Justinianus die Grote

'n Engel wys vir Justinian 'n model van die Aya Sophia, illustrasie deur Herbert Cole (1912)
Keiser
Vereer in Oosters-Ortodokse Kerk
Rooms-Katolieke Kerk
Lutheranisme
Oosters-Katolieke Kerk
Pelgrimsoord Kerk van die Heilige Apostels, Konstantinopel
hedendaagse Istanboel, Turkye
Feesdag 14 November
Attribute Keiserlike gewaad

Justinianus I (Latyn: Petrus Sabbatius Iustinianus Augustus, Grieks: Φλάβιος Πέτρος Σαββάτιος Ἰουστινιανός; omstreeks 482 – 14 November 565), algemeen bekend as Justinianus die Grote, was die Bisantynse keiser van 527 tot met sy dood in 565. Tydens sy bewind het hy probeer om die Oos-Romeinse Ryk se glorie te herstel en die verlore westelike helfte van die klassieke Romeinse Ryk te herower.

Hy was een van die belangrikste figure van die Laat Oudheid en die laaste Romeinse keiser wie se eerste taal Latyn was.[1] Sy bewind het ’n onderskeid gebring in die geskiedenis van die Oos-Romeinse Ryk. Sy administrasie het ’n uitwerking gehad ver buite sy tyd en grense, en is gekenmerk deur die ambisie om "die ryk te herstel".[2]

’n Vernietigende builepes-epidemie in die vroeë 540's het die einde van ’n tydperk van grootsheid ingelui. Die ryk het ’n agteruitgang beleef wat eers in die 9de eeu omgekeer is.

Procopius is die primêre bron oor die bewind van Justinianus en latere gebeure is geboekstaaf deur Johannes van Efese. Albei historici het verbitter geraak teenoor Justinianus en sy vrou, Theodora.

Justinianus word onder Ortodokse Christene as ’n heilige beskou. Sy feesdag is 14 November (of soms 27 November volgens die Gregoriaanse kalender).

Lewe en bewind

[wysig | wysig bron]
’n Monument ter herinnering aan Justinianus in Skopje, naby sy geboorteplek.
Die Bisantynse Ryk in sy grootste uitbreiding onder keiser Justinianus I in 555.

Justinianus is omstreeks 482 gebore naby die moderne dorp Lebane in Suid-Serwië, naby Skopje in die Republiek van Masedonië.[3] Hy het in verskeie van sy wette daarna verwys dat sy moedertaal Latyn was.[4][5]

Die naam "Justinianus" wat hy later gebruik het, is aan hom gegee deur sy oom, Justinus I, wat hom aangeneem het. Sy ma was Vigilantia, Justinus se suster. Toe keiser Anastasius in 518 dood is, is Justinus as keiser gekies. Justinianus was een van die betroubaarste raadgewers en op 1 April 527 het Justinus hom as medekeiser en sy opvolger aangewys. Toe Justinus I op 1 Augustua 527 sterf, het Justinianus die alleenheerser geword.[6]

As leier was Justinianus baie energiek. Vanweë sy nederige afkoms het hy geen magsbasis in die aristokrasie gehad nie, maar hy het hom omring met mans en vroue met buitengewone talent wat hy op grond van meriete gekies het eerder as adellike afkoms.

Omstreeks 525 is hy getroud met sy minnares, Theodora, wat ’n mimiekkunstenaar en sowat 20 jaar jonger as hy was. Sy het baie invloedryk in die politiek van die ryk geword.

In ’n poging om die Romeinse Ryk te herstel, het Justinianus dele van die ou Wes-Romeinse Ryk herwin, die Vandale in Noord-Afrika verower en die Romeinse beheer uitgebrei tot aan die Atlantiese Oseaan.

Nog ’n deel van sy nalatenskap was die herskryf van die Romeinse wetboek, die Corpus Juris Civilis, wat steeds die basis van baie moderne lande se regstelsel vorm. Die Bisantynse kultuur het ook gebloei en sy bouprogram het meesterstukke soos die Aya Sophia opgelewer wat eeue lank die middelpunt van die Oosters-Ortodokse geloof sou wees.

Justinianus was nie oral ewe gewild nie; vroeg in sy bewind het hy amper die troon verloor weens ’n opstand, en so laat as 562 is ’n sameswering deur ontevrede sakelui teen hom ontdek.[7]

Justinianus het in die vroeë 540's builepes opgedoen, maar het herstel. Theodora is in 548 op ’n redelik jong ouderdom dood, dalk weens kanker.[8] Toe hy op 14 November 565[3] sterf, het hy geen kinders gehad nie. Hy is opgevolg deur Justinus II, die seun van sy suster Vigilantia.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ The Inheritance of Rome, Chris Wickham, Penguin Books Ltd. 2009, ISBN 978-0-670-02098-0 (bl. 90)
  2. ↑ J.F. Haldon, Byzantium in the seventh century (Cambridge, 2003), 17–19
  3. ↑ 3,0 3,1 Cawley, Charles (14 Februarie 2011). "Medieval Lands: Byzantium 395–1057". Foundation for Medieval Genealogy. fmg.ac. Besoek op 20 Februarie 2012.
  4. ↑ "The Cambridge Companion to the Age of Justinian – Google Boeken" (in Engels). Books.google.com. 18 April 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2016. Besoek op 14 November 2012.
  5. ↑ "Justinian and Theodora – Robert Browning – Google Книги". Books.google.bg. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Julie 2011. Besoek op 14 November 2012.
  6. ↑ Robert Browning. "Justinian I" in Dictionary of the Middle Ages, volume VII (1986).
  7. ↑ "DIR Justinian" (in Engels). Roman Emperors. 25 Julie 1998. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Oktober 2019. Besoek op 14 November 2012.
  8. ↑ Robert Browning, Justinian and Theodora (1987), 129; James Allan Evans, The Empress Theodora: Partner of Justinian (2002), 104

Bibliografie

[wysig | wysig bron]
  • Swart, Marius J.: Nogtans leiers. Kaapstad: Nasou, 1969.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]