Karelies

 

Karelies karjala, karjal, kariela
Gepraat in:	Rusland  Finland
Gebied:	Karelië
Totale sprekers:	35 600[1]
Taalfamilie:	Oeraals  Fins-Oegries   Fins-Permies    Fins-Wolgaïes     Fins-Samies      Oosseefins       Karelies
Skrifstelsel:	Latynse alfabet (Finse variant) Cyrilliese alfabet (Rusland)
Amptelike status
Amptelike taal in:	erken as minderheidstaal in:  Finland[2]  Karelië[3]
Gereguleer deur:	geen
Taalbedreigingstatus
Uitgesterf EXUitgestorwe taal Bedreig CRKrities bedreigde SEErg bedreigde DEBedreigde VUKwesbare    Veilig    NE Nie bedreig nie Dit is 'n bedreigde taal volgens die UNESCO-wêreldatlas van bedreigde tale.
Taalkodes
ISO 639-1:	geen
ISO 639-2:	krl
ISO 639-3:	krl

Karelies (karjala, karjal or kariela) is 'n taal wat in Karelië deur 118 000 mense gepraat word. Karelies behoort tot die Oosseefinse tak van die Fins-Oegriese tale, wat een van die twee subfamilies van die Oeraalse tale verteenwoordig. Karelies word in die Russiese deelrepubiek Karelië en deur omtrent 5000 mense in Finland gepraat.

Verspreiding van Kareliese dialekte

Karelies is nou verwant aan Fins en dit word nie altyd as 'n aparte taal gesien nie. Die twee tale se grammatika is identies en dit verskil hoofsaaklik in woordeskat en uitspraak. Karelies beskik oor die klanke "z", "sh" en "zh" terwyl die klanke in Fins gereduseer is na "s". Fins is sterk deur Sweeds beïnvloed as gevolg van die lang geskiedenis wat dit as Sweedse besitting gehad terwyl Karlies reeds lank in die Russiese sfeer is en dus meer Russiese leenwoorde insluit^[4] en op ander maniere deur Russies beïnvloed is.^[5] Westelike Kareliese dialekte kan nouliks van oostelike Finse dialekte onderskei word.^[4] Karelies word dus as 'n taal apart van Fins besou eerder om geopolitiese redes as taalkundige oorweginge.^[6]

Onder die Finse tale het Karelies die onderskeid dat die oudste geskrewe vorm van Fins daarin geskryf is, wat terug dateer na die 13de eeu. Dit bestaan uit 'n drie-lyn teksfragment op 'n strook boombas wat in 1957 tydens argeologiese opgrawings in Nowgorod ontdek is. Ironies genoeg is daar, anders as in die geval van Fins, egter steeds geen Kareliese standaardtaal en gepaardgaande ortografie nie.

Verwysings

1. "Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Karelian" (in Engels). Ethnologue. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Junie 2019. Besoek op 7 November 2017.
2. (fi) Change in the regulation by the president of Finland about European Charter for Regional or Minority Languages, 27.11.2009
3. "Законодательные акты - Правительство Республики Карелия". gov.karelia.ru (in Russies). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 September 2019.
4. Rein Taagepera, The Finno-Ugric Republics and the Russian State, Uitgegee deur C. Hurst & Co. Publishers, 1999, ISBN 1-85065-293-7, 9781850652939, bl. 110
5. Östen Dahl, Past and Present, The role of language contact in the formation of Karelian past, Uitgegee deur John Benjamins Publishing Company, 2001 ISBN 90-272-3057-9, 9789027230577, bl. 258
6. The Peoples of the Red Book, THE KARELIANS, besoek op 4 Januarie 2009

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Karelies.

• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Karelies.