Koevoet (polisie-eenheid)

Koevoetmonument by die Voortrekkermonument, Pretoria

Koevoet, afgekort Operasie K of SWAPOL-COIN/SWAPOL TIN) was die teen-insurgensietak van die Suidwes-Afrikaanse polisie (SWAPOL). Koevoet se formasies het wit Suid-Afrikaanse polisiebeamptes ingesluit, gewoonlik gesekondeer van die Suid-Afrikaanse Veiligheidstak of Spesiale Taakmag, en swart vrywilligers van Ovamboland. Koevoet was gebaseer op die Selous Scouts, 'n veelrassige Rhodesiese militêre eenheid wat gespesialiseer het in teen-insurgensie operasies. Die benaming is 'n metafoor vir "die koevoet" wat insurgente vanuit die burgerlike bevolking uitlig.[1]

Koevoet was aktief tydens die Suid-Afrikaanse Grensoorlog tussen 1979 en 1989, waartydens dit honderde opsporings- en vernietigingsoperasies uitgevoer het teen die People's Liberation Army of Namibia (PLAN).[2]

Die eenheid se metodes was omstrede en word daarvan beskuldig dat dit talle gruweldade teen burgerlikes gepleeg het.[3] In die loop van die oorlog het dit 3 225 opstandelinge doodgemaak of gevang en aan 1 615 individuele skermutselings deelgeneem.[4]

Koevoet is in 1989 ontbind as deel van die implementering van Resolusie 435 van die Verenigde Nasies se Veiligheidsraad. Dit het die Suid-Afrikaanse Grensoorlog effektief beëindig en die onafhanklikheid van Suidwes-Afrika as Namibië ingelui.[3]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Stigting van Koevoet

[wysig | wysig bron]
PLAN insurgente aan die mars

Van die vroeë tot laat 1970's is die meerderheid teen-insurgensie operasies gedryf deur die Suid-Afrikaanse Weermag (SAW).[5] Die SAW se primêre bron van mannekrag was wit nasionale dienspligtiges wat hul voorwaardes vir verpligte militêre diens vervul het onder leiding van professionele staandemag offisiere.[6] Die aanvanklike toewysing van Suid-Afrikaanse troepe tot die Suidwes-Afrikaanse teater in 1974 was ongeveer 15 000 man.[5] Vanaf dieselfde jaar was daar ook toenemende werwing van plaaslike gewapende hulpmagte en semi-amptelike milisies.[7]

Die magtigste gewapende groep buite die direkte bevelstruktuur van die SAW het ontstaan in Ovamboland, die tradisionele politieke vesting van SWAPO en die bron van sy steunbasis.[7] Die burgerlike administrasie van Ovamboland het 'n plaaslike burgermag, bekend as die Ovambo-tuiswag, in diens geneem om plaaslike amptenare te beskerm wat dikwels die teiken was van sluipmoordpogings.

Die Ovambo-tuiswag is met verloop van tyd in groter genommerde eenhede saamgestel of was verbonde aan gewone SAW-bataljons.[7] Teen die einde van 1978 was die Ovambo-tuiswag ongeveer 3 000 manskappe sterk.[7] Die regering het kennis geneem van hul relatiewe doeltreffendheid vergeleke met nasionale dienspligtiges wat uit Suid-Afrika gestuur is, wat nie met die terrein en omgewing vertroud was nie en moeiliker by Ovamboland aangepas het.[7]

Hierdie en ander verwikkelinge het gelei tot 'n doelbewuste beleid van 'Namibisering' van Suidwes-Afrika, 'n verwysing na die Viëtnamiseringsprogram wat die Verenigde State tydens die Viëtnam-oorlog gevolg het.[8] Sodanige oorlogspoging sou minder geneig wees om duidelike konfrontasies tussen buitelandse Suid-Afrikaanse troepe en plaaslike PLAN-opstandelinge te laat blyk, maar dan sou dit 'n beduidende aantal Namibiërs wat onder Suid-Afrikaanse bevel veg tot gevolg hê.

Die hoofdoelstellings van Namibisering was om 'n selfvoorsienende militêre infrastruktuur in Suidwes-Afrika te vestig, die persepsie van 'n binnelandse burgerlike konflik te versterk eerder as 'n onafhanklikheidstryd, en die vermindering van ongevalle onder Suid-Afrika se nasionale dienspligtiges, waaroor die regering veral sensitief was.[9] Verder was die SAW onder druk. As doeltreffende plaaslike troepe bymekaar gemaak kon word om die grootste deel van die verdedigings- en plaaslike veiligheidstake oor te neem, sou dit meer vry wees om konvensionele offensiewe operasies na te streef.[10]

Sowel die SAW as die Suid-Afrikaanse polisie (SAP) het tussen 1976 en 1980 parallele inisiatiewe geloods om Ovambo-teen-insurgensie-eenhede te skep.[10] Die SAW se program het gelei tot 101 Bataljon, terwyl die SAP Koevoet gevorm het.[10] 'n Senior beampte by die SAP se Veiligheidstak, Hans Dreyer, is aangestel om laasgenoemde te lei.[11] Dreyer het tydens die Rhodesiese Bosoorlog saam met die SAP in Rhodesië gedien en sterk op sy operasionele ervarings van daar gesteun terwyl hy Koevoet se mandaat en organisasiestruktuur gevorm het. Koevoet moes direk gebaseer wees op die Selous Scouts, 'n eenheid van die Rhodesiese spesiale magte wat 'n groot aantal voormalige opstandelinge ingesluit het.[12] Die SAP het veral die kleineenheidstaktiek van die Selous Scouts waardeer wat getoon het hoe 'n paar operateurs, vermom as opstandelinge en opgelei is tot hoë vlakke van misleiding, 'n effek buite verhouding tot hul grootte kon hê.[12]

Die eenheid is in Junie 1979 gestig met ses wit Suid-Afrikaanse polisiemanne en 60 van die vaardigste spoorsnyers van die Ovambo-tuiswag.[7] Die spoorsnyers het drie maande bykomende verkenningsopleiding van die SAW se spesiale magte ontvang voordat hulle in Ovamboland ontplooi is.[10] Hulle is ook deur die SAP opgelei in strafregtelike ondersoektegnieke en polisieprosedures.[10] In Mei 1979 het hulle hul eerste opstandeling gevang.[10]

Koevoet was formeel bekend as 'Operasie K' van die SAP-afdeling vir spesiale bedrywighede, maar die titel is byna nooit gebruik nie.[10] Hul bestaan het 'n noukeurige geheim gebly tot Junie 1980, toe kerkkoerante in Ovamboland gerugte begin versprei het oor 'n nuwe groep van spesiale magte wat verband hou met die sluipmoord op SWAPO-simpatiseerders.[10] Die gerugte het hul grondslag gevind in 'n 'doodslys' van prominente Ovambo politieke figure en sakelui wat geheime simpatiseerders van SWAPO was, wat na bewering gevind is by die liggaam van 'n plaaslike politikus wat in 'n motorongeluk dood is.[10] 'n Aantal individue op die lys is daarna vermoor.[10] Terwyl Suid-Afrika die beweringe ontken het, het amptenare Koevoet genoem en geprys vir hul doeltreffendheid.[10]

Koevoet se aanvanklike rol was om deel te neem aan intelligensie-insameling vir die SAW, maar hy het gou sy eie teen-insurgensie-veldtog van infiltrasie en strooptogte toegepas.[10] Omdat dit 'n polisie-eenheid was, het Koevoet ook ondersoek ingestel na politiek gemotiveerde moorde en beskadiging van eiendom.[10] Die eenheid het vinnig uitgebrei tot ongeveer 3 000 personeellede, ongeveer so groot soos die Ovambo-tuiswag.[9] Aanvanklik was die aantal rekrute beskeie, deels as gevolg van beperkte opleidingsgeriewe en die tyd wat dit sou neem om offisiere aan hulle te verskaf.[10] Hierdie probleem is deels opgelos deur Koevoet-rekrute by die Polisie-teeninsurgensieskool in Maleoskop, Suid-Afrika, op te lei.[10] Daar het die rekrute onderrig ontvang oor 'n unieke hibriede sillabus wat spesialis-polisievaardighede soos anti-oproer taktieke, padveiligheid en konvensionele teen-terrorisme kombineer met basiese infanterie-opleiding wat soortgelyk was aan die van die SAW se teen-insurgensie teorie.[10] Die ontbinding van die Selous Scouts in 1980 het Koevoet 'n toeloop van Rhodesiese offisiere vir die eenheid voorsien wat deur die SAP gewerf is.[10] Wit Namibiërs is ook in 'n beskeie getal as Koevoet-offisiere gewerf, hoewel die SAP in die verband met kompetisie van die SAW te kampe gehad het.[10] Die meeste wit Suid-Afrikaanse polisiemanne is na Koevoet oorgeplaas as gevolg van persoonlike verwysings.[10]

Die oorgrote meerderheid swart Koevoet-operateurs was aansoekers van die Ovambo-tuiswag, wat gereelde werk en beter loon wou hê.[10] Die enigste voorvereiste was dat hulle Afrikaans of Engels moes praat om met hul blanke offisiere te kommunikeer.[10] Die SAP het soms Ovambos uit Angola gewerf, insluitende werklose voormalige soldate van die Portugese koloniale weermag en opstandelinge van die National Union for the Total Independence of Angola (UNITA), wat aan hierdie kwalifikasies voldoen het.[10] Die mededinging vir diens by Koevoet was fel vanweë die relatiewe hoë betaling en voordele, insluitend lewensversekering, wat die SAP aangebied het.[10]

Operasionele diens

[wysig | wysig bron]

PLAN-eenhede wat in Ovamboland werksaam is, word voortdurend gesteun deur 'n konstante stroom opstandelinge en oorlogsmateriaal langs eksterne infiltrasieroetes deur Angola.[13][14] Koevoet het 'n gebied aangrensend aan die Angolese grens gemonitor met siftingspatrollies wat gekoördineer is tussen drie permanente sterkpunte in Opuwo, Rundu en Oshakati.[10] Dit is ook toegelaat om 'n eie interneringsfasiliteit vir gevange PLAN-gevangenes net noord van Windhoek op te rig.[10] Patrollies is in Casspir-mynbeskermde voertuie uitgevoer en het soms weke aaneen geduur.[15] Koevoet-operateurs het die grootste deel van hul tyd verdagte spore gevolg op soek na insurgente, soms meer as honderd kilometer.[10] PLAN moes noodgedwonge sy taktiek dienooreenkomstig verander.[10] Na aksies en aanvalle sou PLAN-kaders versprei.[10] Baie het opgehou om militêre stewels met maklik identifiseerbare soompatrone te dra en het kaalvoet of in burgerskoene geloop.[10] Hulle het hul spore gekamoefleer, op bestaande voetstappe gestap en skoene omgeruil om Koevoet-spoorsnyers af te gooi.[10] Meer gereeld sou die insurgente onttrek totdat hulle die regte terrein bereik het, en dan die Koevoet-reaksiemag in 'n lokval lei.[10]

SAP Casspir soortgelyk aan dié wat deur Koevoet gebruik was.

In April 1980 het die administrateur-generaal Gerrit Viljoen aangekondig dat die oordrag van 'n mate van beheer oor plaaslike militêre en polisiemagte aan Namibiërs sou plaasvind sodra die nodige strukture in werking gestel is.[9] Dit was 'n nuwe stap in die Namibianisasie-veldtog deur Suid-Afrika, en in 1985 is Koevoet formeel geïntegreer met die Suidwes-Afrikaanse polisie (SWAPOL).[9] Destyds bestaan 80% van Koevoet se mannekrag uit inwoners van Ovamboland, met die oorblywende 20% wit offisiere en Ovambos van elders, naamlik Angola.[9] Koevoet-operateurs wat nie op diens was, was die belangrikste teikens vir PLAN-sluipmoordpogings; tussen 1979 en 1982 is daar byvoorbeeld minstens 198 deur insurgente tuis vermoor.[12] Teen 1982 is ongeveer 40 Koevoet-operateurs per jaar vermoor in geteikende sluipmoorde.[10] Hulle families is ook aan intimidasie onderwerp.[10] Daarna het die Suid-Afrikaanse regering Koevoet-personeel toegelaat om hul wapens tuis te hou.[10]

In 1983 het Koevoet heelwat kontroversie ontlok toe 'n Angolese burger wat in die eenheid dien, Jonas Paulus, skuldig bevind is aan moord, poging tot verkragting en gewapende roof deur die Suidwes-Afrikaanse Hooggeregshof in Windhoek.[10] Paulus en 'n medepligtige het met 'n gebuite PLAN-geweer op 'n misdaadveldtog gegaan en hulle as insurgente geïdentifiseer.[10] Die duo het 'n bejaarde boer vermoor en verskeie jong meisies ontvoer, waarna hulle deur ander lede van Koevoet gevange geneem is en aan die burgerlike polisie oorgegee is.[10] Paulus is ter dood veroordeel en op 4 Junie 1985 in Windhoek opgehang.[10] Omstreeks dieselfde tyd het 'n wit Koevoet-onderoffisier, Norman Abrahams, in die hof verskyn op aanklag dat hy 'n vermeende SWAPO-simpatiseerder onder sy toesig vermoor het.[10] Die aanklagte is laat vaar nadat die aanklaer nie kon vasstel of Abrahams of een van verskeie ander Koevoet-persone die moord gepleeg het nie. Die Suid-Afrikaanse regering het daarna 'n skikking buite die hof met die gesin van die slagoffer bereik.[10] Hierdie sake was opmerklik omdat hulle aansienlike publisiteit oor Koevoet in Suid-Afrika self gegenereer het, en die eenheid gedwing het om besonderhede bekend te maak oor sy bedrywighede wat voorheen geheim gehou is. Die gebruik van 'n PLAN-wapen deur Paulus is byvoorbeeld verklaar deur die feit dat Koevoet 'n inventaris van gebuite uniforms en wapens gehad het, wat lede dikwels gebruik het om insurgente na te boots.[11] 'n Skakelkomitee vir gruweldade is ook in Ovamboland gestig om oortredings wat deur lede van die veiligheidsmagte gepleeg is, te ondersoek terwyl hulle aan diens was[10]

Die verhore van Paulus en Abrahams het 'n openbare kontroversie veroorsaak, wat SWAPOL dwing om 'n verklaring uit te reik dat hy geen gruweldade wat deur Koevoet gepleeg is, sou goedpraat nie en nie sou huiwer om lede van die eenheid te vervolg nie.[10] Vir die eerste keer het SWAPOL se burgerlike polisie en die departement van kriminele ondersoeke (CID) begin met interne ondersoeke na Koevoet-operasies.[10]

In 1977 het die administrateur-generaal van Suidwes-Afrika AG Proklamasie 9 uitgereik, wat enige onderoffisier van die SAP (en daarna SWAPOL) bemagtig het om iemand in aangewese "veiligheidsdistrikte", insluitend Ovamboland, in hegtenis te neem en aan te hou sonder 'n lasbrief.[10] Koevoet het hierdie proklamasie gebruik om verdagtes tot dertig dae sonder verhoor aan te hou, en het dit bloot weer afgekondig sodra die dertig dae verstryk het, en sodoende die mag van onbepaalde aanhouding gegee.[10] Die oorgang van jurisdiksie na SWAPOL het die eenheid egter blootgestel vir meer ondersoek in die plaaslike regstelsel, en in 1986 het die Hooggeregshof in Windhoek beslis dat Koevoet verdagtes langer as dertig dae nie sonder regsverteenwoordiging kon aanhou nie.[10] Dit was omdat gevangene insurgente nie as krygsgevangenes aangehou is nie, maar eerder deur 'n polisie-eenheid vir verhoor in openbare howe aangekeer is vir verhoor as gemeenregtelike misdadigers.[10]

Die skietstilstand in 1988 en die laaste PLAN-offensief

[wysig | wysig bron]

As gevolg van die Brazzaville-protokol en die daaropvolgende drieledige ooreenkoms, het Suid-Afrika ingestem om Namibië onafhanklikheid te verleen in ruil vir 'n parallelle Kubaanse onttrekking uit Angola en 'n verbintenis deur die Angolese regering om alle hulp aan PLAN te staak.[16] Ingevolge die bepalings van die ooreenkoms sal beide die Kubaanse onttrekking en die onafhanklikheidsproses in Namibië gemonitor word deur twee multinasionale vredesmagte, onderskeidelik bekend as die United Nations Angola Verification Mission (UNAVEM) en die United Nations Transition Assistance Group (UNTAG).[17] UNTAG was van plan om sowel PLAN as die SAW tot hul onderskeie basisse te beperk, alle paramilitêre magte wat nie aan die SAW of die burgerlike polisie behoort nie, te demobiliseer en toesig te hou oor die terugkeer van vlugtelinge via aangewese toegangspunte om aan 'n verkiesing deel te neem.[17]

PLAN en die Suid-Afrikaanse veiligheidsmagte het begin om 'n informele skietstilstand te eerbiedig wat op 10 Augustus 1988 in werking getree het.[18] Dit sou op 1 April 1989 'n permanente skietstilstand word, waarop UNTAG veronderstel was om op volle sterkte te wees en die vegtende partye te monitor.[17] Die ontplooiing van UNTAG het egter vertragings gehad, en PLAN kon sy magte in Angola op 'n geheime wyse na die grens begin skuif.[19] Die sekretaris-generaal van die VN, Javier Pérez de Cuéllar, het verklaar dat Koevoet as 'n paramilitêre mag beskou word wat nie deel uitmaak van die SAW of die burgerlike polisie nie, en dat dit daarom ontbind moet word.[17] Volgens hom het die voortbestaan van die eenheid die gees van die onafhanklikheidsproses oortree en die gebruik deur Koevoet van swaar wapens oortree spesifieke bepalings rakende watter toerusting SWAPOL mag dra om basiese wet en orde te handhaaf. Suid-Afrika het onder druk geswig en Koevoet effektief in Desember 1988 gedeaktiveer, hoewel die eenheid steeds na behoefte gemobiliseer kon word.[20]

PLAN het deurgaans volgehou dat 'n voorwaarde vir enige skikking was dat dit toegelaat word om basiskampe in Namibië te vestig.[21] Die Suid-Afrikaanse regering het PLAN se eise deurgaans verwerp, waarskynlik omdat hy gevrees het dat die opstandelinge met die politieke proses sou inmeng.[21] Die strategie om voordeel te trek uit 'n skietstilstand om 'n gewapende teenwoordigheid in die land te vestig, is voorheen deur ander militante groepe in die streek gebruik, naamlik deur die Zimbabwe African National Liberation Army (ZANLA).[20]

PLAN vertolk 'n algemene opdrag van die VN vir alle Namibiese ballinge om huiswaarts te keer as de facto goedkeuring vir die aanvang daarvan.[3] Die insurgente se bevelvoerders het hul troepe verseker dat simpatieke VN-personeel hulle 'n veilige deurreis na Namibië sou bied.[22] Op die oggend van 1 April het die eerste PLAN-kaders na Ovamboland oorgesteek, ongehinderd deur UNTAG, wat weens die vertragings met sy aankoms nie hul aktiwiteite in Angola kon monitor nie.[18] Suid-Afrika het PLAN daarvan beskuldig dat hy die skietstilstand geskend het.[18] Terwyl die spanning toeneem, het de Cuéllar dadelik met SWAPO se afvaardiging in New York in verbinding getree en hy beveel dat PLAN ingeperk moet word.[18]

Uiteindelik, sonder enige aanduiding dat die PLAN-opmars gestaak word, het die spesiale verteenwoordiger van die VN in Namibië, Martti Ahtisaari, alle beperkings opgehef wat die SAW tot sy basisse beperk het.[18] Die verantwoordelikheid om die inval te stop, het op SWAPOL geval totdat ses bataljons van Suid-Afrikaanse weermageenhede gemobiliseer en in Ovamboland ontplooi kon word.[18] In die lig van hierdie situasie het Ahtisaari die versoek van die Suid-Afrikaanse regering om Koevoet te hermobiliseer toegestaan.[23] Die besluit is geneem na gesamentlike konsultasies met die Suid-Afrikaanse minister van buitelandse sake, Pik Botha, en UNTAG-bevelvoerder, Dewan Prem Chand.[24] Die aantal Koevoet-operateurs wat vir mobilisasie gemagtig is, was ongeveer die grootte van twee bataljons.[24]

Koevoet en ander SWAPOL-eenhede kon teen PLAN veg in 'n reeks chaotiese vertragingsaksies tot die SAW se aankoms.[18] Gekombineerde SAW- en SWAPOL-magte het PLAN oor die grens gedryf in 'n teenoffensief bekend as Operasie Merlyn.[18] Koevoet se sleutelrol om die aanvanklike PLAN-indringing te beperk, het daartoe gelei dat baie Suid-Afrikaanse amptenare oortuig is dat dit die enigste mag was wat die vrede in Ovamboland kon handhaaf tydens die politieke oorgang.[20] Louis Pienaar, die administrateur-generaal van die gebied, het geweier om Koevoet aan Ovamboland te onttrek nadat Operasie Merlyn afgehandel is.[20] Volgens Pienaar het UNTAG se versuim om die indringing te stop, bewys dat dit onmoontlik was om te verseker dat PLAN die skietstilstand handhaaf.[20] Koevoet was nodig om in die toekoms verdere infiltrasiepogings deur opstandelinge te voorkom.[20] Luitenant-generaal Dolf Gouws, kommissaris van SWAPOL, het ook verklarings bekend gemaak waarin hy verklaar dat 'as Koevoet verwyder sou word, die weg oop sou wees vir wettelose regering'.[19] As 'n kompromis het die VN Koevoet toegelaat om in Ovamboland voort te gaan, alhoewel in 'n oënskynlike burgerlike rol; operateurs is verbied om enige wapens anders as handwapens te dra en is beperk tot die alledaagse pligte om die openbare orde te handhaaf.[25] In die praktyk het Koevoet die VN-voorskrifte verontagsaam en voortgegaan met teen-insurgensie patrollies met outomatiese wapens.[25] Die feit dat die individuele operateurs toegelaat is om hul persoonlike wapens tuis te hou, het grootliks pogings tot ontwapening bemoeilik.[25]

Ontbinding

[wysig | wysig bron]

Koevoet se volgehoue teenwoordigheid in Ovamboland het 'n ernstige twis geword toe UNTAG toesig begin hou het oor die terugkeer van Namibiese vlugtelinge om deel te neem aan die komende verkiesing in die gebied, waarvan baie SWAPO-ondersteuners was.[20] Koevoet-operateurs, wat voortgegaan het om SWAPO as hul vyand te beskou, het gereageer deur politieke byeenkomste wat deur die terugkerendes gehou is, op te breek.[25] Binne enkele weke na die ontplooiing daarvan het UNTAG meer as vyftig formele klagtes van inwoners van Ovamboland ontvang, wat beweer dat die veiligheidsmagte en veral Koevoet se wangedrag.[25] Koevoet word daarvan beskuldig dat hy SWAPO-ondersteuners aangerand het en met lewendige ammunisie op skares by byeenkomste geskiet het.[25][26] Namibiese vlugtelinge wat vanuit Angola gerepatrieer word, is geïntimideer deur Koevoet se teenwoordigheid weens die omstrede reputasie onder ballinge in die algemeen en SWAPO-ondersteuners in die besonder.[27]

Op 3 April het de Cuéllar die VN-Veiligheidsraad in kennis gestel dat Koevoet weer geaktiveer is.[24] Die besluit om Koevoet te hermobiliseer, hoewel dit nie ooreenstem met die ooreenkomste wat die strydende partye en die VN gesluit het nie, word erken dat dit 'n moontlike krisis ontlont het.[24] Nietemin eis die Veiligheidsraad dat Suid-Afrika Koevoet permanent moet ontbind.[23] Pienaar het geweier om dit te doen, met verwysing na die April-inval.[20] De Cuéllar het SWAPO-amptenare genader en daarop aangedring dat hulle nie verdere militêre operasies sou onderneem nie, wat Suid-Afrika as voorwendsel kon gebruik om die voortgesette ontplooiing van Koevoet te regverdig.[20] Hy vlieg ook na Pretoria om met Pik Botha en die Suid-Afrikaanse minister van wet en orde, Adriaan Vlok, te vergader.[20] Tydens die vergadering het die Suid-Afrikaanse amptenare aangebied om stappe te neem om Koevoet te demobiliseer in ruil vir die UNTAG-uitruil van intelligensie oor PLAN-bewegings en -aktiwiteite, asook om stappe te neem om PLAN te demobiliseer.[20] De Cuéllar het ingestem om saam te werk met die Angolese regering en SWAPO-president Sam Nujoma om te verseker dat PLAN behoorlik gedemobiliseer word.[20]

Aan die einde van April het UNTAG weer alle beperkings opgehef wat die SAW tot sy basisse beperk het, wat die veiligheidsmagte in staat gestel het om wapenopslagplekke van Ovamboland te verwyder en die afwesigheid van oorblywende insurgente te verifieer.[20] Teen die einde van Mei is byna al die PLAN-insurgente verreken en onder hul toesig van UNTAG en UNHCR beperk tot hul basisse in Angola bo die 16de parallel suid.[18] Die SAW het ook na sy basis teruggekeer.[18] UNTAG het die insurgente stelselmatig ontwapen en hulle as burgerlike vlugtelinge na Namibië teruggebring sonder om te onderskei tussen lede van PLAN en SWAPO se politieke vleuel.[28] Altesaam 43 400 SWAPO-lede is na Namibië gerepatrieer, waarvan minstens 32 000 voormalige insurgente was.[28]

SWAPOL het hierop gereageer deur die grootte van Koevoet tot ongeveer 1 600 persone te verminder; die oorblywende operateurs is weer aan ander afdelings toegewys.[20] Voor September 1989 het tussen 1 200 en 2 000 Koevoet-operateurs nuwe opdragte en plasings in SWAPOL ontvang.[23][27] UNTAG het voortgegaan om klagtes te ontvang van geweld en politieke intimidasie wat deur oud-Koevoet-elemente in die burgerlike polisie gepleeg is.[23] UNTAG het aanvanklik 'n klein burgerlike polisiekontingent van 500 ingesluit, maar dit is in Mei 1989 tot 1 000 vergroot en daarna in September tot 1 500.[25] Die UNTAG-polisiekontingent, bekend as CIVPOL, het die taak gehad om SWAPOL se aktiwiteite te monitor en die verdere integrasie van Koevoet-operateurs met die burgerlike polisie te ontmoedig.[25] As deel van sy mandaat het CIVPOL gesamentlike patrollies met Koevoet en ander SWAPOL-eenhede uitgevoer.[25] Dit was bykans onmoontlik omdat Ovamboland nog oorstroom is met landmyne wat deur PLAN-insurgente geplant is en CIVPOL het nie mynbeskermde voertuie soos Koevoet se Casspirs gehad nie.[25] Die CIVPOL-voertuie het ook minderwaardige veldvermoeëns vergeleke met die Casspirs en sou dikwels agterbly tydens die gesamentlike patrollies.[25] UNTAG het aanvanklik CIVPOL se versoeke om sy eie Casspirs van die hand gewys vanweë die bewerings wat PLAN beweer dat hierdie voertuie verband hou met die onderdrukking van die Namibiese volk.[25] Hierdie redenasie is later laat vaar weens die praktiese probleme van die gesamentlike patrollies, en CIVPOL is uiteindelik toegelaat om verskeie Casspirs uit Suid-Afrika aan te skaf.[25] Dade van politieke intimidasie wat deur CIVPOL-monitors getuig word, kon aan hul plaaslike hoofkwartier gerapporteer word, wat op hul beurt klagtes by die plaaslike SWAPOL-distrik ingedien het.[25]

Op 16 Augustus beveel Suid-Afrika se waarnemende staatspresident F.W. de Klerk dat Koevoet beperk is tot sy basisse, en die eenheid het effektief operasies gestaak.[29] Byna twee weke later is Resolusie 640 van die Veiligheidsraad van die Verenigde Nasies aangeneem, waarin Koevoet veroordeel word vir sy oënskynlike "intimidasie en teistering van die burgerlike bevolking" en gevra word dat dit onmiddellik ontbind word, asook die aftakeling van sy bevelstruktuur.[28] Aan die einde van September het die Suid-Afrikaanse regering 1 200 Koevoet-operateurs gedemobiliseer.[20] Die oorblywende 400 operateurs het voortgegaan om by te bly tot 31 Oktober, toe die eenheid formeel ontbind is.[30][20] SWAPOL het ook stappe gedoen om eks-Koevoet-operateurs wat in die burgerlike polisie geïntegreer is, te demobiliseer, maar dit was 'n geleideliker proses.[23]

Naoorlogse status

[wysig | wysig bron]

Vanweë die kommer dat werklose en die gebrek aan siviele opleiding Koevoet-veterane hul paramilitêre vaardighede vir kriminele doeleindes sal gebruik, het die Suid-Afrikaanse regering aangekondig dat hy 'n ontslane lid van Koevoet sal toelaat om onbepaald betaling te ontvang tot die Namibiese onafhanklikheid.[28] Koevoet-beamptes het voordeel getrek uit 'n pensioenfonds en pensioenbetalingsstelsel wat enkele jare voor onafhanklikheid daarvoor ingestel is.[28] Hul pensioene is tot 1990 deur die Suid-Afrikaanse regering betaal, waarna die Namibiese regering verantwoordelikheid vir die pensioenstelsel aanvaar het.[28] Geen pensioenaftrekkings is gemaak van die skemas van konstabels of onderoffisiere nie.[28] Die Namibiese regering het ook die verantwoordelikheid aanvaar vir skeidingsloon ná onafhanklikheid; in 1990 het elke werklose Koevoet-veteraan enkelbedrae ontvang wat wissel van $ 500 tot $ 1 500 in Namibiese geldeenheid.[28][23] Hierdie voordele is slegs toegeken aan lede van Koevoet wat tussen 1988 en 1990 by die eenheid gedien het; diegene met vroeëre diensrekords is uitgesluit.[23] Die meeste herintegrasieprogramme wat aan Namibiese veterane gewy is, het eks-Koevoet-operateurs eksplisiet uitgesluit, wat die onderwerp van nasionale stigma geword het weens hul diens aan so 'n omstrede eenheid.[23]

Na die Namibiese onafhanklikheid is alle paramilitêre elemente van die Namibiese polisie in 'n nuwe eenheid, die Spesiale Veldmag (Special Field Force), gekonsolideer.[31] Konvensionele teen-terrorisme het die verantwoordelikheid geword van die nie-verwante Spesiale Reserwemag (Special Reserve Force).[31]

Struktuur en organisasie

[wysig | wysig bron]
Kaart van Namibië, 1980's. Streke soos Kaokoland, Ovamboland en Kavangoland het volgens die Suid-Afrikaanse reg teoreties selfregerende status gekry. In die noordelike deel van die land was dit die gebiede waar PLAN (en by uitbreiding Koevoet) die meeste aktief was.

Koevoet se jurisdiksie strek oor drie streke in die noorde van Namibië: Kaokoland, Ovamboland en Kavangoland[32] Die operasies is gekoördineer deur 'n enkele hoofkwartier in Oshakati, met twee kleiner plaaslike hoofkwartiere in Opuwo en Rundu.[10] Basiese opleiding vir Koevoet-operateurs is by 'n opleidingskool in Ondangwa uitgevoer, hoewel meer gespesialiseerde opleiding later in Suid-Afrika aangebied kon word.[32] Koevoet het ook 'n aanhoudingsfasiliteit net noord van Windhoek bedryf, waar hy gevange PLAN-opstandelinge geïnterneer het.[10] Tydelike Koevoet-kampplekke en basisse is langs die grens opgerig, en in sommige gevalle het die eenheid 'n afgesonderde basis met die burgerlike polisie of die SAW gedeel.[10]

Koevoet is georganiseer met 'n buitensporige klem op taktiek vir klein eenhede, en die meeste van die gevegte het op die peloton- of seksievlak voorgekom.[32] Die eenheid is opgebou in 24 gevegsgroepe met 'n grootte van 'n peloton, wat elk die voorvoegsel Zulu ontvang het.[33] Die Zulu-spanne is alfabeties van A tot Y aangewys en 'n individuele span is geïdentifiseer deur die letter se ooreenstemmende kode in die NAVO-fonetiese alfabet (dws Zulu Alpha).[33] 'n Span was gewoonlik saamgestel uit 40 Ovambo-konstabels en nie meer as vier wit offisiere nie.[33] Die span is gelei deur 'n sersant-majoor en verder verdeel in afdelings onder leiding van sersante, wat outonoom kon funksioneer.[33] Terwyl hulle in die veld was, het die afdelings vergesel van 'n ondersteuningselement wat logistiek en intelligensie hanteer het.[32] Elke span het vier gepantserde Casspir voertuie wat teen landmyne beskerm was, wat tien insittendes vervoer het.[10] Die meeste Koevoet-operateurs in die voertuie gebly, maar ander loop te voet vooruit en hou die grond dop vir insurgente se spore.[32] Operateurs ontvang 'n losprys (informeel bekend as kopgeld) vir elke insurgent wat gedood of gevang word.[10] Kleiner toelaes is ook toegeken vir gebuite PLAN-wapens, op grond van hul toestand en dodelikheid.[10] Die prys vir 'n gevange insurgent het van 2 000 tot 20 000 rand gewissel.[10]

In 1985 het Koevoet ongeveer 1000 gewapende personeellede gehad.[9] Tussen 700 en 800 van die Koevoet-operateurs wat in 1985 diens gedoen het, was swart Namibiërs afkomstig van die plaaslike bevolking in Ovamboland.[9] Die res was swart rekrute uit ander streke en wit offisiere, hoofsaaklik Suid-Afrikaners.[9] Relatief min plaaslike blankes is in Koevoet gewerf omdat die SAP en later SWAPOL militêre kompetisie gehad het vir geskikte wit Namibiese offisierkandidate.[10] 'n Handjievol wit Rhodesiese ballinge is gedurende die vroeë 1980's as offisiere gewerf, asook 'n aantal Angolese van Ovambo-oorsprong wat by die eenheid aangesluit het.[10] Koevoet het nie toegewyde operasionele medici gehad nie, en almal wat by die eenheid dien, was afkomstig van die Suid-Afrikaanse Mediese Diens, 'n tak van die SAW.[1]

Aan die begin van 1989 het Koevoet sy grootte byna verdriedubbel tot ongeveer 3 000 manskappe.[9][34] In die loop van daardie jaar is dit verklein tot ongeveer 1 600 personeellede, wat min of meer konsekwent gebly het tussen April en September 1989.[29] Die meeste Koevoet-operateurs wat uit die eenheid verwyder is, het nuwe opdragte gekry of is gedemobiliseer. Ten tyde van die ontbinding in Oktober 1989 tel Koevoet slegs ongeveer 400 man.[20]

Uniforms en toerusting

[wysig | wysig bron]
'n Vektor R4 uitgestal by die Suid-Afrikaanse Nasionale Museum van Militêre Geskiedenis

Elke vegspan van Koevoet het gestileerde skouer wapen en T-hemde aangeneem wat 'n gelukbringer dier uitbeeld.[1] Sommige van die wapens bevat ook 'n illustrasie van 'n gebreekte insurgent AK-47-geweer.[32] Koevoet-personeel het tydens hul operasies lig en informeel aangetrek.[32] Individuele operateurs het 'n wye verskeidenheid uniforms met min konsekwentheid aangehad, insluitend SAP-kamoefleerdrag, SWAPOL-kamoefleerdrag en bruin SAW-uniforms.[32] Laat in die oorlog het Koevoet 'n olyfgroen uniform en groen seilstewels aangeneem om hom van ander polisie-eenhede en die SAW te onderskei.[32]

Soos die insurgente het Koevoet-operateurs hul ammunisie in borsbande gedra; hierdie vragdraende taktiek is bevoordeel, aangesien dit minder geneig was om beweging te beperk wanneer dit deur dik plantegroei beweeg.[32] Die standaard wapen in die eenheid was die Vektor R4 en Vektor R5 aanvalsgewere, hoewel sommige operateurs ook gebuite PLAN Kalashnikov-tipe wapens gedra het.[32] Koevoet-seksies het ook ondersteuningswapens tydens operasies gekry, naamlik die FN MAG-algemene masjiengeweer en die M79-granaatwerper.[32] 'n Paar afdelings het toegang gehad tot Milkor MGL's of gebuite PLAN RPG-7's.[1]

Koevoet het aanvanklik geen voertuie gehad nie, behalwe drie Hippo gepantserde troepedraers, wat ontwerp was om ontploffingsbestand en mynbestand te wees.[32] Aangesien Koevoet gewoond was om te voet te veg, was daar 'n duidelike gebrek aan entoesiasme om van voertuie af te veg.[32] Die leiding van die eenheid het egter mettertyd besluit om die Hippos hoofsaaklik as infanterie-vegvoertuie te verander en in Koevoet-spanne te integreer om hul mobiliteit te verhoog. Koevoet se Hippos was oop, want die dakke van die romp het die voertuie te warm gemaak vir die uiterste temperature in Ovamboland en dus operasionele waarneming gedegradeer het.[1] Binne watertenks is ook aangebring, sowel as addisionele wapensteunpunte en torings vir swaar wapens.[1] Die Hippos was aanvanklik gemonteer met algemene masjiengewere, soos FN MAG's, gebuite PLAN PKM's en Browning M1919's.[1] Mettertyd is sommige toegerus met ZPU-2 lugafweerkanonne en selfs 'n Franse variant van die 20 mm MG 151-kanon.[1]

Na 1980 het die Casspir die Hippo in Koevoet-diens vervang, en wapensteunplekke het meer gestandaardiseer geraak.[33] Die meeste Koevoet Casspirs was gewapen met 'n 0,50 kaliber Browning M2 swaar masjiengeweer op die rompdak, direk agter die bestuurdersruimte.[1] In plaas van die swaar masjiengeweer was tien Casspirs met 20 mm kanonne toegerus, en enkele bevelvoeders het die enkele Browning vervang deur 'n dubbele houer vir twee algemene masjiengewere. Dit was nie ongewoon dat Casspirs, soos die Hippos, met M1919's gewapen was of gebuite PKM's as hulpsteunwapens nie.[1] Baie laat in die oorlog is die Casspir in Koevoet-diens aangevul deur die WMF Wolf Turbo, 'n soortgelyke voertuig wat geskik is vir Namibiese toestande.[1] Sommige Casspirs en Wolf Turbos was toegerus met 'n houer vir 'n 60 mm mortier op die rompdak; dit is gebruik vir die onderdrukking van hinderlae.[1]

Taktiek

[wysig | wysig bron]

Koevoet se taktiek is gevorm in reaksie op PLAN-pogings om onsekerheid in die noordelike distrikte van Suidwes-Afrika te skep. 'n Integrale deel van die strategie van PLAN was om insurgente selle in die streek te organiseer, wat die veiligheidsmagte effektief kan teister en die bevolking polities kan indoktrineer om die Suid-Afrikaanse regering te ondermyn, en later die Suid-Afrikaans-geborgde regering van nasionale eenheid.[35] Die klem op politisering deur PLAN-insurgente was die gevolg van hul opleiding in die Sowjetunie en ander sosialistiese state, wat nie beperk was tot taktiese instruksies nie, maar uitgebrei het tot die prosedures vir die vestiging van 'n geheime politiek-militêre infrastruktuur in gebiede wat deur die vyand beheer word.[36] Afgesien van politieke aktiwiteite, het PLAN landelike infrastruktuur gesaboteer, naamlik kraglyne.[35] Die insurgente het ook landmyne langs bekende militêre patrollieroetes gelê om Suid-Afrikaanse konvooie te belemmer.[37]

Koevoet se antwoord was tweeledig: eerstens het die eenheid patrollies uitgevoer om PLAN-insurgente naby die Namibiese grens te onderskep voordat hulle verder in die land self kon kom.[10] Tweedens het dit uitgevoer wat in wese teen-intelligensie-operasies was wat daarop gemik was om intelligensie oor PLAN-aktiwiteite saam te stel terwyl die beweging se eie intelligensienetwerk opgebreek is.[10]

Die helfte van Koevoet se mannekrag was op enige tydstip op patrollie.[10]Die hoofkwartier van die eenheid in Oshakati het gebiede geïdentifiseer waar die waarskynlikheid van 'n PLAN-teenwoordigheid die grootste was, en het spanne gestuur om hierdie distrikte te patrolleer op soek na die insurgente.[10] Koevoet-operateurs het hul intelligensie bekom deur verdagte spore waar te neem of die plaaslike bevolking te ondervra.[10] Elke patrollie het tussen een en twee weke geduur.[10] Die spanne het óf in SAW- en polisiekampe oornag óf in die bos geslaap.[10] Dit was 'n standaardprosedure om dorpe in die omgewing te omring en die spore te bestudeer om te bepaal of daar onlangse tekens van ongewone aktiwiteite was.[7] Nadat die patrollie verby was, het die span 'n week lank gerus, heropgelei en sy toerusting in die basis onderhou, terwyl 'n ander gestuur is om sy plek in te neem.[32]

Aanduidings in die omgewing wat dui op verdagte aktiwiteite, insluitend spore en ander tekens, het bekend gestaan as spoor, 'n Afrikaanse jagterm. Koevoet-spoorsnyers is opgelei om hul omgewing tot in die fynste besonderhede te ondersoek, soos om waar te neem waar stof op blare op die grond versteur is.[32] Die spoorsnyers het voor die res van die span, wat in die voertuie gevolg het, geloop of gehardloop, 'n taktiek wat Koevoet in 1980 aangeneem het.[7]Soms sou Koevoet die roete van die insurgente kon voorstel nadat hy hul spore gevolg het; 'n gedeelte sou dan vooruit gestuur word in 'n poging om hulle af te sny of te intimideer deur sy wapens te skiet.[7]Die doel van hierdie taktiek was om paniek onder die insurgente te saai, wat duideliker spore sou agterlaat en toerusting sou weggooi as hulle vir hul agtervolgers probeer weghardloop.[7] As die spoor verlore gaan, sal die spoorsnyers saam met ander wat van die voertuie afklim en in 'n uitgespreide lyn loop terwyl hulle probeer om die spoor te herwin.[32] Die spoorsnyers het gereeld leidrade en instruksies vir mekaar geskree terwyl hulle gevorder het.[10]Toe hulle uitgeput raak, is hulle toegelaat om in die voertuie te ry, en 'n nuwe groep van spoorsnyers klim af om hul plek in te neem.[10]Dit was nie ongewoon dat spoor dae aaneen gevolg word nie. Die langste afstand wat 'n Koevoet-span 'n enkele spoor sonder onderbreking gevolg het, was 185 kilometer.[10]

In baie gevalle sou die insurgente probeer om die span in 'n hinderlaag te lok as hulle van die agtervolging bewus geword het.[32] Koevoet-spoorsnyers kon gewoonlik agterkom dat 'n hinderlaag op hande was deur die toenemende konsentrasie van spore te bestudeer, en in hierdie geval sou die span die geïdentifiseerde hinderlaag in sy voertuie omring en onderdrukkende vuur lewer. By ander geleenthede het hulle probeer om die vermeende hinderlaag met mortiere te onderdruk.[32]

Koevoet se teenintelligensie-aktiwiteite was ewe effektief, hoofsaaklik omdat die eenheid meer in kontak was met die burgerlike bevolking op plaaslike voetsoolvlak, en anders as die SAW se intelligensie-strukture, spesifiek georganiseer was met die oog op onkonvensionele (dws teen-insurgensie) oorlogvoering in gedagte.[10] Koevoet was in staat om 'n suksesvolle onreëlmatige veldtog teen PLAN te voer met behulp van 'pseudo-guerrillas', operateurs geklee in PLAN-uniforms wat gebuite Sowjetwapens gedra het. Dit het gehelp om agterdog in die geledere van die regte opstandelinge te saai en hul informante onseker te maak of enige opstandeling 'n ware PLAN-vegter was; dit het die PLAN se vermoë om politiseringsprogramme binne plaaslike gemeenskappe te hou, ondermyn.[38] Die "pseudo guerrilla"-program was 'n goed bewaakte geheim totdat Koevoet deur die Namibiese howe gedwing is om besonderhede bekend te maak tydens die verhoor van Jonas Paulus in 1983.[11]

Bewerings van oorlogsmisdade

[wysig | wysig bron]

Terwyl Koevoet 'n buitengewone gevegsrekord in Namibië gehad het – gedurende die laaste dekade van die oorlog het die eenheid 'n bietjie meer as 2800 insurgente gedood het en nog 463 gevange geneem terwyl Koevoet 151 gesneuweldes gely het[9] – het dit ook die reputasie gekweek dat hy ook besonder brutaal en genadeloos was as onverskillig teenoor die SAW se gevegsreëls was.[39]

In die loop van die Suid-Afrikaanse Grensoorlog het PLAN Koevoet daarvan beskuldig dat hy talle menseregteskendings gepleeg het, veral buitengeregtelike moorde en sluipmoorde.[2] Koevoet word daarvan beskuldig dat dit aangehoudenis en gevangenes mishandel het en hulle aan verskillende vorme van marteling onderwerp het, insluitend fisieke aanranding, elektriese skokke, en slaap-, kos- en waterdeprevasie.[2] Die eenheid het wel sy eie aanhoudingsfasiliteit bedryf, waar sommige gevangenes onbepaald aangehou is.[10] Die gevangenes het gevange insurgente ingesluit, asook enige burger wat vermoed word dat hy belangrike inligting oor PLAN-aktiwiteite besit. In 1986 het die Namibiese howe beslis dat aangesien al die Koevoet-gevangenes as gewone misdadigers deur 'n polisie-eenheid in hegtenis geneem is, hulle binne 'n tydperk van dertig dae op regsverteenwoordiging geregtig is. Koevoet het hierdie uitspraak later ondermyn deur die Terrorismewet te gebruik.[10]

Twee veral omstrede kwessies wat met Koevoet na vore gekom het, was die algemene gebruik om lyke van insurgente op die Casspirs van die eenheid te vertoon, en die gebruik van 'pseudo-guerrilla'-magte.[2] Gedurende die vroeë 1980's het SWAPOL en die SAW hewige ontkennings uitgereik dat die vyande wat dood is in die openbaar uitgestal word, en gewaarsku dat lede van die veiligheidsmagte wat hulle aan sulke gedrag toegedig het, vervolg sal word.[10] In Desember 1986 is foto's uitgelek aan die internasionale pers wat twee dooie insurgente vertoon wat oor die romp van 'n Koevoet Casspir gedrapeer is.[10] Koevoet beweer dat die insurgente nie uitgestal word nie, maar bloot teruggevoer word na die basis, vermoedelik met die doel om die kopgeld te eis,[10] en verklaar dat dit onprakties was om die lyke in die Casspirs op te berg weens die beperkte interne bergingsruimte van die voertuie.[10]

PLAN het daarop aangedring dat Koevoet se "pseudo-guerrilla"-magte gebruik word om gruweldade uit te voer wat later aan insurgente toegeskryf is.[40] Die mees omstrede voorval waarby na bewering "pseudo-guerrilla's" betrokke was, was die moord op 'n gesin van 8 Ovambo-burgers in Oshipanda.[10] Die burgers is met Kalashnikov-gewere geskiet en hulle huis is ingebreek.[10] 'n Man wat aan die slagting ontsnap het, beweer dat hy 'n Koevoet-konstabel onder die aanvallers herken het.[10] Koevoet en die burgerlike polisie blameer PLAN vir die moorde.[10]

Die persepsie van Koevoet se menseregte-rekord onder die SAW se algemene personeel was byna universeel krities.[39] Generaal Constand Viljoen, wat tussen 1980 en 1985 as hoof van die SAW gedien het, beweer dat Koevoet-operateurs "'n wreedheid oor hulle gehad het wat beslis nie die harte en gedagtes van die mense bevorder het nie … hulle gebruik wrede, wrede metodes."[39] Sy opvolger, generaal Johannes Geldenhuys, was nie minder skerp nie: "[Koevoet] sou byvoorbeeld in 'n gebied gaan, dit opruim en die lyke dan versamel en agter hul voertuie deur die stat sleep. Dit is duidelik dat hierdie soort optrede die plaaslike bevolking baie ontstel en ons sou vind dat ons skielik nie meer samewerking van die plaaslike bevolking gekry het nie.[39] Generaal Georg Meiring, wat tussen 1983 en 1987 as hoof van die Suidwes-Afrikaanse Gebiedsmag gedien het, het verklaar dat "Koevoet nie 'n wet vir homself was nie, Koevoet was net vir homself … ek het dit gehaat om saam met hulle te werk."[39]

In 1996 is die Waarheids- en Versoeningskommissie gestig om ondersoek in te stel na menseregteskendings wat in Suid-Afrika en Namibië ingevolge die apartheidstelsel gepleeg is. Die kommissie het voorgestel dat Koevoet die Oshipanda-moorde uitvoer op grond van die verslag van die oorlewende ooggetuie.[41] Dit was gunstig geneig tot die bewerings van PLAN dat Koevoet-operateurs wreedhede uitgevoer het tydens "pseudo-guerrilla"-operasies om die insurgente saak te diskrediteer.[41] Die kommissie beweer dat verkragting deur Koevoet-operateurs "algemeen was en dat vroue en meisies van alle ouderdomme slagoffers was", met verwysing na 'n verslag wat deur die Nederlandse geloofsorganisasie Kairos opgestel is.[41] Dit het Koevoet verantwoordelik gehou vir die summiere teregstelling van gevange PLAN-opstandelinge, insluitend diegene wat gewond of andersins ongeskik was, en vir die mishandeling van aangehoudenes in sy interneringsfasiliteit.[41]

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Hooper, Jim (2013) [1988]. Koevoet! Experiencing South Africa's Deadly Bush War. Solihull: Helion and Company. pp. 86–93, 113–119, 323. ISBN 978-1-86812-167-0.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Simon Chesterman (2007). Civilians in War (2001 uitg.). International Peace Academy. pp. 27–29. ISBN 978-1-77007-328-9.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Green, Sparks. Namibia: The Nation After Independence. pp. 1–134.
  4. ↑ De Wet Potgieter. Total Onslaught: Apartheid's Dirty Tricks Exposed (2007 uitg.). Zebra Press. p. 5. ISBN 978-1-55587-988-4.
  5. ↑ 5,0 5,1 Dreyer, Ronald (1994). Namibia and Southern Africa: Regional Dynamics of Decolonization, 1945–90. London: Kegan Paul International. pp. 73–87, 100–116. ISBN 978-0-7103-0471-1.
  6. ↑ Potgieter, Thean; Liebenberg, Ian (2012). Reflections on War: Preparedness and Consequences. Stellenbosch: Sun Media Press. pp. 70–81. ISBN 978-1-920338-85-5.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 Stapleton, Timothy (2015). Warfare and Tracking in Africa, 1952–1990. Abingdon-on-Thames: Routledge Books. pp. 111–129. ISBN 978-1-84893-558-7.
  8. ↑ Beckett, Ian; Pimlott, John (2011). Counter-insurgency: Lessons from History. Yorkshire: Pen & Sword Books. pp. 204–219. ISBN 978-1-84884-396-7.
  9. ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 Nowrojee, Binaifer (1993). Divide and Rule: State-sponsored Ethnic Violence in Kenya. New York: Human Rights Watch. pp. 17–26. ISBN 978-1-56432-117-6.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 10,20 10,21 10,22 10,23 10,24 10,25 10,26 10,27 10,28 10,29 10,30 10,31 10,32 10,33 10,34 10,35 10,36 10,37 10,38 10,39 10,40 10,41 10,42 10,43 10,44 10,45 10,46 10,47 10,48 10,49 10,50 10,51 10,52 10,53 10,54 10,55 10,56 10,57 10,58 10,59 10,60 10,61 10,62 10,63 10,64 10,65 10,66 10,67 10,68 10,69 10,70 10,71 10,72 10,73 10,74 10,75 10,76 Herbstein, Denis; Evenson, John (1989). The Devils Are Among Us: The War for Namibia. London: Zed Books Ltd. pp. 28, 61–92. ISBN 978-0-86232-896-2.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Tsokodayi, Cleophas Johannes. Namibia's Independence Struggle: The Role of the United Nations. pp. 1–305.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 O'Brien, Kevin (2010). The South African Intelligence Services: From Apartheid to Democracy, 1948–2005. Abingdon: Routledge. pp. 104–110. ISBN 978-0-415-43397-6.
  13. ↑ Steyn, Douw; Söderlund, Arné (2015). Iron Fist From The Sea: South Africa's Seaborne Raiders 1978–1988. Solihull: Helion & Company, Publishers. pp. 203–205, 304–305. ISBN 978-1-909982-28-4.
  14. ↑ "SWAPO's Army: Organization, Tactics, and Prospects" (PDF). Langley: Central Intelligence Agency. Oktober 1984. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 20 Januarie 2017. Besoek op 7 Januarie 2017.
  15. ↑ David Lush (1993). Last steps to Uhuru: an eye-witness account of Namibia's transition to independence (1993 uitg.). New Namibia Books. pp. 44–45. ISBN 978-9991631127.
  16. ↑ James III, W. Martin (2011) [1992]. A Political History of the Civil War in Angola: 1974–1990. New Brunswick: Transaction Publishers. pp. 207–214, 239–245. ISBN 978-1-4128-1506-2.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Hampson, Fen Osler (1996). Nurturing Peace: Why Peace Settlements Succeed Or Fail. Stanford: United States Institute of Peace Press. pp. 53–70. ISBN 978-1-878379-57-3.
  18. ↑ 18,00 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 Sitkowski, Andrzej (2006). UN peacekeeping: myth and reality. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. pp. 80–86. ISBN 978-0-275-99214-9.
  19. ↑ 19,0 19,1 Stiff, Peter (1989). Nine Days of War. Alberton: Lemur Books (Pty) Ltd. pp. 20, 89, 208, 260. ISBN 978-0-620-14260-1.
  20. ↑ 20,00 20,01 20,02 20,03 20,04 20,05 20,06 20,07 20,08 20,09 20,10 20,11 20,12 20,13 20,14 20,15 20,16 Goulding, Marrack (2003). Peacemonger. Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 158–171. ISBN 978-0-8018-7858-9.
  21. ↑ 21,0 21,1 Zolberg, Aristide; Suhrke, Astri; Aguayo, Sergio (1989). Escape from Violence : Conflict and the Refugee Crisis in the Developing World. Oxford: Oxford University Press. pp. 100–102. ISBN 978-0-19-536362-3.
  22. ↑ Clairborne, John (7 April 1989). "SWAPO Incursion into Namibia Seen as Major Blunder by Nujoma". The Washington Post. Washington DC. Besoek op 18 Februarie 2018.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 23,6 23,7 McMullin, Jaremey (2013). Ex-Combatants and the Post-Conflict State: Challenges of Reintegration. Basingstoke: Palgrave-Macmillan. pp. 81–89. ISBN 978-1-349-33179-6.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Bailey, Sydney (1994). The UN Security Council and Human Rights. London: Palgrave-Macmillan. pp. 31–33. ISBN 978-0-333-62982-6.
  25. ↑ 25,00 25,01 25,02 25,03 25,04 25,05 25,06 25,07 25,08 25,09 25,10 25,11 25,12 25,13 Krasno, Jean; Hayes, Bradd; Daniel, Donald (2003). Leveraging for Success in United Nations Peace Operations. Westport, Connecticut: Praeger. pp. 35–47. ISBN 978-0-275-97883-9.
  26. ↑ Fetherston, A.B. (1994). Towards a Theory of United Nations Peacekeeping. London: Palgrave Macmillan. p. 67. ISBN 978-0-333-61462-4.
  27. ↑ 27,0 27,1 Hearn, Roger (1997). UN Peacekeeping in Action: The Namibian Experience. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. pp. 79–83. ISBN 978-0-8122-1620-2.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 28,6 28,7 Colletta, Nat; Kostner, Markus; Wiederhofer, Indo (1996). Case Studies of War-To-Peace Transition: The Demobilization and Reintegration of Ex-Combatants in Ethiopia, Namibia, and Uganda. Washington DC: Wêreldbank. pp. 127–142. ISBN 978-0-8213-3674-8.
  29. ↑ 29,0 29,1 "Some Namibia Special Policemen Confined to Bases". New York Times. New York City. 16 Augustus 1989. Besoek op 29 Mei 2018.
  30. ↑ Wren, Christopher S. (31 Oktober 1989). "South Africa Disbands Special Police in Namibia". New York Times. Besoek op 24 Oktober 2007.
  31. ↑ 31,0 31,1 World Police Encyclopedia, ed. by Dilip K. Das & Michael Palmiotto published by Taylor & Francis. 2004. bl. 583-588.
  32. ↑ 32,00 32,01 32,02 32,03 32,04 32,05 32,06 32,07 32,08 32,09 32,10 32,11 32,12 32,13 32,14 32,15 32,16 32,17 32,18 Pitta, Robert; Fannell, Jeff (1993). South African Special Forces. London: Osprey Publishing. pp. 32–49. ISBN 978-1-85532-294-3.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 33,4 Harmse, Kyle; Dunstan, Simon (23 Februarie 2017). South African Armour of the Border War 1975–89. Oxford: Osprey Publishing. pp. 22–26. ISBN 978-1-4728-1743-3.
  34. ↑ Gleijeses, Piero (2013). Visions of Freedom: Havana, Washington, Pretoria, and the Struggle for Southern Africa, 1976–1991. United States: The University of North Carolina Press. pp. 498–499. ISBN 978-1-4696-0968-3.
  35. ↑ 35,0 35,1 Stiff, Peter (2004). The Covert War: Koevoet Operations in Namibia, 1979–1989. Alberton: Galago Publishing Pty Ltd. pp. 53, 121. ISBN 978-1-919854-03-8.
  36. ↑ Shultz, Richard (1988). Soviet Union and Revolutionary Warfare: Principles, Practices, and Regional Comparisons. Stanford, California: Hoover Institution Press. pp. 121–123, 140–145. ISBN 978-0-8179-8711-4.
  37. ↑ "Namibia Mine Ban Policy". Geneva: International Campaign to Ban Landmines and the Cluster Munition Coalition (ICBL-CMC). 1999. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Julie 2017. Besoek op 15 Julie 2017.
  38. ↑ Reno, William (2011). Warfare in Independent Africa. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 102–103. ISBN 978-1-107-00612-6.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 Hamann, Hilton (2007) [2003]. Days of the Generals. Cape Town: Struik Publishers. pp. 64–65. ISBN 978-1-86872-340-9.
  40. ↑ Mitchell, Thomas (2008). Native vs Settler: Ethnic Conflict in Israel/Palestine, Northern Ireland and South Africa. Westport: Greenwood Publishing Group. pp. 144–145. ISBN 978-0-313-31357-8.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 Truth and Reconciliation Commission of South Africa. Truth and Reconciliation Commission of South Africa Report Volume Two (PDF). Pretoria: Department of Justice and Constitutional Development. p. 76. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 4 November 2009. Besoek op 22 Mei 2021.