Kunstenaar

Johann Wolfgang von Goethe, Duitse kunstenaar bekend vir sy poësie, drama, prosa, filosofie, beeldende kunste en wetenskap.

'n Kunstenaar is 'n persoon wat by een of meer van 'n breë spektrum aktiwiteite betrokke is wat met die skepping, beoefening of demonstrasie van kuns verband hou. Die algemene gebruik van die woord in omgangstaal sowel as akademiese diskoers verwys na 'n praktisyn van slegs die beeldende kunste. Die term word dikwels in die vermaakbedryf, veral in 'n besigheidskonteks, vir musikante en ander uitvoerders (minder dikwels vir akteurs) gebruik. "Artiste" (Frans vir kunstenaar) is 'n variant wat slegs in hierdie konteks in Engels gebruik word. Die gebruik van die term om byvoorbeeld skrywers te beskryf, is geldig, maar minder algemeen, en hoofsaaklik beperk tot kontekste soos kritiek.

Definisies

'n Vertaling van Wiktionary se definisie van die woord kunstenaar lyk soos volg:

1. 'n Persoon wat kuns skep.
2. 'n Persoon wat kuns as 'n beroep beoefen.
3. 'n Persoon wat 'n in een of ander aktiwiteit uitmunt.
4. 'n Persoon wie se beroep of nering 'n kennis van ontwerp, skets, skilder ens. vereis.

Die Oxford English Dictionary omskryf die ouer breë betekenis van die term "artist":

• 'n Geleerde persoon of 'n meester van die kunste
• 'n Persoon wat 'n praktiese wetenskap, tradisioneel geneeskunde, astrologie, alchemie, chemie, beoefen.
• 'n Persoon wat 'n beroep beoefen waarvan die vaardigheid deur studie of oefening ontwikkel word
• 'n Beoefenaar van kunshandwerke byvoorbeeld 'n ambagsman
• 'n Persoon wat sy nering in 'n skone kuns ontwikkel
• 'n Persoon wat een van die skone kunste beoefen – tradisioneel die kunste wat deur die muses beskerm word

Geskiedenis van die term

Die Griekse woord "techně", dikwels as "kuns" vertaal, impliseer die bemeestering van enige soort handwerk. Die byvoeglike Latynse vorm van die woord "technicus,"^[1] het die bron van die Afrikaanse woorde tegniek, tegnologie, tegnies geword.

In die Griekse kultuur het die nege Muses elkeen oor 'n ander menslike skeppingveld toesig gehou:

• Calliope (die 'skone van spraak'): hoof van die muses en die muse van epiese of heldedigte
• Klio (die 'glansryke'): die muse van geskiedenis
• Erato (die 'amoreuse'): die muse van liefde of erotiese poësie, lirieke, huweliksliedere en mimiek
• Euterpe (die 'behaaglike'): die muse van musiek en lierpoësie
• Melpomene (die 'singende'): die muse van tragedie
• Polumnia (die '[sangeres] van baie gesange'): die muse van heilige sang, liriek, sang en retoriek
• Terpsichore (die 'een wat haar in dans verheug'): die muse van koorsang en dans
• Thalia (die 'blommende'): die muse van komedie en herderspoësie
• Urania (die 'hemelse'): die muse van astronomie

Geen muse is met die beeldende kunste soos skilder en beeldhou geïdentifiseer nie. In antieke Griekeland het beeldhouers en skilders 'n lae status geniet, iewers tussen vrygeborenes en slawe, en hulle werk is as blote handearbeid beskou.^[2]

Die woord kuns (art) se oorsprong is die Latynse "ars" (stam art-), wat "vaardigheidsmetode" of "tegniek" beteken en 'n konnotasie met skoonheid het.

Gedurende die Middeleeue het die woord artist (kunstenaar) reeds in sekere lande soos Italië bestaan, maar die betekenis was iets soos craftsman (vakman), terwyl die woord artesan (vakman) nog onbekend was. 'n Kunstenaar was iemand wat 'n sekere werk beter as ander mense kon doen. Die klem het nie soseer op die aktiwiteit geval nie, maar op die geskoolde uitmuntendheid. Gedurende hierdie tydperk was sommige "vakkundige" produkte (soos materiale) baie kosbaarder en duurder as skilderye of beelde.

Die eerste onderskeid tussen hoër en laer kunste dateer van die werke van Leon Battista Alberti (1404–1472): De re aedificatoria, De statua en De pictura, wat eerder op die belangrikheid van die kunstenaar se intellektuele vaardighede as op handvaardighede gefokus het (selfs al was daar in ander kunsvorms 'n skema agter die werke.)^[3]

Met die koms van akademiese instellings in Europa (die tweede helfte van die 16de eeu) was daar 'n baie definitiewe grens tussen die hoër en toegepaste kunste.

Baie kontemporêre definisies vir "kunstenaar" en "kuns" is uiters afhanklik van kultuur en weerstaan estetiese voorskrifte, baie soos die kenmerke wat skoonheid bepaal, nie maklik gestandaardiseer kan word sonder dat dit kitsch word nie.

Die hedendaagse konsep van 'n "kunstenaar"

Kunstenaar is 'n beskrywende term vir 'n persoon wat aan 'n aktiwiteit deelneem wat as 'n kuns beskou word. 'n Kunstenaar kan ook nie-amptelik omskryf word as "'n persoon wat hom- of haarself deur 'n medium uitdruk." Die woord word ook in 'n kwalitatiewe sin gebruik vir 'n persoon wat kreatief, innoverend of bedrewe in die beoefening van 'n kuns is.

Oor die algemeen verwys die term na diegene wat binne die konteks van die hoë kunste of "hoë kultuur" skep – byvoorbeeld teken, skilder, beeldhou, toneelspeel, dans, skryf, rolprentvervaardiging, nuwe media, fotografie en musiek – mense wat verbeelding, talent of vaardigheid gebruik om werke te skep waaraan daar 'n estetiese waarde toegeskryf kan word. Kunshistorici en kritici definieer kunstenaars as persone wat binne 'n erkende en herkenbare dissipline kuns skep. Terme vir hoogs geskoolde werkers in mediums in die toegepaste kunste of dekoratiewe kunste sluit in vakkundige of handwerkman, en gespesialiseerde terme soos pottebakker, goudsmid of glasblaser. Hoë kuns-kunstenaars soos skilders het gedurende die Renaissance daarin geslaag om hulle status as vakkundiges na 'n definitiewe hoër vlak te skuif, maar sedert die 20ste eeu is die onderskeid minder relevant.

Die term kan ook losweg of metafories gebruik word om na hoogs opgeleide persone in 'n enige "nie-kuns" aktiwiteite te verwys, byvoorbeeld regte, medies, meganika of wiskunde. Daar is ook 'n nou verband tussen kuns en ander dissiplines. Dit gebeur dat 'n kunstenaar een of meer vakgebiede bemeester en in hul kuns gebruik, soos wat Leonardo Da Vinci onder andere wiskunde in sy kuns gebruik het.

Besprekings oor die onderwerp fokus dikwels op die verskille tussen "kunstenaar" en 'tegnikus", "verhoogkunstenaar" en "vakman," "skone kunste" en "toegepaste kuns", of wat kuns is en wat nie. Die Franse woord artiste (wat in Frans eenvoudig "kunstenaar" beteken) is in die Engelse woordeskat opgeneem waar dit vir 'n verhoogkunstenaar (dikwels in verskeidenheidskonserte of Vaudeville) gebruik word. "Artiste" kan ook 'n verkleinerende term wees.^[4]

Die Engelse woord "artiste" het dus 'n meer beperkte betekenisomvang as die Franse weergawe van die woord.

In Living with Art noem Mark Getlein ses aktiwiteite, dienste of funksies van kontemporêre kunstenaars:^[5]

1. Skep plekke vir een of ander menslike doeleinde.
2. Skep buitengewone weergawes van gewone voorwerpe.
3. Vang vas en gedenk.
4. Gee tasbare vorm aan die onbekende.
5. Gee 'n tasbare vorm aan gevoelens.
6. Verfris ons sig en help ons om die wêreld op nuwe maniere te sien.

Ná jare se bestudering van data oor afgestudeerde kunsstudente sowel as beleide en programuitkomste rakende kunstenaars, kuns en kultuur, beweer Elizabeth Lingo en Steven Tepper dat die skeiding tussen "kuns ter wille van kuns"-kunstenaars en kommersieel suksesvolle kunstenaars heelwat kleiner is as wat gedink word, en dat "hierdie skeidsmuur tussen die kommersiële en die niekommersiële, die uitmuntende en die minderwaardige, die elite en die populêre, besig is om te verbrokkel" (Eikhof & Haunschild, 2007). Lingo en Tepper maak verder die volgende stellings:^[6]

1. Kunsverbruikers beperk hulle nie tot óf "hoë" óf "lae" kuns nie; hulle openbaar "omnivoriese smake en hou van reggae sowel as Rachmaninoff" (Peterson & Kern, 1996; Walker & Scott-Melnyk, 2002)
2. Data toon aan dat "kunstenaars bereid is om in verskillende sektore te werk; kuns buite die kommersiële sektor word nie meer as 'n ereteken of onderskeiding of outentisiteit beskou nie" (Bridgstock, 2013; Ellmeier, 2003)
3. Akademiese, beleids- en regeringsleiers is besig om programme en geleenthede aan te pas – te verbreed – ter erkenning van "die rol van kunstenaars as aandrywers van ekonomiese groei en vernuwing" (Bohm & Land, 2009; DCMS, 2006, 2008; Florida, 2012; Hesmondhalgh & Baker, 2010; Lloyd, 2010; Iyengar, 2013).
4. Persone wat kuns studeer het, noem "besigheids- en bestuursvaardighede" as die "primêre area waaraan hulle wens hulle meer blootstelling tydens hulle studies ontvang het" (Strategic National Arts Alumni Project [SNAAP], 2011; Tepper & Kuh, 2010).^[7]

Verwysings

1. Oxford English Dictionary s.v. technic
2. In Our Time: The Artist BBC Radio 4, TX 28 March 2002
3. P.Galloni, Il sacro artefice.
4. Kenneth G. Wilson.
5. Getlein, Mark (2012).
6. Clowney, David (21 December 2008).
7. "concept of artist".

Bronne

• P.Galloni, Il sacro artefice. Mitologie degli artigiani medievali, Laterza, Bari, 1998
• C. T. Onions (1991). The Shorter Oxford English Dictionary. Clarendon Press Oxford. ISBN 0-19-861126-9