Lodewyk XIV van Frankryk

Lodewyk XIV
Koning van Frankryk en Navarra
Lodewyk XIV van Frankryk Skildery deur Hyacinthe Rigaud (1701)
Dinastie	Bourbon
Bewind	14 Mei 1643 – 1 September 1715
Kroning	7 Junie 1654
Gebore	5 September 1638
	Château de Saint-Germain-en-Laye, Saint-Germain-en-Laye, Frankryk
Gesterf	1 September 1715
	Paleis van Versailles, Versailles, Frankryk
	Saint Denis Basiliek, Saint-Denis, Frankryk
Voorganger	Lodewyk XIII
Opvolger	Lodewyk XV
Gade	Maria Theresa van Spanje Françoise d'Aubigné
Kinders	Louis, le Grand Dauphin Prinses Anne Élisabeth Prinses Marie Anne Prinses Marie Thérèse Philippe Charles, hertog van Anjou Louis François, hertog van Anjou
Vader	Lodewyk XIII
Moeder	Anna van Oostenryk

Lodewyk XIV (* 5 September 1638, † 1 September 1715), ook bekend as die Sonkoning (Frans: le Roi-Soleil), was koning van Frankryk en Navarra.

Hy het reeds op vierjarige leeftyd aan die bewind gekom onder regentskap van die Italiaanse kardinaal en minister Mazarin. Ná Mazarin se afsterwe in 1661 het hy self geregeer. Sy regeringstyd van 72 jaar, 3 maande en 18 dae was een van die langstes in die gedokumenteerde geskiedenis van Europese monargieë.

Lodewyk XIV as regeerder

Daar was nie 'n parlement nie. Lodewyk het deur ministers, wat hy self aangestel en ontslaan het, geregeer. Niemand is toegelaat om sy optrede te kritiseer nie. Sy denke word die beste saamgevat in sy beroemde uitspraak: "Ek is die staat" (Frans: "L'é'tat, c'est moi").

Koning Lodewyk se berugste prestasie was dat hy die adelstand, wat voor sy tyd min agting vir die Monarg gehad het, aan die kroon onderdanig gemaak het. Dit het hy gedoen sonder gewelddadige optrede. Die adellikes is na die hof van Versailles genooi waar hulle spoedig deur die uitspattige leefstyl verarm het. Lodewyk het daarna aan hulle ampte aan die hof toegeken met 'n vaste inkomste. So het die trotse edelmanne dienaars van die Koning geword.

Tydens Lodewyk XIV se bewind was Frankryk die toonaangewende moondheid in Europa. Tog was Lodewyk se bewind 'n mislukking. Sy oorloë het Frankryk uitgeput en die volk ontevrede gelaat. Die skare het met sy afsterwe, langs die roete van die begrafnisstoet, beledigings na sy doodskis geslinger.

Die Franse Volk se antagonisme teenoor Lodewyk was ook te wyte aan sy eersug, sy haat vir Protestantisme, sy spandabelrigheid en sy korrupte administrasie.

In 1685 het Lodewyk XIV die Edik van Nantes teruggetrek en Protestantisme onwettig verklaar deur die Edik van Fontainebleau. Die Hugenote is uit Frankryk verdryf. Hulle was egter van die beste matrose, ambagslui en boere in Frankryk. Ironies het hul Vaderland nog verdere verliese gely aan die hand van die Koning.

Die paleis van Versailles

Om aan homself 'n residensie te verskaf wat in ooreenstemming met sy eie beeld van die mag en grootheid van die Koning van Frankryk was, het Lodewyk XIV die beskeie jagkasteel van sy vader in die woud van Versailles, 20 km van Parys, laat herbou tot die grootste en pragtigste paleis van Europa. Die lang hoofgebou is omring deur talle bygeboue.

Die voorgewel van die paleis was meer as 500 m lank. Die troon- en balsaal was die beroemde Spieëlsaal, wat so genoem word na die sewentien enorme spieëls teenoor die vensters wat oor die park uitkyk. Die plafonversiering toon Lodewyk as heerser oor Europa en die wêreld. Geen moeite en koste is ontsien om Versailles in elke opsig die Sonkoning waardig te maak nie.

Die meubels was weelderig, en oral was daar standbeelde, spieëls, vase en kandelare van goud, silwer, kristal en brons. Die paleis is omring deur 'n manjifieke park met talle spuitfonteine, vywers en kunsmatige watervalle. Snags is die park met duisende fakkels verlig. Jagpartye, konserte en opvoerings is in hierdie pragtige park gehou. Tydens die bewind van Lodewyk XIV het daar soms tot 10 000 mense in die Paleis van Versailles gewoon.

Etiket

Lodewyk self het tot in die kleinste besonderheid bepaal hoe die lewe aan die hof moes verloop. Hy was die spil waarom alles gedraai het. Elkeen van sy handelinge, van opstaantyd tot slapenstyd, is met soveel seremonie gevul dat dit 'n vreemde skouspel geword het.

Vir die edelmanne was dit 'n groot eer en 'n teken van die Koning se guns as hulle hom selfs maar met die eenvoudigste dinge kon help. Soggens het een edelman sy hemp aangegee, ʼn tweede die regterkous en ʼn derde die linkerkous; nog ʼn edelman het ʼn skoen aangebring en 'n ander het dit vir die Koning aangetrek. Dit is alles met die grootste vertoon van plegstatigheid gedoen.

Die hofetiket van Versailles is reeds gou deur baie ander Europese koningshowe nageaap, en dit het die begeerte van elke klein vors geword om soos die Franse koning te leef.

Meubels

Die meubels vir die Paleis van Versailles is deur die voorste Franse meubelmakers vervaardig. Hulle het slegs die beste houtsoorte gebruik. Die meubels is delikaat versier met vergulde bronsbeslag, marmerplate en figuurtjies van porselein. Goudbrons is dikwels gebruik om die hout mee oor te trek. Weldra is hierdie styl in die buiteland nageboots.

Kleredrag

Geweldige naywer onder die howelinge was aan die orde van die dag. Elke adellike wat die eer ontvang het om by die Franse hof toegelaat te word, moes bereid wees om reuse bedrae geld aan klere te bestee. Die elegante howelinge het egter nie soveel aandag aan persoonlike higiëne geskenk nie. Hulle het geglo dat water en seep nie goed vir die vel is nie. Gesigte is met geparfumeerde wattepluisies afgevee. Die vel is dan met poeier en grimering bedek. Pruike is algemeen gedra. Elegante ivoorstafies is gedra om onopsigtelik die luisbelaaide kopvel te kon krap. Parfuum is kwistig gebruik om die reuke te verbloem.

Bibliografie

• Swart, Marius J.: Raar leiers. Stellenbosch: U.U.B., 1967.
• Kennis, vol 2, bl. 290-291, ISBN 0 7981 0824 X