Léon Foucault

Léon Foucault
Geboortenaam Jean Barnard Léon Foucault
Gebore 18 September 1819
Parys, Frankryk
Oorlede 11 Februarie 1868 (op 48)
Parys, Frankryk
Nasionaliteit Frans
Vakgebied Fisika
Instelling(s) Observatorium van Parys
Bekend vir Foucault-pendulum

Léon Foucault (* 18 September 1819 – † 11 Februarie 1868) was ’n Franse fisikus wat bekend is vir die uitvinding van die Foucault-pendulum, ’n toestel wat die effek van die aarde se rotasie demonstreer. Hy het ook ’n vroeë meting van die spoed van lig gedoen, werwelstrome ontdek en, hoewel hy dit nie uitgevind het nie, word die benoeming van die giroskoop aan hom toegedig.

Vroeë jare

[wysig | wysig bron]

Foucault was die seun van ’n uitgewer in Parys waar hy op 18 September 1819 gebore is. Nadat hy hoofsaaklik tuisonderrig ontvang het, het hy met ’n mediese studie begin wat hy laat vaar het ten gunste van fisika as gevolg van ’n erge mate van hematofobie.[1] Hy het aanvanklik sy aandag gewy aan die verbetering van Louis Daguerre se fotografiese prosesse. Hy was ook vir drie jaar Alfred Donné se eksperimente-assistent in dié se lesingreeks oor mikroskopiese anatomie.

Saam met Hippolyte Fizeau het Foucault ’n reeks ondersoeke ingestel na die intensiteit van die lig wat van die son afkomstig is, invergelyking met dié van koolstof in ’n booglamp en van kalsiumoksied in die vlam van ’n knalgasblaaspyp; hulle het ook navorsing gedoen oor infrarooi radiasie, oor ligstrale wat verskil in lengte en oor die chromatiese polarisering van lig.

Middeljare

[wysig | wysig bron]

In 1850 het Foucault ’n eksperiment gedoen deur die Fizeau-Foucault-apparaat te gebruik om die spoed van lig te meet; dit het bekend geword as die Foucault-Fizau-eksperiment en is beskou as die “laaste spyker in die doodskis” van Isaac Newton se korpuskulêre teorie van lig toe dit aangedui het dat lig stadiger deur water as deur lug beweeg.[2]

In 1851 het hy ’n eksperimentele demonstrasie van die rotasie van die aarde op sy eie as gebied. Hierdie eksperimentele opstelling is so vroeg as 1661 deur Vincenzo Viviani gebruik, maar het algemeen bekend geword by die publiek na aanleiding van Foucault se werk. Foucault het geslaag met die demonstrasie deur die rotasie van die vlak van ossilasie van ’n lang en swaar pendulum wat van die dak van die Panthéon in Parys gehang is, aan te toon. Die eksperiment het ’n opskudding veroorsaak in die geleerde en populêre kringe en “Foucault-pendulums” is in die groot stede in Europa en Amerika opgerig waar dit skares gelok het. Die volgende jaar het hy die giroskoop benoem en gebruik as ’n eenvoudiger eksperimentele bewys. In 1855 het hy die Copleymedalje vir sy ‘uitsonderlike eksperimentele navorsing’ van die Royal Society ontvang. Vroeër in dieselfde jaar is hy aangestel as physicien (fisikus) aangestel aan die keiserlike observatorium in Parys.

In September 1855 het hy ontdek dat die krag wat nodig is vir die rotasie van ’n koperskyf groter word wanneer dit geroteer word met die velling tussen die pole van ’n magneet en dat die skyf terselfdertyd opgewarm word deur die werwelstroom of “Foucaultstroom” opgewek word.

Diagram van ’n variant van Foucault se eksperiment oor die spoed van lig waar ’n moderne laser die bron van die lig is

In 1857 het Foucault die polariseerder wat sy naam dra, ontdek[3] en in die opvolgende jare het hy ’n metode bedink om die spieël van ’n spieëlteleskoop te toets om die vorm daarvan te bepaal.[4][5] Die sogenaamde “Foucault mespunttoets” stel die werker in staat om te bepaal of die spieël ’n perfekte sfeer is en of dit nie-sferiese afwykings het. Voor Foucault se publikasie van sy bevindinge was die toetsing van ’n spieëlteleskoop ’n geval van “raak of mis”.

Foucault se mespunttoets stel die vorm van ’n spieël vas deur die sentrale lengtes van sy areas te vind. Dit word sones genoem en word van die middelpunt van die spieël gemeet. Die toets fokus die punt van ’n ligbron op die middel van die kromming en word teruggereflekteer na ’n mespunt. Die toets stel die toetser in staat om die keëlvormige deel van die spieël te kwantifiseer, waardeur die toetser instaatgestel word om die werklike vorm van die spieël te bevestig. Dit is nodig om optimale verrigting van die optiese stelsel te verkry. Die Foucault-toets word tot vandag nog gebruik, veral deur amateur en kleiner kommersiële teleskoopvervaardigers aangesien dit goedkoop en maklik is.

Met behulp van Charles Wheatstone se draaiende spieël het Foucault in 1862 die spoed van lig uitgewerk as 298 000 km/s – 10 000 km/s minder as wat deur vroeëre eksperimenteerders verkry is en slegs 0,6% verwyderd van die huidige aanvaarde spoed van lig.

Latere jare

[wysig | wysig bron]

In 1862 is hy as lid van die Bureau des Longtitudes ingelyf en as offisier van die Légion d’honneur. In 1864 is hy as lid van die Royal Society van Londen ingelyf en die volgende jaar as lid van die meganiese afdeling van die Instituut. In 1865 het sy artikels oor die aanpassing van James Watt se reëlaar verskyn waarin hy vir ’n geruime tyd geëksperimenteer het met

Sy belangrikste wetenskaplike artikels kan gevind word in Comptes Rendus, 1847–1869. In die tyd voor sy afsterwe het hy hom na die Katolisisme bekeer wat hy vroeër in sy lewe laat vaar het.[6]

Afsterwe en daarna

[wysig | wysig bron]
Graf van Jean Bernard Léon Foucault in die Cimetière de Montmartre.

Foucault is op 11 Februarie 1868 oorlede aan wat waarskynlik ’n geval van vinnig ontwikkelende veelvuldige sklerose was[6] en is in Parys in die Cimetière de Montmartre begrawe.

Die asteroïed 5668 Foucault is na hom vernoem[7] Sy naam is ook een van die 72 name op die Eiffeltoring.

Op 18 September 2013 is ’n Google-krabbel gebruik om sy geboortedag 194 jaar vantevore te gedenk.[8]

Bibliografie

[wysig | wysig bron]

Versamelde werke:

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Fox, William. "Jean-Bertrand-Léon Foucault". Katolieke Ensiklopedie (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Desember 2019. Besoek op 18 September 2012.
  2. ↑ (en) David Cassidy, Gerald Holton & James Rutherford (2002). Understanding Physics. Birkhäuser. ISBN 0-387-98756-8.
  3. ↑ (fr) Léon Foucault (August 17, 1857) "Nouveau polariseur en spath d'Island. Expérience de fluorescence" (Nuwe polariseerder gemaak van Yslandse spar. Fluoressensie-eksperiment.), Comptes rendus, vol. 45, pp. 238-241. Engelse vertaling: Léon Foucault (1857) “Oor ’n nuwe polariseerder van Yslandse spar. Eksperiment oor Fluoressensie.," Die Londense, Edinburghse en Dublinse Filosofiese- en Wetenskapstydskrif, reeks 4, vol. 14, pp. 552 – 555.
  4. ↑ (fr) L. Foucault (1858) "Description des procedes employes pour reconnaitre la configuration des surfaces optiques" (Beskrywing van die metodes wat gebruik is om die verstelling van optiese oppervlaktes te herken), Comptes rendus … , vol. 47, pp. 958-959.
  5. ↑ (fr) L. Foucault (1859) "Mémoire sur la construction des télescopes en verre argenté" (Memoires oor die samestelling van spieëlteleskope), Annales de l'Observatoire impériale de Paris, vol. 5, pp. 197-237.
  6. ↑ 6,0 6,1 (en) Tobin, William (2003). The Life and Science of Léon Foucault: The Man Who Proved the Earth Rotates. Cambridge University Press. p. 272. ISBN 978-0-521-80855-2.
  7. ↑ (en) Schmadel, Lutz D.; Internasionale Astronomiese Unie (2003). Woordeboek van kleinplaneetname. Berlin; New York: Springer-Verlag. p. 480. ISBN 978-3-540-00238-3. Besoek op 9 September 2011.
  8. ↑ "Léon Foucault se 194ste verjaardag". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 November 2019. Besoek op 18 September 2013.

Ander bronne

[wysig | wysig bron]
  • Amir D. Aczel, Pendulum: Léon Foucault and the Triumph of Science, Washington Square Press, 2003, ISBN 0-7434-6478-8
  • Umberto Eco, Foucault's Pendulum (trans. William Weaver). Secker & Warburg, 1989.
  • William Tobin, Perfecting the Modern Reflector. Sky & Telescope, October 1987.
  • William Tobin, Léon Foucault. Scientific American, July 1998.
  • William Tobin, The Life and Science of Léon Foucault: The Man who Proved the Earth Rotates. Cambridge University Press, 2003. ISBN 0-521-80855-3

Eksterne Skakels

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.