Maatskaplike vooruitgang

Maatskaplike vooruitgang of sosiale vooruitgang word gedefinieer as die vooruitgang van die samelewing wat die samelewing uit die algemene oogpunt verbeter, soos gesien deur dié wat die verandering veroorsaak. Die begrip, maatskaplike vooruitgang, is in 19de eeuse maatskaplike teorieë ingevoer, veral in die teorieë van maatskaplike ewolusioniste soos August Comte en Herbert Spencer. Dit was teenwoordig in die Verligting se geskiedenisfilosofieë.

Op die stadium toe belangegroepe met die gedagte van maatskaplike vooruitgang vorendag gekom het, is dit as geweldig radikaal beskou. Die rede hiervoor is dat mense tot op daardie stadium die maatskaplike orde as onveranderbaar, en dikwels deur 'n hoër gesag bepaal, beskou het. Met ander woorde sou uiteindelik die gode die maatskaplike stelsel geskep het, en die stelsel asook die plek wat mense binne daardie stelsel beklee het was ewigdurend, konstant en permanent (maar wel siklies, soos die seisoene). Niks het werklik verander nie, en hoe meer dit verander het hoe meer sou dit dieselfde bly; die klem is geplaas op die waarneem van die konstante, ewigdurende aspekte in die lewe. Hierdie opvatting oor die samelewing was baie konserwatief, aangesien selfs wanneer verandering plaasgevind het, dit slegs 'n oppervlakkige aspek van 'n onderliggende maatskaplike orde was, wat ewigdurend sou wees. Die beskouing was weer gegrond op 'n lewenswyse waarin min verander het (behalwe seisoenaal, soos die weer of die stadiums in 'n mens se lewe). Mense was vasgevang in hulle plek in die lewe en het nie die opsie of moontlikheid gehad of verwag om uit hulle bestaande stand te ontsnap na 'n nuwe stand nie.

Die verligting

Die groot deurbraak het in Europa gedurende die Verligting ontstaan toe maatskaplike kommentators en filosowe begin besef het dat mense self die samelewing en hulle lewenswyse kon verander. In plaas daarvan dat dit heeltemal van die gode afhanklik was, was daar al hoe meer ruimte vir die gedagte dat mense self hulle eie samelewing skep – en verder, soos Giambattista Vico geredeneer het, omdat mense in praktyk hulle eie samelewing skep, kon hulle dit ten volle begryp. Dit het gelei tot die opkoms van nuwe wetenskappe, of proto-wetenskappe, wat beweer het dat dit beskik het oor nuwe wetenskaplike kennis oor wat die aard van die samelewing was, en hoe mens dit kon verander om dit beter te maak.

Dit het weer aanleiding gegee tot progressiewe mening, in teenstelling met konserwatiewe mening. Die maatskaplike konserwatiwiste wat skepties, krities, en sinies oor panaceas vir maatskaplike vooruitgang. Volgens ultra-konserwatiewes, was dit byna onmoontlik om menslike omstandighede te verander. Hulle het ook geredeneer dat hoe meer dinge verander, hoe meer bly dit dieselfde. Die enigste vooruitgang wat daar kon wees, is as mens net die ewigdurende toestand van die lewe kon verstaan en kon ophou stry met die realiteit.

In teenstelling hiermee het die progressiewes gefokus op reële veranderings wat werklik voorgekom het, en die konsep van keuse ingevoer. Die lewe hoef dan nie op 'n voorafbepaalde manier af te loop nie; verrassend genoeg kon mense in werklikheid keuses uitoefen en gegrond op die keuses kon daar besonder uiteenlopende gevolge wees. Eties gesproke het dit geïmpliseer dat 'n mens morele verantwoordelikheid het vir dit wat met mense gebeur, eerder as om dit eenvoudig as God se wil te sien.

Die idee van Vryheid

Hierdie nuwe idee het 'n nuwe konsep van vryheid van die mens geïmpliseer, d.i. mense kon hulle lewens onafhanklik bepaal deur hulle eie oordeel te gebruik. Aanvanklik het die konsep redelik paradoksaal voorgekom; sodat Jean-Jacques Rousseau geskryf het, "Mense word vry gebore, maar is orals in kettings". 'n Groot deurbraak was die Franse Rewolusie van 1789 wat baie nuwe filosofiese denke geïnspireer het. In die filosofie van die Duitse denker Hegel, is geskiedenis radikaal heroorweeg as die kontinue ontwikkeling van die mensdom na al hoe groter vryheid wat die perke op vryheid al hoe meer uitgestrek het. Hierdie filosofie is egter steeds godsdienstig en misties, in soverre as wat Hegel geskiedenis sien asof dit sou eindig in die eenheid van God met die wêreld, maar terselfde tyd het Hegel ook 'n Logos of teleologie tot die geskiedenis van die mens aldus bevestig, en ten volle erken dat beide ewolusionêre en rewolusionêre transformasies in die geskiedenis plaasvind. Dit was 'n hoopvolle filosofie, wat op 'n rasionele manier waarneem hoe vooruitgang in die geskiedenis voorkom.

Dit was moontlik om menslike vooruitgang waar te neem, asook menslike regressie na 'n vroeëre staat. Volgens Hegel was iets, indien dit bestaan het, rasioneel. As dit ophou bestaan het was dit omdat dit irrasioneel geword het. Dit het 'n baie belangrike idee bevat, al is dit dalk nie so goed uitgedruk nie, naamlik dat geskiedenis nie 'n gelukskoot, lot ('n kismet) was nie, maar dat dit rasioneel verstaan kon word,’’ minstens in beginsel.

Marxisme en Humanisme

Die denkrigting is op kragtige wyse ontwikkel in die denke van Karl Marx ('n student van Hegel se denke) en sy sekulêre historiese materialisme. Deur middel van skitterende retoriek beskryf Marx die middel-19de eeuse toestand in die Kommunistiese Manifes as volg:

"Die bourgeoisie kan nie bestaan sonder om die produksie-instrumente, asook die produksie-verhoudinge, en te same daarmee die hele maatskaplike verhouding, voortdurend te rewolusioneer nie. Onveranderde behoud van die ou produksiemetodes was in teenstelling die vernaamste bestaansrede vir alle vroeëre industriële klasse. Konstante omkeer van produksie, ononderbroke versteuring van alle maatskaplike toestande, die ewige onsekerheid, en agitasie onderskei die bourgeoisie-epog van alle ander. Alle vaste ingeroeste verhoudinge met hulle gevolge van antieke en geëerde vooroordele en menings word weggevee, alle nuutgevormdes word ouderwets voor hulle verknog kan raak. Alles wat standvastig is verdamp, alles wat heilig is word wêrelds, en die mense word uiteindelik gedwing om hulle lewenstoestand, hulle wedersydse verhoudinge met nugtere oë te beskou."

Die kapitalistiese era in die geskiedenis word hier radikaal anders verstaan as 'n proses van voortdurende verandering, waarin die groei van markte alle vastigheid in mense se lewens laat verdwyn. Dit is byna 'n algehele verwerping van die konserwatiewe etos, waarvolgens niks werklik in die menslike lewe verander nie. Marxisme stel verder dat kapitalisme, in die strewe daarvan vir hoër winste en nuwe markte, onvermydelik die saad vir die stelsel se eie ondergang sal saai. Marxiste glo dat kapitalisme in die toekoms met sosialisme en uiteindelik kommunisme vervang sal word.

Modernisme

Baie voorstanders van kapitalisme het met Marx se analise van kapitalisme as 'n proses van voortdurende verandering saamgestem, maar, anders as Marx, geglo en gehoop dat kapitalisme vir altyd sou voortduur.

Dus het twee opponerende denkskole - Marxisme en liberalisme - teen die begin van die 20ste eeu in die moontlikheid en wenslikheid van voortdurende verandering en verbetering geglo. Marxiste was sterk gekant teen kapitalisme en die liberale het dit sterk ondersteun, maar die een konsep waarmee beide wel kon saamstem was modernisme.

Modernisme is 'n denkrigting wat die mag van mense om hulle samelewing te skep, verbeter en hervorm met behulp van wetenskaplike kennis, tegnologie en praktiese implementering bevestig het. Dit het sy uiterste limiete bereik met die Russiese Rewolusie en die derde Sjinese rewolusie wat deur Marxistiese ideologie geïnspireer is. Hier het mense met soveel vertroue geplaas in die vermoë om hulle wêreld na iets beters te verander dat hulle gedink het dat, in 'n betreklik kort periode, grootliks ongeletterde kleinboere sou kon begin om 'n regverdige, egalitariese en sosialistiese orde op 'n bewuste manier te skep, bewapen met wetenskap en tegnologie.

Postmodernisme en maatskaplike vooruitgang

In die postmodernistiese denke wat geleidelik vanaf die 1980's veld gewen het, word die grandiose bewerings van die moderniseerders algaande weggekalwe, en die konsep van maatskaplike vooruitgang weereens bevraagteken en ondersoek. In die nuwe visie lyk radikale moderniseerders soos Stalin en Mao Zedong soos totalitêre despote, wie se visie van maatskaplike vooruitgang as geheel en al misvormd beskou word.

Postmoderniste bevraagteken die geldigheid van 19de en 20ste eeuse idees oor vooruitgang – beide aan die kapitalistiese en die Marxistiese kant van die spektrum. Hulle redeneer dat beide kapitalisme en Marxisme tegnologiese prestasie en materiële welvaart oorbeklemtoon terwyl die waarde van innerlike geluk en tevredenheid geïgnoreer word.

Dus lei die eietydse kultuur van postmodernisme na 'n min of meer kritiese her-evaluasie van maatskaplike vooruitgang en vooruitgang van die mensdom. Hierdie herevaluasie neem baie verskillende vorme aan. In die ekstreme vorm daarvan word die einste idee van maatskaplike vooruitgang verwerp. Hoe is mense beter daaraan toe, vra postmoderniste, as hulle almal moderne verbruikersgoedere het, maar hulle hopeloos ongelukkig en vervreemd is? Hoe kan ons met geldigheid sê dat mense beter af is as honderde jare gelede, as mense nie eers sin kan maak van hulle eie lewens nie? Wat kan ons regtig verander behalwe ons indiwiduele lewens? Selfs as dinge verander, hoe kan ons sê dat dit werklik beter word?

Vier onlangse neigings in denke oor maatskaplike vooruitgang

In die begin van die 21ste eeu lei die neiging in denke oor maatskaplike vooruitgang na vier hooftipe reaksies:

Neo-konserwatisme, wat terugkeer na die ou idee dat niks ooit werklik in die menslike toestand verander nie, en die ewigdurende waardes van godsdiens. Die vermoë van mense om enigiets behalwe hulleself te verander word heeltemal oorskat. Hier is die klem op die nastreef van 'n tradisionele leefwyse wat na bewering in die verlede bewys is as uitverkore bo ander en waarna daar teruggekeer moet word.

Neo-liberalisme, wat die mag en potensiaal vir verandering bevestig, maar slegs op 'n persoonlike , indiwiduele vlak. Die idee dat die staat 'n instrument van maatskaplike verbetering in die gemeenskap as 'n geheel sou kon wees word geheel en al verwerp; slegs vrye keuses wat in markte gemaak word hou enige belofte in vir maatskaplike vooruitgang.

Sosialisme, wat redeneer dat staatsbestuur van maatskaplike vooruitgang belangrike resultate gelewer het; op die eenvoudigste vlak het dit daarin geslaag om probleme soos honger en siekte te verlig en was dit verantwoordelik vir stygings in die materiële en kulturele lewenstandaard vir die massas wat markte nie sou kon lewer nie. Dit lei tot die verdediging van openbare dienste en bates, en 'n argument vir regulering van markaktiwiteit.

Verskeie vertakkings van nuwe radikalisme, wat begin om weereens die objektiewe kriteria waarvolgens ons menslike vooruitgang kon meet bevraagteken. Byvoorbeeld, arbeidsproduktiwiteit kan moontlik 'n kriterium van maatskaplike vooruitgang wees, maar wat van die kindersterftesyfer? Hierdie soort denke verwerp die politieke tradisies van die verlede, en redeneer dat 'n verskeidenheid kriteria toegepas moet word om maatskaplike vooruitgang te oordeel. In sommige gevalle lei dit tot nuwe handveste vir die morele kriteria waarna 'n samelewing moet streef; in ander gevalle word die leef van 'n outentieke geleefde ondervinding in die samelewing met al die kompleksiteite daarvan beklemtoon.

Bronnelys

Barrington Moore, Reflections on the causes of human misery and upon certain proposals to eliminate them.’’
Barrington Moore, Moral Purity, and Persecution in History.’’
Barrington Moore, Injustice: The Social Bases of Obedience & Revolt.
Barrington Moore, Social origins of dictatorship and democracy: lord and peasant in the making of the modern world.
Barrington Moore, Moral Aspects of Economic Growth, and Other Essays.’’