Mani pulite

Mani pulite
Die voormalige Eerste minister Bettino Craxi word begroet met 'n salvo muntstukke as teken van protesteerders se walging.
Land: Italië
Sedert: 17 Februarie 1992
Regters: Antonio Di Pietro
Gherardo Colombo
Piercamillo Davigo

Mani pulite (Italiaanse fonetiese uitspraak: ˈmaːni puˈliːte, Italiaans vir "skoon hande") was 'n landswye regterlike ondersoek na politiese korrupsie in Italië wat in die 1990's gehou is. Dit het tot die ondergang van die sogenaamde "Eerste Republiek" en die verdwyning van verskeie politieke partye gelei. Sommige politici en industriële leiers het selfmoord gepleeg nadat hul misdrywe blootgestel is. Antonio Di Pietro was die belangrikste regterlike figuur in die ondersoek.

Ingevolge sommige verslae was soveel as 5 000 openbare figure onder verdenking. Op een stadium was meer as die helfte van die lede van die Italiaanse parlement onder beskuldiging, terwyl meer as 400 stads- en dorpsrade ontbind is as gevolg van korrupsieklagtes. Die geskatte waarde van die omkoopgeld wat in die 1980's betaal is deur Italiaanse en buitelandse maatskappye wat vir groot regeringskontrakte gebie het, het soveel as 4 miljard Amerikaanse dollar (6.5 miljard lira) beloop.[1]

Die korrupte stelsel wat deur die ondersoek blootgelê is, is verwys na as Tangentopoli (Italiaanse uitspraak: tandʒenˈtɔːpoli).[2] The begrip het sy oorsprong in die Italiaanse woord tangente, wat 'omkoop' beteken, en in die konteks verwys dit na omkope (in diè konteks in Engels bekend as 'kickbacks') wat gegee is vir openbare werke kontrakte,[1] en die Griekse woord polis bedoelende 'stad';[3] dit word dus soms vertaal in Engels as "Bribesville" of "Kickback City".

Arrestasie van Mario Chiesa

[wysig | wysig bron]
Bettino Craxi

Die Tangentopoli het op 17 Februarie 1992 begin toe regter Antonio Di Pietro vir Mario Chiesa, 'n lid van die sentrum-linkse Italiaanse Sosialistiese Party (PSI), laat arresteer het vanweë sy aanvaarding van omkoopgeld van 'n Milaanse skoonmaakfirma. Die PSI het hulself gedistansieer van Chiesa, met die partyleier Bettino Craxi wat hom mariuolo, of skurk, 'n wilde splinter van 'n andersins skoon party, genoem het. Na aanleiding van hierdie behandeling deur sy voormalige kollegas het Chiesa begin om inligting te gee oor korrupsie wat hulle geïmpliseer het. Dit was die begin van die mani pulite ondersoek; en nuus van politieke korrupsie het in die Italiaanse pers begin versprei.

Uitbreiding van anti-korrupsie ondersoeke

[wysig | wysig bron]

Tydens die Italiaanse algemene verkiesing in 1992 het die sentrum regse Christelike Demokrasie Party (DC) aan bewind gebly toe sy koalisieregering 'n klein meerderheid behou het, terwyl linkse opposisiepartye steun bygekry het. Die Italiaanse Kommunistiese Party was egter na die val van die Sowjetunie verdeeld, en sodoende is die opposisie van leierskap ontneem. Baie stemme het aan die streekgebonde Lega Nord (LN) gegaan, wat destyds nie geneig was om alliansies met ander partye te vorm nie. Die gevolglike parlement was dus swak en gevolglik was dit moeilik om tot 'n ooreenkoms te kom.

Tydens April 1992 is talle nywerheidsfigure en politici van sowel die regering as die opposisie gearresteer op aanklagte van korrupsie. Terwyl die ondersoeke in Milaan begin het, het dit vinnig na ander dorpe versprei namate meer politici gebieg het. Fundamenteel tot hierdie groter blootstelling was die algemene houding van die belangrikste politici om steun te laat val vir ondergeskiktes wat betrap is; dit het baie van hulle verraai laat voel, en hulle het dikwels baie ander figure betrek wat op hul beurt nog meer figure sou impliseer. Op 2 September 1992 het die sosialistiese politikus Sergio Moroni, wat van korrupsie aangekla is, selfmoord gepleeg. Hy het 'n selfmoordbrief nagelaat waarin hy verklaar het dat sy misdade nie net vir sy eie persoonlike gewin was nie, maar tot voordeel van die party, en die finansieringstelsel van al die politieke partye blameer.

Effek op nasionale politiek

[wysig | wysig bron]
Oscar Luigi Scalfaro
Giuliano Amato

Tydens die 1992-munisipale verkiesing wat in Desember gehou is in agt Kommunes het die DC die helfte van hul stemme verloor. Die volgende dag is Craxi amptelik van korrupsie beskuldig; hy het uiteindelik bedank as leier van die PSI. Die regering van Giuliano Amato (PSI) en sy minister van justisie, Giovanni Conso (onafhanklik), het op 5 Maart 1993 gepoog om 'n oplossing te vind met 'n dekreet wat toegelaat het dat strafregtelike aanklagte van verskeie misdade wat verband hou met omkopery, vervang word deur administratiewe aanklagte; volgens die destydse volksmening sou dit gelei het tot 'n de facto amnestie vir die meeste korrupsie aanklagte. Te midde van openbare verontwaardiging en landswye saamtrekke, het president Oscar Luigi Scalfaro (DC) geweier om die besluit te onderteken en dit as ongrondwetlik beskou. Die volgende week is 'n Amerikaanse skandaal van $ 250 miljoen, waarby Eni, die regeringsbeheerde energie-onderneming, betrokke was, onthul. Die toestroming van beskuldigings, bekentenisse en gevangesettings het voortgeduur.

Op 25 Maart het die parlement die munisipale kieswet verander na 'n meerderheidstelsel. Later, op 18 April, het die publiek die opheffing van die bestaande proporsionele verteenwoordiging van die parlementêre stelsel in 'n referendum oorweldigend gesteun ('n gemengde stelsel is in Augustus ingestel), wat veroorsaak het dat Amato drie dae later bedank het. Die parlement was nog steeds geskok oor die onlangse gebeure, en kon nie 'n nuwe regering oplewer nie. Carlo Azeglio Ciampi (onafhanklik), voormalige goewerneur van die Bank van Italië, is as hoof van die regering aangestel; hy het 'n tegnokratiese regering sonder politieke invloede aangestel. Intussen het die parlement die ondersoek na Craxi geblokkeer, wat veroorsaak het dat verskeie kabinetsministers - waaronder Francesco Rutelli (Federasie van die Groenes) en Vincenzo Visco (onafhanklik) - in protes bedank het na slegs drie dae in hul poste. Tydens die nuwe plaaslike verkiesing van 6 Junie het die DC weer die helfte van hul stemme verloor; die PSI het feitlik verdwyn. Gevolglik het LN die sterkste politieke mag in Noord-Italië geword. Die linkse opposisie het derhalwe nader aan 'n meerderheidsposisie beweeg, maar het steeds nie eenheid en leierskap gehad nie.

Uiteindelik het al vier partye van die 1992-regering verdwyn, op verskillende tye en op verskillende maniere: DC, die PSI, die Italiaanse Sosialistiese Demokratiese Party en die Italiaanse Liberale Party. Die Demokratiese Party van die Linkses, die Italiaanse Republikeinse Party en die Movimento Sociale Italiano was dus die enigste oorblywende nasionale partye; die Republikeinse Party is die enigste party wat sedertdien sy naam behou het.

Die Cusani-verhoor

[wysig | wysig bron]

Op 20 Julie 1993 het die voormalige Eni-president, Gabriele Cagliari, selfmoord gepleeg in die tronk. Sy vrou het later $ 3 miljoen se onreëlmatig verdiende geld teruggegee. Intussen is Sergio Cusani verhoor en beskuldig van misdade verbonde aan Enimont, 'n gesamentlike onderneming tussen Eni en 'n ander energieonderneming, Montedison. Die verhoor is op nasionale televisie uitgesaai, en is beskou as 'n vertoonvenster van teregwysing van die ou soort politiek. Terwyl Cusani self nie 'n groot figuur was nie, het sy verbintenis aan die Enimont-saak al die belangrikste politici van die land as getuies opgeroep.

'n Hoë noot is bereik in die Cusani-verhoor toe die voormalige regeringshoof, Arnaldo Forlani (DC), tydens beantwoording van 'n vraag eenvoudig gesê het: "Ek onthou nie"; hy was toevallig baie senuweeagtig en het nie opgemerk dat sweet op sy lippe pêrel nie, en dat die beeld juis deur baie beskou is as simbolies van die mense se afkeer en walging vir die korrupte stelsel. Craxi het in plaas daarvan erken dat sy party onwettige fondse in die bedrag van $ 93 miljoen ontvang het. Hy het sy optrede geregverdig deur te sê dat "almal dit doen." Selfs die Lega Nord was by die verhoor betrokke; sekretaris Umberto Bossi en die voormalige tesourier Alessandro Patelli is skuldig bevind aan die ontvangs van 200 miljoen lira se onwettige befondsing (destyds ongeveer $ 100.000).

Daar is beweer dat die Italiaanse Kommunistiese Party 'n omkoopgeskenk ontvang het, maar daar kon nie vasgestel word wie die oortreding begaan het nie. 'n Aantal Milaanse lede van die Demokratiese Party van die Linkses is gedurende hul tyd as lede van die PCI van korrupsie aangekla, maar is vrygespreek. Soos die aanklaer, Antonio Di Pietro, (onafhanklik) verklaar het: "Verantwoordelikheid vir straf is persoonlik van aard. Ek kan nie 'n persoon met die voornaam Party en laaste naam Kommunisties hierheen bring nie." ("La responsabilità penale è personale, non posso portare in giudizio una persona che si chiami Partito di nome e Comunista di cognome.")

Die Enimont-verhoor self is ná die Cusani-verhoor gehou, maar met veel minder openbare belangstelling.

Ondersoeke op ander fronte

[wysig | wysig bron]

Intussen het die ondersoek buite die politieke terrein beweeg: op 2 September 1993 is die Milanese regter, Diego Curtò, gearresteer. Op 21 April 1994 is 80 finansiële reguleerders, en 300 indiwidue in die industrie, van korrupsie aangekla. 'n Paar dae later het die sekretaris van Fiat oor korrupsie gebieg by wyse van 'n brief aan 'n koerant. Die media-magnaat Silvio Berlusconi het later die jaar die politiek betree en die algemene verkiesing van 1994 gewen. Baie het egter gemeen dat dit 'n poging was om sy verskeie sakebelange teen moontlike ondersoeke te beskerm. Hierdie vermoede is op 11 Februarie versterk toe Berlusconi se broer, Paolo Berlusconi, gebieg het oor korrupsie.

Op 13 Julie 1994 het die Berlusconi-regering 'n nuwe wet uitgevaardig om gevangenistyd vir die meeste korrupsie-misdade te skrap, waarvan die tydsberekening sou saamval met Italië se oorwinning oor Bulgarye tydens die 1994 Wêreldbekersokkertoernooi se halfeindronde, in die hoop dat die publiek se aandag daardeur afgelei sou word. Aangesien Roberto Baggio egter die laaste strafdoel teen Brasilië tydens die eindrondte te hoog geskop het, en die nuusberigte beelde van korrupte politici uit die tronk getoon het, het die openbare mening verwoed geword; die beelde van Francesco De Lorenzo, voormalige Italiaanse Minister van Gesondheid, was veral opvallend, aangesien die algemene publiek die diefstal van fondse uit hospitale as veral 'n gruwelike daad van gewetenloosheid beskou het.

Slegs 'n paar dae vantevore het die gearresteerde reguleerders gepraat oor korrupsie in Fininvest, die beheermaatskappy wat deur die Berlusconi-familie beheer is. Die meeste regters het verklaar dat hulle die wette van die staat sal respekteer, maar dat hulle nie in 'n situasie sou kon werk waar plig en gewete bots nie; hulle het daarom versoek dat hulle aan ander pligte toegewys word. Aangesien die regering dit nie kon bekostig om gesien te word as 'n teenstander van die gewilde groep regters nie, is die besluit vinnig herroep en aangedui as 'n "misverstand"; die Italiaanse minister van binnelandse sake, Roberto Maroni van Lega Nord, het beweer dat hy nie eens die kans gehad het om dit te lees nie. Terwyl die Italiaanse Minister van Justisie Alfredo Biondi was, is bewerings dat die besluit deur Cesare Previti, 'n advokaat van Fininvest, geskryf is, ten minste geloofwaardig.

Op 29 Julie is Berlusconi se broer weer gearresteer maar onmiddellik weer vrygelaat.

Eskalerende konflik tussen Berlusconi en Di Pietro

[wysig | wysig bron]
Antonio Di Pietro (middel)

Op hierdie punt het openbare konflik tussen Berlusconi en Di Pietro uitgebars. Terwyl Berlusconi se ondernemings ondersoek is, is inspekteurs van die regering na die Milanese regterskantore gestuur om na formele onreëlmatighede te soek. Niks is ooit gevind nie, maar hierdie taktiek, tesame met Berlusconi se vaste greep op die media, het bygedra tot die verspreiding van wat in ander omgewings beskryf word as "vrees, onsekerheid en twyfel". Die stryd het sonder wenners geëindig: Di Pietro het op 6 Desember bedank, twee weke voordat die Berlusconi-regering bedank het voor 'n kritieke stem in die parlement wat na verwagting teen die regering sou wees.

Tydens 1995 is talle ondersoeke teen Di Pietro begin, wat jare later van alle aanklagte vrygeskeld sou word. Intussen is verdere aanklagte van korrupsie teen Berlusconi gemaak. Daar is later vasgestel dat die man wat Di Pietro vervolg het, naamlik Fabio Salamone van Brescia, die broer was van 'n man wat Di Pietro self vervolg het en tronk toe gestuur het vir verskillende korrupsie aanklagte. Dit was egter eers later dat die owerhede die botsing van belange besef het en Salamone aan ander pligte toegewys het, al het sy ondersoek 'n heeltemal ander rigting ingeslaan: Paolo Berlusconi en Previti is beskuldig van sameswering teen Di Pietro, maar die aanklaer wat later Salamone vervang het, het gevra vir hul vryskelding, en so ook die hof.

Nadat hy vrygeskeld is, het Di Pietro die politiek betree, ten spyte daarvan dat hy voorheen nie die gewildheid wou benut nie ten einde te doen wat hy bloot beskou het as sy plig. Sy beweging word Italia dei Valori ("Italië van waardes") genoem. In 1998 het Cesare Previti, wat toe in die parlement gedien het ná die Berlusconi-regering, tronkstraf vermy danksy parlementêre ingryping, alhoewel Berlusconi en sy bondgenote in die opposisiebanke gesit het. Craxi is in onbetwisbare skuldigbevindings tot 'n paar jaar kumulatiewe tronkstraf gevonnis maar het na Tunisië gevlug, waar hy tot sy dood op 19 Januarie 2000 gewoon het.

Statutêre termyn strategie

[wysig | wysig bron]

Na 1994 het die waarskynlik dat verhore gekanselleer sal word toegeneem weens die verstryking van die voorgeskrewe statutêre termyne (beperkingstatute). Die regering het die pleidooie van die regstelsel om meer geld vir die aankoop van toerusting geïgnoreer, en wette aanvaar wat die berugte trae regstelsel van Italië nog meer traag gemaak het en onderhewig gestel het aan vroeëre verjaringsvoorskrifte. Die ingewikkelde aard van hierdie wette het advokate toegelaat om baie vertragingstaktieke te gebruik: 'n besonders leersame voorbeeld was 'n vervolgingsgeval van Berlusconi, waar hy beskuldig is van wanbesteding van die geld van Fininvest om "swart fondse" voor te berei wat vir omkopery of ander onwettige doeleindes gebruik kon word; op die laaste dag het 'n advokaat van Fininvest in die hof verskyn en gekla dat sy maatskappy nie formeel van die verhoor in kennis gestel is nie. Terwyl hierdie verhoor goed in die pers gedek is, het die formele aard daarvan vereis dat die verhoor weer van voor af begin word, en derhalwe is Berlusconi uiteindelik vrygespreek deur die verjaring van statutêre termyne. Hy kon ook later voordeel trek uit 'n algemene verlaging van die termyne vir ander tipe verhore, wat op hul beurt vroeër verjaar het.

Na die oorwinning van Berlusconi in die Italiaanse algemene verkiesing van 2001 het die openbare mening op so 'n wyse teen die regters gedraai dat dit nie slegs openlik aanvaarbaar geword het om hulle te kritiseer omdat hulle deur hul dade klaarblyklik weliswaar Mani pulite sou fasiliteer nie, maar ook het dit al hoe moeiliker geword om gunstige menings te gee. Sommiges blameer Berlusconi se media-invloed vir die rol wat dit gespeel het in hierdie verandering van openbare mening, asook die onvermoë van die opposisie om die instemming van konserwatiewe kiesers te verkry. Selfs Umberto Bossi, wie se Lega Nord in opposisie was, het krities teenoor regters geword.

Lottizzazione

[wysig | wysig bron]

Die term lottizzazione, wat die wyse daarstel waarop 'n terrein in kleiner dele of lotti verdeel word, het weldra begin dui op die prosedure wat gevolg word vir die toekenning van topposte in belangrike staatskonglomerate soos bv. in Istituto per la Ricostruzione Industriale, ENEL of ENI aan politici, of dan ten minste bestuurders met 'n duidelike politieke oriëntasie.

Dit het meestal na laer vlakke afgewentel en sodoende sentrums van invloed geskep wat afhanklik was van politieke partye, wat 'n beduidende deel van die produksiestelsel beheer het.

Die beskikbare setels is gewoonlik toegeken sodat regeringspartye (en opposisiepartye soos die Italiaanse Kommunistiese Party) 'n deel van die mag sou kry ooreenkomstig hul invloed in die regering.

In moderne kultuur

[wysig | wysig bron]

In 2005 het die kunstenaar Gianni Motti 'n stuk seep genaamd Mani Pulite geskep wat gebaseer is op die skandaal. Daar word beweer dat hierdie stuk saamgestel is uit vet wat afkomstig is van 'n liposuiging-operasie van Silvio Berlusconi. Dit is tydens die 36ste uitgawe van Art Basel vir 15.000 euro verkoop.[4]

'n 2015 televisiereeks getitel 1992 is gebaseer op die gebeure van mani pulite.[5]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 Stephen P. Koff (2002). Italy: From the 1st to the 2nd Republic. Routledge. p. 2. ISBN 978-0-203-00536-1.
  2. ↑ Moliterno, Gino (2000). Encyclopedia of contemporary Italian culture. Routledge. ISBN 0-415-14584-8.
  3. ↑ -(o)poli word ook nou gebruik as 'n agtervoegsel wanneer na 'n skandaal verwys word (e.g. die 2006 Italiaanse voetbal of sokker skandaal, bekend as die "Calciopoli", die 2011–12 Italiaanse voetbalskandaal bekend as die "Scommessopoli"). Dit is soortgelyk aan die gebruik van die "-gate" agtervoegsel in die Engelse taal (sien bv. die Lewinsky skandaal bekend as "Zippergate" en die spioenasie op die 2016 presidensiële veldtog van die kandidaat vir die VSA presidentskap, Donald Trump deur die FBI, bekend as "Spygate").
  4. ↑ http://www.repubblica.it/2005/f/sezioni/spettacoli_e_cultura/motti/sapovendu/sapovendu.html
  5. ↑ Young, Deborah. "'1992': Berlin Review". The Hollywood Reporter (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 November 2019. Besoek op 15 Maart 2016.

Verdere leeswerk

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]