Metamorfoses

Metmorfoses
’n Bladsy uit die uitgawe van Ovidius se Metamorfoses wat in 1497 in Venesië deur Lucantonio Giunti gepubliseer is.
’n Bladsy uit die uitgawe van Ovidius se Metamorfoses wat in 1497 in Venesië deur Lucantonio Giunti gepubliseer is.
Soort werk Gedig
Skrywer Ovidius
Oorpronklike titel Metamorphoseon libri
Eerste uitgawe 8 n.C.
Taal Latyn
Genre Verhalende poësie, epos, treurdig, herdersdig, tragedie

Die Metamorfoses (Latyn: Metamorphōseōn librī, "Boeke van Transformasies") is ’n 8ste-eeuse Latynse verhalende gedig deur die antieke Romeinse digter Ovidius wat as sy magnum opus (meersterswerk) beskou word. Dit bestaan uit 11 995 reëls, 15 boeke en meer as 250 mites, en vertel die geskiedenis van die wêreld van sy skepping tot die vergoddeliking van Julius Caesar binne ’n losweg mities-historiese raamwerk.

Hoewel dit aan die kriteria vir ’n epiese gedig voldoen, kan die werk nie in ’n eenvoudige genre geklassifiseer word nie deurdat dit verskillende temas en tone gebruik. Ovidius het inspirasie vir sy werk gekry uit die genre metamorfosepoësie, en sommige van die Metamorfoses is ontleen aan vorige behandelings van dieselfde mites; hy het egter aansienlik van al dié modelle afgewyk.

Die Metamorfoses is een van die invloedrykste werke in die Westerse kultuur, en het baie skrywers soos Dante Alighieri, Giovanni Boccaccio, Geoffrey Chaucer en William Shakespeare beïnvloed. Talle episodes van sy gedig is uitgebeeld in bekende werke in beeldhoukuns, skilderkuns en musiek. Hoewel belangstelling in Ovidius ná die Renaissance afgeneem het, was daar teen die einde van die 20ste eeu ’n herlewing in aandag vir sy werk. Vandag inspireer die Metamorfoses steeds en word dit in verskeie media oorvertel. Daar was al talle vertalings van sy werk, waarvan dié van William Caxton in 1480 die eerste in Engels was.[1]

Inhoud

[wysig | wysig bron]
’n Houtsneewerk deur Virgil Solis wat die vergoddeliking van Julius Caesar uitbeeld; dit is die laaste vertelling in Metamorfoses (XV.745-850).

Dit is vir geleerdes moeilik om die Metamorfoses in ’n spesifieke genre te plaas. Die gedig is as ’n epos (of soort epos of skyn-epos) beskou;[2] ’n Kollektivgedicht wat ’n reeks voorbeelde in miniatuurvorm saamvoeg;[3] ’n gedig wat een genre ná die ander gebruik;[4] of bloot ’n vertelling wat nie gekategoriseer kan word nie.[5]

Die gedig word gewoonlik beskou as voldoenende aan die kriteria vir ’n epos; dit is baie lank en bestaan uit meer as 250 vertellings in 15 boeke;[6] dis is in die vorm van ’n daktiliese heksameter, die metrum van beide die antieke Ilias en Odussee, en die latere epos Aeneïde; en die onderwerp daarvan is mites.[7] Dit gebruik egter feitlik elke soort genre,[8] van die epos en heldedig tot die tragedie en herdersdig.[9] Volgens G. Karl Galinsky sal dit verkeerd wees om dit in enige genre te plaas.[5]

Die Metamorfoses is omvattend in sy chronologie; dit vertel verhale van die skepping van die wêreld tot die dood van Julius Caesar, wat net ’n jaar voor Ovidius se geboorte plaasgevind het.[4] Dit is al vergelyk met werke van "universele geskiedenis", wat in die 1ste eeu v.C. belangrik geword het.[8]

Ondanks die oënskynlik ononderbroke chronologie, het die geleerde Brooks Otis vier afdelings in die vertelling geïdentifiseer:[10]

  • Boek I – Boek II (einde, reël 875): Die Goddelike Komedie
  • Boek III – Boek VI, 400: Die Wrekende Gode
  • Boek VI, 401 - Boek XI (einde, reël 795): Die Patos van die Liefde
  • Boek XII - Boek XV (einde, reël 879): Rome en die Vergoddelikte Heerser

Ovidius baan sy pad deur sy materiaal, dikwels op ’n oënskynlik lukrake manier deur van een transformasieverhaal tot die volgende te spring; soms hervertel hy wat beskou word as sentrale gebeurtenisse in die wêreld van Griekse mitologie en soms wyk hy in vreemde rigtings af. Dit begin met die rituele "aanroeping van die muse", en maak gebruik van tradisionele byname en omskrywings. Maar in plaas daarvan dat dit die dade van ’n menslike held volg, spring dit van een storie tot die volgende sonder veel van ’n verband.

Die repeterende tema is, nes in al Ovidius se werke, die liefde – persoonlike liefde of liefde verpersoonlik in die figuur van Amor (Kupido). Eintlik verwar, verneder en bespot Kupido voortdurende die ander Romeinse gode, al is hy andersins ’n redelik minderwaardige god van die panteon – en dit is so na aan ’n held as wat dié vermeende skyn-epos het. Veral Apollo word bespot, want Ovidius wys hoe irrasionele liefde die god verwar. Die werk in sy geheel keer die aanvaarde orde op sy kop – dit verhoog mense en menslike passies en maak die gode en hulle begeertes en verowerings die onderwerp van humor.

Die Metamorfoses eindig met ’n epiloog (Boek XV.871-9); dit is net een van twee Latynse eposse wat bewaar gebly het wat ’n epiloog het (die ander een is Statius se Tebaïs).[11] Die einde dien as verklaring dat alles behalwe sy poësie – selfs Rome – moet terugwyk voor verandering:[12]

Now stands my task accomplished, such a work
As not the wrath of Jove, nor fire nor sword
Nor the devouring ages can destroy. (Engelse vertaling)[13]

Boeke

[wysig | wysig bron]
’n Uitbeelding van die verhaal van Pigmalion, Pigmalion bewonder sy standbeeld deur Jean Raoux (1717).
Apollo en Daphne (omstreeks 1470–1480), deur Antonio Pollaiuolo, is een verhaal van gedaantewisseling in die Metamorfoses – hy het haar vurig begeer en sy het ontsnap deur in ’n lourierboom te verander.
  • Boek I – Die Skepping, die Tydperke van die Mensdom, die Vloed, Deukalion en Pirra, Apollo en Dafne, Io, Faëton.
  • Boek II – Faëton (verv.), Kallisto, die raaf en die kraai, Osiroë, Mercurius en Battus, die afguns van Aglauros, Jupiter en Europa.
  • Boek III – Kadmus, Diana en Aktaion, Semele en die geboorte van Bacchus, Teiresias, Narsissus en Eggo, Penteus en Bacchus.
  • Boek IV – Die dogters van Minias, Piramus en Tisbe, die Son verlief, Salmakis en Hermafroditos, die dogters van Minias getransformeer, Atamas en Ino, die transformasie van Kadmus, Perseus en Andromeda.
  • Boek V – Perseus se geveg in die paleis van Sefeus, Minerva ontmoet die Muses op berg Helikon, die verkragting van Proserpina, Aretusa, Triptolemus.
  • Boek VI – Aragne; Niobe; die Liciese boere; Marsias; Pelops; Tereus, Prokne en Filomela; Boreas en Oreituïa.
  • Boek VII – Medea en Jason, Medea en Aison, Medea en Pelias, Teseus, Minos, Aiakos, die pes by Egina, die Mirmidone, Sefalos en Prokris.
  • Boek VIII – Skilla en Minos, die Minotourus, Daidalos en Ikaros, Perdix, Meleagros en die Kaludoniese wildevark, Altaia en Meleagros, Acheloos en die Nimfe, Baucis en Filemon, Erusigton en sy dogter.
  • Boek IX – Acheloos en Hercules; Hercules, Nessus en Deianeira; die dood en vergoddeliking van Hercules; die geboorte van Hercules; Driope; Iolaos en die seuns van Kallirroë; Biblis; Ifis en Iante.
  • Boek X – Orfeus en Euridike, Kiparissos, Ganumedes, Hiakintos, Pigmalion, Mirra, Venus en Adonis, Atalanta.
  • Boek XI – Die dood van Orfeus, Midas, die stigting en vernietiging van Troje, Peleus en Thetis, Daidalion, die beeste van Peleus, Keüuks en Alkione, Aisakos.
  • Boek XII – Die ekspedisie teen Troje, Achilles en Kiknos, Kaineus, die geveg van die Lapiete en Sentoure, Nestor en Hercules, die dood van Achilles.
  • Boek XIII – Ajaks, Odusseus en die wapens van Achilles; die val van Troje; Hekabe, Poluksena en Polidoros; Memnon; die pelgrimstog van Eneas; Akis en Galatea; Skilla en Glaukos.
  • Boek XIV – Skilla en Glaukos (verv.), die pelgrimstog van Eneas (verv.), die eiland Kirke, Pikos en Kanens, die triomf en vergoddeliking van Eneas, Pomona en Vertumnus, legendes van vroeë Rome, die vergoddeliking van Romulus.
  • Boek XV –Numa en die stigting van Krotone, die leerstellings van Pythagoras, die dood van Numa, Hippolitos, Kipos, Asklepios, die vergoddeliking van Julius Caesar, epiloog.[14]

Temas

[wysig | wysig bron]

Vanweë die verskillende genres en afdelings in die vertelling dek Metamorfoses ’n groot verkeidenheid temas. Stephen M. Wheeler merk op "gedaantewisselings, veranderlikheid, die liefde, geweld, kunstigheid en mag is maar net ’n paar van die verenigende temas wat oor die jare voorgestel is".[15]

Metamorfose, of gedaantewisseling, is ’n oorkoepelende tema in die episodes van die Metamorfoses. Ovidius sê duidelik in die openingsreëls: In nova fert animus mutatas dicere formas / corpora ("Ek is van voorneme om van vorme te praat wat in nuwe entiteite verander").[16] Geweld gaan dikwels met dié tema gepaard – geweld teenoor ’n slagoffer wie se gedaantewisseling deel van die natuurlike omgewing geword het.[17] Dié tema smelt die wedywering tussen die jagter en die een wat gejag word[18] en die tematiese spanning tussen kuns en die natuur saam.[19]

Daar is ’n groot verskeidenheid in die soorte transformasies wat plaasvind: van mens tot lewelose voorwerp, sterrebeeld, dier; van diere en swamme tot mens; van geslag; en van kleur.[20] Die metamorfoses self kom dikwels metatekstueel binne die gedig voor, deur middel van veranderings in die grammatika of vertelling. Ander kere word transformasies ontwikkel in humor of absurditeit, op so ’n manier dat die leser stadigaan "besef hy is geflous”,[21] of die aard van die transformasie word bevraagteken of omgeswaai. Dié verskynsel is bloot een aspek van Ovidius se uitgebreide gebruik van illusie en vermomming.[22]

Invloed

[wysig | wysig bron]

Geen werk uit die klassieke oudheid, nie Grieks of Romeins, het so ’n langwerkende en besliste invloed op Europese letterkunde gehad as Ovidius se Metamorfoses nie. Die opkoms van Franse, Engelse en Italiaanse nasionale letterkunde in die laat Middeleeue kan eenvoudig nie ten volle verstaan word sonder inagneming van die invloed van hierdie uitsonderlike gedig nie. ... Die enigste mededinger wat ons in ons tradisie het wat die verreikendheid van die letterkundige invloed van die Metamorphoses kan ewenaar, is miskien (en ek lê klem op miskien) die Ou Testament en die versamelde werke van Shakespeare.

– Ian Johnston[17]

Die Metamorfoses het ’n aansienlike invloed op letterkunde en die kunste gehad, veral in die Weste. Volgens A.D. Melville is dit te betwyfel "of enige gedig so ’n groot invloed op die letterkunde en kuns van die Westerse beskawing gehad het as die Metamorfoses".[23] Hoewel baie van die stories se oorsprong nie by Ovidius self lê nie, maar by skrywers soos Hesiodus and Homerus, is die gedig die enigste bron van ander stories.[17]

Die werk het ’n groot invloed op die werk van Geoffrey Chaucer gehad. In The Canterbury Tales word die storie van Koronis en Foibos Apollo (Boek II 531–632) aangepas om die basis van "The Manciple's Tale" te vorm.[24] Die verhaal van Midas (Boek XI 174–193) is aansienlik verander in "The Wife of Bath's Tale", en daar word daarin na die mite verwys.[25] Die storie van Keüuks en Alkione (uit Boek XI) word deur Chaucer aangepas in sy gedig The Book of the Duchess, wat geskryf is om die dood van Blanche, die Hertogin van Lancaster en vrou van Jan van Gent, te gedenk.[26]

Die Metamorfoses het ook ’n aansienlike invloed op William Shakespeare gehad.[27] Sy Romeo en Juliet is beïnvloed deur die storie van Piramus en Tisbe (Boek IV);[28] en in ’n Midsomernagdroom voer amateurakteurs ’n toneelstuk oor Piramus en Tisbe op.[29] Shakespeare se vroeë erotiese gedig Venus en Adonis brei uit op die mite in Boek X van die Metamorfoses.[30] In Titus Andronicus word die storie oor Lavinia se verkragting gekry uit Tereus se verkragting van Filomela, en die teks van die Metamorfoses word in die toneelstuk gebruik om Titus in staat te stel om sy dogter se storie te vertolk.[31] Die grootste deel van Prospero se toespraak in die vyfde bedryf van Die Storm kom woord vir woord uit ’n toespraak van Medea in Boek VII van die Metamorfoses.[32]

Diana en Kallisto, deur Titiaan (1556-'59).

Ander Engelse skrywers vir wie die Metamorfoses as inspirasie gedien het, is onder andere John Milton, wat dit gebruik het in Paradise Lost (wat as sy magnum opus beskou word) en dit blykbaar goed geken het,[33][34] asook Edmund Spenser.[35]

Tydens die Renaissance en Baroktydperk is mitologiese onderwerpe dikwels in kuns uitgebeeld. Die Metamorfoses was die grootste bron van dié werke, in so ’n mate dat "Ovidiaans" in dié verband ’n sinoniem vir "mitologies" is, hoewel baie mites nie in die gedig voorkom nie.[36][37] Baie van die stories in die Metamorfoses is gebruik as tema vir skilderye en beeldhouwerke, veral in dié tydperke.[27][38] Van die bekendste skilderye deur Titiaan beeld tonele uit die gedig uit, insluitende Diana en Kallisto,[39] Diana en Aktaion[40] en Die dood van Aktaion.[41] Ander bekende werke wat deur die gedig geïnspireer is, sluit in Pieter Brueghel se skildery Landskap met die val van Ikarus en Gian Lorenzo Bernini se beeldhouwerk Apollo en Dafne.[27]

Hoewel Ovidius eeue lank gewild was, het belangstelling in sy werk ná die Renaissance begin afneem, en sy invloed op 19de-eeuse skrywers was minimaal.[27] Teen die einde van die 20ste eeu het sy werk weer gewilder geword. Ted Hughes het 24 dele uit die Metamorfoses versamel en oorvertel in sy Tales from Ovid, wat in 1997 gepubliseer is.[42] In 1998 was die première van Mary Zimmerman se verhoogaanpassing, Metamorphoses, by die Amerikaanse Lookingglass Theatre,[43] en die volgende jaar was daar ’n verwerking van Tales from Ovid by die Britse Royal Shakespeare Company.[44]

In die vroeë 21ste eeu inspireer die gedig steeds en word dit oorvertel in boeke,[45] rolprente[46] en toneelstukke.[47]

Hierdie paneel deur Bartolomeo di Giovanni vertel die tweede deel van die verhaal Io. Links bo verskyn Jupiter uit die wolke om Mercurius opdrag te gee om Io te red.[48]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ More, Brookes. Commentary by Wilmon Brewer. Ovid's Metamorphoses (Translation), pp. 353–86, Marshall Jones Company, Francestown, NH, hersiene uitg, 1978. ISBN 978-0-8338-0184-5.
  2. ↑ Farrell 1992, p. 235.
  3. ↑ Wheeler 2000, p. 1.
  4. ↑ 4,0 4,1 Solodow 1988, pp. 17–18.
  5. ↑ 5,0 5,1 Galinsky 1975, p. 41.
  6. ↑ Galinsky 1975, p. 4.
  7. ↑ Harrison 2006, p. 87.
  8. ↑ 8,0 8,1 Solodow 1988, p. 18.
  9. ↑ Harrison 2006, p. 88.
  10. ↑ Otis 2010, p. 83.
  11. ↑ Meville 2008, p. 466.
  12. ↑ Melville 2008, p. xvi.
  13. ↑ Melville 2008, p. 379.
  14. ↑ Melville 2008, pp. vii–viii.
  15. ↑ Wheeler 1999, p. 40.
  16. ↑ Swanson, Roy Arthur (1959). "Ovid's Theme of Change". The Classical Journal. 54 (5): 201–05. JSTOR 3295215.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Johnston, Ian. "The Influence of Ovid's Metamorphoses". Project Silver Muse. University of Texas at Austin. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 April 2014. Besoek op 15 April 2013.
  18. ↑ Segal, C.P. Landscape in Ovid’s Metamorphoses (Wiesbaden, 1969) 45
  19. ↑ Solodow, J.B. The World of Ovid’s Metamorphoses (Chapel Hill, 1988) 208–13
  20. ↑ Ian, Johnston. "The Transformations in Ovid's Metamorphoses". Vancouver Island University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Januarie 2017. Besoek op 9 Mei 2013.
  21. ↑ Galinsky 1975, p. 181
  22. ↑ Von Glinski, M.L. Simile and Identity in Ovid’s Metamorphoses . Cambridge: 2012. p. 120 inter alia
  23. ↑ Melville 2008, pp. xxxvi–xxxvii.
  24. ↑ Benson 2008, p. 952.
  25. ↑ Benson 2008, p. 873.
  26. ↑ "Influences". The World of Chaucer, Medieval Books and Manuscripts. University of Glasgow. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Junie 2009. Besoek op 15 April 2013.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 Melville 2008, p. xxxvii.
  28. ↑ Halio, Jay (1998). Romeo and Juliet: A Guide to the Play. Westport: Greenwood Press. p. 93. ISBN 978-0-313-30089-9.
  29. ↑ Marshall, David (1982). "Exchanging Visions: Reading A Midsummer Night's Dream". ELH. 49 (3): 543–75. doi:10.2307/2872755. JSTOR 2872755.
  30. ↑ Belsey, Catherine (1995). "Love as Trompe-l'oeil: Taxonomies of Desire in Venus and Adonis". Shakespeare Quarterly. 46 (3): 257–76. doi:10.2307/2871118. JSTOR 2871118.
  31. ↑ West, Grace Starry (1982). "Going by the Book: Classical Allusions in Shakespeare's Titus Andronicus". Studies in Philology. 79 (1): 62–77. JSTOR 4174108.
  32. ↑ Vaughan, Virginia Mason; Vaughan, Alden T. (1999). The Tempest. The Arden Shakespeare, Third Series. The Arden Shakespeare. pp. 26, 58–59, 66. ISBN 978-1-903436-08-0.
  33. ↑ Meville 2008, p. xxxvii.
  34. ↑ Meville 2008, pp. 392–93.
  35. ↑ Cumming, William P. (1931). "The Influence of Ovid's "Metamorphoses" on Spenser's "Mutabilitie" Cantos". Studies in Philology. 28 (2): 241–56. JSTOR 4172096.
  36. ↑ Alpers, S. (1971). The Decoration of the Torre della Parada (Corpus Rubenianum Ludwig Burchard Part ix). Londen. p. 151.{{cite book}}: AS1-onderhoud: plek sonder uitgewer (link)
  37. ↑ Allen 2006, p. 336.
  38. ↑ "Who was Ovid?". The National Gallery. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Desember 2013. Besoek op 18 April 2013.
  39. ↑ "Diana and Callisto". The National Gallery. Besoek op 18 April 2013.
  40. ↑ "Diana and Actaeon". The National Gallery. Besoek op 18 April 2013.
  41. ↑ "Death of Actaeon". The National Gallery. Besoek op 18 April 2013.
  42. ↑ Hughes, Ted (1997). Tales from Ovid: twenty-four passages from the metamorphose (2de, gedruk. uitg.). Londen: Faber and Faber. ISBN 978-0-571-19103-1.
  43. ↑ "Metamorphoses". Lookingglass Theatre Company. Besoek op 21 April 2013.
  44. ↑ "Archive Catalogue". Shakespeare birthplace trust. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Mei 2013. Besoek op 21 April 2013.
  45. ↑ Mitchell, Adrian (2010). Shapeshifters : tales from Ovid's Metamorphoses. Illustrated by Alan Lee. Londen: Frances Lincoln Children's Books. ISBN 978-1-84507-536-1.
  46. ↑ Beck, Jerry (2005). The Animated Movie Guide (1ste uitg.). Chicago: Chicago Review Pr. pp. 166–67. ISBN 978-1-55652-591-9.
  47. ↑ Nestruck, J. Kelly. "Onstage pools and lots of water: The NAC's Metamorphoses (mostly) makes a splash". The Globe and Mail. Besoek op 21 April 2013.
  48. ↑ "The Myth of Io". The Walters Art Museum. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2013. Besoek op 4 Oktober 2012.

Bronne

[wysig | wysig bron]

Nog leesstof

[wysig | wysig bron]
  • Elliot, Alison Goddard (1980). "Ovid's Metamorphoses: A Bibliography 1968–1978". The Classical World. 73 (7): 385–412. doi:10.2307/4349232. JSTOR 4349232.
  • Charles Martindale, red. (1988). Ovid renewed: Ovidian influences on literature and art from the Middle Ages to the twentieth century. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-39745-2.

Skakels

[wysig | wysig bron]

Latynse weergawes

Engelse vertalings

Ander skakels