Middelmisbruik

Middelmisbruik
’n Aanduiding uit 2007 van skade wat middelmisbruik kan aanrig (gemiddelde fisieke skade en gemiddelde afhanklikheidsgevaar)[1]
’n Aanduiding uit 2007 van skade wat middelmisbruik
kan aanrig (gemiddelde fisieke skade en gemiddelde afhanklikheidsgevaar)[1]
Sinonieme Dwelmmisbruik
Dwelmmisbruiksteuring
Terrein Psigiatrie
Frekwensie 27 miljoen[2][3]
Sterftes 307 400 (2015)[4]

Middelmisbruik, ook bekend as dwelmmisbruik, is die gebruik van ’n dwelmmiddel in hoeveelhede of deur metodes wat skadelik vir die individu of ander is. Dit is ’n vorm van dwelmverwante geestesteuring. Verskillende definisies van dwelmmisbruik word in openbare gesondheids-, mediese en regskringe gebruik. In sommige gevalle kom misdaad- of antisosiale gedrag voor wanneer ’n persoon onder die invloed van ’n dwelmmiddel is, en persoonlikheidsveranderings op lang termyn kan in individue voorkom.[5]

Benewens moontlike fisieke, sosiale en sielkundige skade, kan die misbruik van dwelms ook lei tot misdaadstrawwe, hoewel dit grootliks verskil na gelang van plaaslike jurisdiksies.[6]

Dwelmmiddels wat die meeste met misbruik verbind word, sluit in: alkohol, amfetamienplaasvervangers, barbiturate, bensodiasepiene, dagga, kokaïen, hallusinogene, metakaloon, heroïen, morfien en opioïede. Die presiese oorsaak van dwelmmisbruik is nie bekend nie; die twee algemeenste teorieë is: ’n genetiese neiging wat van ander aangeleer word of ’n gewoonte wat, as verslawing ontwikkel, tot uiting kom as ’n chronies uitmergelende siekte.[7]

In 2010 het sowat 5% van mense wêreldwyd (230 miljoen) ’n onwettige middel gebruik.[2] Van hulle het 27 miljoen ’n hoërisikodwelmgebruik getoon wat gelei het tot gesondheidskade en sielkundige probleme, of sosiale probleme wat hulle aan dié gevare blootgestel het.[2][3]

In 2015 het dwelmmisbruiksteurings wêreldwyd gelei tot 307 400 sterftes, teenoor 165 000 in 1990.[4][8] Hiervan was die meeste weens alkohol (137 500), opioïde (122 100), amfetamien (12 200) en kokaïen (11 100).[4]

Klassifikasie

[wysig | wysig bron]
Middelmisbruik
Klassifikasie en eksterne bronne
ICD-10 F10.1-F19
ICD-9 305
DiseasesDB 3961
MedlinePlus   001945
MeSH D019966
Mediese waarskuwing

Definisies en waardeoordeel

[wysig | wysig bron]

In openbare gesondheid is pogings om na middelgebruik te kyk uit ’n breër oogpunt as die individu. Die klem word gelê op die rol van die gemeenskap, kultuur en beskikbaarheid. Sommige beroepslui vermy die gebruik van die term "alkoholmisbruik" en "dwelmmisbruik" ten gunste van terme wat hulle as objektiewer beskou, soos "middel- en alkoholverwante probleme" of "skadelike gebruik" van dwelmmiddels.

’n Dwelmmisbruiker kry ’n inspuiting van heroïen.

"Dwelmmisbruik" is nie meer ’n mediese diagnose is enige van die twee mees gebruikte diagnostiese handleidings in die wêreld nie: die Amerikaanse Psigiatriese Vereniging se Diagnostiese en Statistiese Handleiding van Geestesteurings (DSM) en die Wêreldgesondheidsorganisasie se Internasionale Klassifikasie van Siektes (ICD).

Volgens Philip Jenkins, ’n professor in geskiedenis en verbonde aan die Amerikaanse Instituut vir Studies oor Godsdiens, is daar twee probleme met die term "dwelmmisbruik". Eerstens is die betekenis van die woord "dwelm" debatteerbaar. So word GHB, ’n middel wat natuurlik in die sentrale senuweestelsel voorkom, as ’n dwelm beskou en is dit in baie lande onwettig, terwyl nikotien in die meeste lande nie as ’n dwelm beskou word nie.

Tweedens impliseer die woord "misbruik" ’n erkende gebruikstandaard vir enige middel. Om nou en dan ’n glas wyn saam met ete te drink is in die meeste Westerse lande aanvaarbaar, terwyl die drink van ’n paar bottels as misbruik beskou word. Sterk voorstanders van geheelonthouding kan die drink van selfs net een glas as misbruik beskou. Sommige groepe veroordeel die gebruik van kafeïen in enige hoeveelheid. Soortgelyk is die siening dat die gebruik van dagga of ’n amfetamienplaasvervanger in enige hoeveelheid skadelik is.[9]

Voorskrifmisbruik

[wysig | wysig bron]

Die term middelmisbruik word algemeen gebruik vir die inneem van voorskrifmedisyne met ’n kalmerende, pynverdowende of stimulerende uitwerking bloot om ’n persoon te bedwelm of sy gemoedtoestand te verander, sonder om in ag te neem dat ’n oordosis van sulke medisyne ernstige newe-effekte kan hê. Dit word soms onwettig verkry van die persoon aan wie dit voorgeskryf is.

"Voorskrifmisbruik" het verskillende en dikwels inkonsekwente definisies na gelang van die status van die voorskrif, die gebruik sonder ’n voorskrif, die opsetlike gebruik van die middel vir die bedwelmende uitwerking daarvan, die gebruik daarvan saam met alkohol en die teenwoordigheid of afwesigheid van afhanklikheidsimptome.[10][11]

Die chroniese gebruik van sekere middels lei tot ’n verandering in die sentrale senuweestelsel bekend as toleransie, sodat al hoe meer van die middel nodig word om die gewenste uitwerking te kry. Die skielike afname of beëindiging van sekere middels kan weer tot kwaai onttrekkingsimptome lei,[12] maar dit hang in ’n groot mate af van die middel wat gebruik word.

Maniere om voorskrifmedisyne in die hande te kry om te misbruik, wissel: Dit kan onder vriende of familie gedeel of onwettig gekoop word, of verskeie dokters kan besoek word om meer as een voorskrif te kry sonder dat die dokters van mekaar weet. Soms word dokters gekritiseer omdat hulle medisyne voorskryf sonder dat hulle genoeg van die pasiënt weet. Baie dokters leer nou om die gedrag in pasiënte wat voorskrifte vra te identifiseer en raak meer bewus van "rooi ligte" wat hulle waarsku dat ’n persoon dalk ’n middel wil misbruik.[13]

Tekens en simptome

[wysig | wysig bron]
Skaal van die skade van dwelmgebruik[1]
Dwelm Klas Fisieke
skade 		Afhanklikheids-
gevaar 		Sosiale
skade 		Gem.
skade
Metamfetamien SSS-stimulant 3,00 2,80 2,72 2,92
Heroïen Opioïed 2,78 3,00 2,54 2,77
Kokaïen SSS-stimulant 2,33 2,39 2,17 2,30
Barbiturate SSS-depressant 2,23 2,01 2,00 2,08
Metadoon Opioïed 1,86 2,08 1,87 1,94
Alkohol SSS-depressant 1,40 1,93 2,21 1,85
Ketamien Dissosiatief 2,00 1,54 1,69 1,74
Bensodiasepiene Bensodiasepien 1,63 1,83 1,65 1,70
Amfetamien SSS-stimulant 1,81 1,67 1,50 1,66
Tabak Tobak 1,24 2,21 1,42 1,62
Buprenorfien Opioïed 1,60 1,64 1,49 1,58
Dagga Kannabinoïed 0,99 1,51 1,50 1,33
Oplosmiddels Inasemmiddel 1,28 1,01 1,52 1,27
4-MTA Ontwerpersdwelm 1,44 1,30 1,06 1,27
LSD Psigedelies 1,13 1,23 1,32 1,23
Metielfenidaat SSS-stimulant 1,32 1,25 0,97 1,18
Anab. steroïede Anab. steroïed 1,45 0,88 1,13 1,15
GHB Senuoordraer 0,86 1,19 1,30 1,12
Ecstasy Empatogene stimulant 1,05 1,13 1,09 1,09
Alkielnitriete Inasemmiddel 0,93 0,87 0,97 0,92
Khat SSS-stimulant 0,50 1,04 0,85 0,80

Na gelang van die middel kan dwelmmisbruik, insluitende alkoholmisbruik, lei tot gesondheidsprobleme, sosiale probleme, morbiditeit, beserings, onbeskermde seks, geweld, sterftes, motorongelukke, manslag, selfmoord, fisieke afhanklikheid of sielkundige verslawing.[14]

Die selfmoordsyfer is hoog onder die misbruikers van alkohol en ander dwelmmiddels. Die rede vir die hoë syfer sluit in dat die langtermynmisbruik van dié middels tot fisiologiese versteurings van breinchemie sowel as sosiale afsondering lei. Ander faktore is dat die akute bedwelmende uitwerking van die dwelms selfmoord waarskynliker maak. Selfmoord is ook baie algemeen onder tienderjarige alkoholmisbruikers, met 1 uit 4 selfmoorde by tieners wat met alkoholmisbruik verband hou.[15] In Amerika is sowat 30% van selfmoorde verwant aan alkoholmisbruik. Alkoholmisbruik word ook verbind met ’n groter risiko van die pleeg van misdade, soos kindermolestering, huishoudelike geweld, verkragtings, inbrake en aanvalle.[16]

Die misbruik van middels, insluitende alkohol en voorskrifmedisyne, kan simptome veroorsaak wat soos dié van geestesiektes lyk. Dit kan tydens die bedwelmings- of onttrekkingsfase wees. In sommige gevalle kan dié middels sielkundige steurings veroorsaak lank nadat die gebruik gestaak is, soos ’n lang tydperk van psigose of depressie nadat die misbruik van amfetamien of kokaïen geëindig het. Langdurige onttrekkingsindroom kan ook voorkom met simptome wat maande ná die beëindiging van die misbruik voortduur. Bensodiasepiene is bekend daarvoor dat hulle langdurige onttrekkingsindroom veroorsaak – soms tot jare nadat die misbruik daarvan gestaak is. Die onttrekking ná die misbruik van alkohol, barbiturate en bensodiasepien kan selfs noodlottig wees. Die misbruik van hallusinogene kan lank ná die staking van misbruik nog waanbeelde en ander psigotiese verskynsels tot gevolg hê.

Dagga kan paniekaanvalle tydens bedwelming veroorsaak en met langdurige gebruik kan dit lei tot ’n toestand soortgelyk aan distimie (langdurige depressie).[17] Navorsers het bevind die daaglikse gebruik van dagga en die gebruik van sterk dagga word onafhanklik verbind met ’n hoër kans op die ontwikkeling van skisofrenie en ander geestesteurings.[18][19]

Ernstige angs en depressie word dikwels deur die volgehoue gebruik van alkohol veroorsaak. In die meeste gevalle neem dit af ná ’n lang tydperk van onthouding. Selfs volgehoue middelmatige alkoholgebruik kan angs- en depressievlakke in sommige mense verhoog. In die meeste gevalle verbeter dit ná ’n lang onthouding.[20] Dieselfde is die geval met ander dwelmmiddels, ondanks veranderings wat in die brein veroorsaak word tydens die gebruik van die middels.[21]

Impulsiwiteit

[wysig | wysig bron]

Impulsiwiteit word gekenmerk deur optrede wat geskoei is op skielike begeertes of giere eerder as deurdagte idees. Individue met middelmisbruik het hoër vlakke van impulsiwiteit,[22] en persone wat meer as een middel gebruik, is geneig om impulsiewer te wees.[22] ’n Hipotese bestaan dat die verlies van impulsbeheer die gevolg kan wees van aangetaste inhibisiebeheer weens veranderings wat die middels in die frontale korteks veroorsaak.[23]

Dit is ook moontlik dat senu-ontwikkelings en hormoonveranderings wat tydens die tienerjare voorkom, impulsbeheer kan beïnvloed, wat weer kan lei tot proefnemings wat latere verslawing kan veroorsaak.[24]

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Nutt, D.; King, L. A.; Saulsbury, W.; Blakemore, C. (2007). "Development of a rational scale to assess the harm of drugs of potential misuse". The Lancet. 369 (9566): 1047–1053. doi:10.1016/S0140-6736(07)60464-4. PMID 17382831.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 "World Drug Report 2012" (PDF). UN. Besoek op 27 September 2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 "EMCDDA | Information on the high-risk drug use (HRDU) (formerly 'problem drug use' (PDU)) key indicator". emcdda.europa.eu. Besoek op 27 September 2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8 Oktober 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281. {{cite journal}}: |first1= has generic name (hulp)
  5. ↑ Ksir, Oakley Ray; Charles (2002). Drugs, society, and human behavior (9th uitg.). Boston [u.a.]: McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-231963-7.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  6. ↑ (2002). Mosby's Medical, Nursing & Allied Health Dictionary. 6de uitg. Drug abuse definition, bl. 552. Nursing diagnoses, bl. 2109. ISBN 0-323-01430-5.
  7. ↑ "Addiction is a Chronic Disease". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Junie 2014. Besoek op 2 Julie 2014.
  8. ↑ GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators (17 Desember 2014). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385 (9963): 117–71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604. PMID 25530442. {{cite journal}}: |first1= has generic name (hulp)
  9. ↑ Philip Jenkins, Synthetic panics: the symbolic politics of designer drugs, NYU Press, 1999, ISBN 0-8147-4244-0, pp. ix–x
  10. ↑ Barrett SP, Meisner JR, Stewart SH (November 2008). "What constitutes prescription drug misuse? Problems and pitfalls of current conceptualizations" (PDF). Curr Drug Abuse Rev. 1 (3): 255–62. doi:10.2174/1874473710801030255. PMID 19630724. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 15 Junie 2010.
  11. ↑ McCabe SE, Boyd CJ, Teter CJ (Junie 2009). "Subtypes of nonmedical prescription drug misuse". Drug Alcohol Depend. 102 (1–3): 63–70. doi:10.1016/j.drugalcdep.2009.01.007. PMC 2975029. PMID 19278795.
  12. ↑ Antai-Otong, D. 2008. Psychiatric Nursing: Biological and Behavioral Concepts. 2de uitg., Kanada: Thompson Delmar Learning
  13. ↑ "Combating Prescription Drug Abuse in Your Practice" Geargiveer 18 Junie 2012 op Wayback Machine Aubrey Westgate, Physicians Practice, Junie 2012.
  14. ↑ Burke PJ, O'Sullivan J, Vaughan BL (November 2005). "Adolescent substance use: brief interventions by emergency care providers". Pediatr Emerg Care. 21 (11): 770–6. doi:10.1097/01.pec.0000186435.66838.b3. PMID 16280955.
  15. ↑ O'Connor, Rory; Sheehy, Noel (29 Januarie 2000). Understanding suicidal behaviour. Leicester: BPS Books. pp. 33–36. ISBN 978-1-85433-290-5.
  16. ↑ Isralowitz, Richard (2004). Drug use: a reference handbook. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. pp. 122–123. ISBN 978-1-57607-708-5.
  17. ↑ University of Miami: Substance Abuse, Substance Abuse and Health Risks
  18. ↑ Di Forti M, Marconi A, Carra E, Fraietta S, Trotta A, Bonomo M, Bianconi F, Gardner-Sood P, O'Connor J, Russo M, Stilo SA, Marques TR, Mondelli V, Dazzan P, Pariante C, David AS, Gaughran F, Atakan Z, Iyegbe C, Powell J, Morgan C, Lynskey M, Murray RM (2015). "Proportion of patients in south London with first-episode psychosis attributable to use of high potency cannabis: a case-control study" (PDF). Lancet Psychiatry. 2 (3): 233–8. doi:10.1016/S2215-0366(14)00117-5. PMID 26359901.
  19. ↑ Marta Di Forti (17 Desember 2013). "Daily Use, Especially of High-Potency Cannabis, Drives the Earlier Onset of Psychosis in Cannabis Users". Schizophrenia Bulletin. 40 (6): 1509–1517. doi:10.1093/schbul/sbt181. PMC 4193693. PMID 24345517.
  20. ↑ Evans, Katie; Sullivan, Michael J. (1 Maart 2001). Dual Diagnosis: Counseling the Mentally Ill Substance Abuser (2nd uitg.). Guilford Press. pp. 75–76. ISBN 978-1-57230-446-8. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |chapterurl= (hulp)
  21. ↑ Hampton WH, Hanik I, Olson IR (2019). "[Substance Abuse and White Matter: Findings, Limitations, and Future of Diffusion Tensor Imaging Research]". Drug and Alcohol Dependence (in English). 197 (4): 288–298. doi:10.1016/j.drugalcdep.2019.02.005. PMC 6440853. PMID 30875650.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link) AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  22. ↑ 22,0 22,1 Gerard Moeller M.D., Barratt Ernest S., Ph, Dougherty Donald M., Ph, Schmitz Joy M., Ph, Swann Alan C. (2001). "Psychiatric Aspects of Impulsivity". The American Journal of Psychiatry. 158 (11): 1783–93. doi:10.1176/appi.ajp.158.11.1783. PMID 11691682. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 April 2013.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  23. ↑ Kreek, Mary Jeanne; Nielsen, David A; Butelman, Eduardo R; LaForge, K Steven (26 Oktober 2005). "Genetic influences on impulsivity, risk taking, stress responsivity and vulnerability to drug abuse and addiction". Nature Neuroscience. 8 (11): 1450–1457. doi:10.1038/nn1583. PMID 16251987.
  24. ↑ Chambers RA, Taylor JR, Potenza MN (2003). "Developmental neurocircuitry of motivation in adolescence: a critical period of addiction vulnerability". Am J Psychiatry. 160 (6): 1041–52. doi:10.1176/appi.ajp.160.6.1041. PMC 2919168. PMID 12777258.

Skakels

[wysig | wysig bron]